Fréttablaðið - 17.09.2004, Blaðsíða 26

Guðmundur Árni í slaginn?
Á landsfundi Samfylkingarinnar eftir eitt
ár verður að öllu óbreyttu kosið á milli
Össurar Skarphéðinssonar og Ingibjarg-
ar Sólrúnar Gísladóttur í formannsemb-
ættið. Sumum flokksmönnum finnst
langur tími þar til
þetta á að gerast
og hafa heyrst
raddir um að flýta
fundinum. Koma
þær einkum úr
röðum stuðnings-
manna Ingibjargar
Sólrúnar, sem telja
hana hafa of veika
stöðu í stjórnmálum
um þessar mundir.
Önnur hugmynd
hefur einnig heyrst rædd meðal Sam-
fylkingarfólks að undanförnu en hún er
sú að gera Guðmund Árna Stefánsson
að formanni flokksins. Ganga sögur um
að sjálfur sé hann hugmyndinni ekki al-
veg fráhverfur og skynji meðbyr. Það er
talið Guðmundi Árna til tekna að hann
komi úr röðum Alþýðuflokksins gamla
og eigi þess vegna meiri möguleika en
gamlir Alþýðubandalagsmenn að
mynda brú yfir til sjálfstæðismanna,
sem ekki eru allir sáttir við núverandi
fyrirkomulag stjórnarsamstarfsins.
Á móti Kyoto
Hagfræðingurinn Haraldur Johannes-
sen (alnafni og náfrændi ríkislögreglu-
stjóra), sem Sigríður Anna Þórðardóttir
hefur ráðið sem aðstoðarmann sinn í
umhverfisráðuneytinu, er enginn venju-
legur „græningi“. Hann hefur á undan-
förnum árum viðrað efasemdir um ým-
islegt í málflutningi umhverfisverndar-
manna í Morgunblaðinu, þar sem hann
hefur starfað um árabil á viðskiptarit-
stjórninni. Þegar fram kom þingsálykt-
unartillaga fyrir tveimur árum um aðild
Íslands að Kyoto-bókuninni skrifaði
Haraldur t.d. að hún væri „í meira lagi
vafasöm og eina rökrétta afstaðan til
hennar að hún skuli felld“. Hann hefur
einnig skrifað greinar þar sem varað er
við „hræðslufréttum“ og „dómsdags-
spám“ umhverfisverndarsinna. Velta
ýmsir því fyrir sér hvort þessi viðhorf
eigi eftir að birtast í málflutningi í nafni
umhverfisráðuneytisins á næstunni.
gm@frettabladid.is
Stólaskiptatangóinn í ríkisstjórn-
inni í vikunni og fyrirheit nýs for-
sætisráðherra um endurskoðun á
stjórnarskrá eru enn eitt tilefnið
til vangaveltna um lýðræðið í
landinu. Ljóst er að á komandi
misserum munu stjórnmálamenn,
eða svokallaðir fulltrúar almenn-
ings, vinna úr þeirri lífsreynslu
sem þeir urðu fyrir vegna synjun-
ar forseta um staðfestingu á fjöl-
miðlalögum sl. sumar. Þessi lífs-
reynsla fór sem kunnugt er mjög
misjafnlega með menn. Sumir,
einkum stjórnarliðar, urðu fyrir
miklu áfalli þegar í ljós kom
stjórnarskrárákvæði um að tak-
mörk og landamæri valdsviðs
kjörinna fulltrúa væru raunveru-
leg. Í framhaldinu hófst mikil um-
ræða um þjóðaratkvæðagreiðslur
og hvort eðlilegt væri að setja ein-
hver skilyrði fyrir þeim niður-
stöðum sem þar kynnu að koma
fram. Það er einmitt sú umræða
sem hinir kjörnu fulltrúar munu
væntanlega ræða í tengslum við
stjórnarskrárbreytingu.
Nú í haust hins vegar hefur
umræðan víkkað nokkuð. Má þar
nefna norræna ráðstefnu í
Reykjavík um rafrænt lýðræði og
svo innleiðingu nýjunga á sviði
íbúalýðræðis. Ekki er nokkur vafi
á að mjög eftirsóknarvert er í
sjálfu sér, og fyrir þróun lýðræð-
ishugmyndarinnar sjálfrar, að
færa sem flestar ákvarðanir beint
til fólksins. Þær kenningar og þau
lýðræðiskerfi sem við þekkjum í
heiminum í dag eru öll með ein-
hverjum hætti niðurstaða úr til-
raunum manna til að finna jafn-
vægi milli þess að sem flestir
komi að ákvarðanatökum og hins
að ákvarðanatökur séu sæmilega
skilvirkar. Að finna jafnvægi þar
sem lýðræðið er í öndvegi, en inn-
an skynsamlegra skilvirknis-
marka. Þegar menn nú leita uppi
skilvirka fleti á beinu lýðræði,
annað hvort með nýjum formum
eða nýrri upplýsingatækni, er það
því beint framhald á þessari
gömlu viðleitni.
Að mörgu leyti má segja að
hugmyndir um beint lýðræði eigi
best heima í nærumhverfinu, í
það minnsta meðan útfærslan á
lýðræðisaðferðunum er enn að
slíta barnsskónum. Það á við í
sveitarstjórnarmálum, skipulags-
málum og öðrum þeim málum
sem snerta beint næsta umhverfi
manna. Bæði ræðst það af því að
viðfangsefni ákvarðana eru fólki
kunn, þau skipta það beint máli og
stærðargráðan er yfirleitt af því
tagi að hægt er að halda utan um
málið þótt margir komi að því. Þá
á það síður við um nærumhverfið
sem á við um landsmálapólitík, að
ákveðin þekkingarleg sérhæfing
og verkaskipting geti verið æski-
leg og kalli því beinlínis á full-
trúakerfi.
Það er því sérstaklega athygl-
isvert að fylgjast með tilraunum á
sviði íbúalýðræðis sem nú eru í
gangi varðandi skipulag miðbæj-
arins á Akureyri undir formerkj-
um sjálfseignarstofnunar sem
heitir Akureyri í öndvegi. Á
morgun, laugardag, hefur verið
boðað til sérstaks íbúaþings í
Íþróttahöll bæjarins þar sem leit-
að verður eftir hugmyndum og
skoðunum bæjarbúa. Íbúaþing af
þessu tagi eru vissulega ekki ný
af nálinni, en ólíklegt er að þessi
stærðargráða hafi þekkst hér
fyrr, enda er allt 16.000 manna
bæjarfélagið hugsanlegir þing-
gestir. Hugmyndafræðin er líka
áhugaverð. Hér er ekki um hefð-
bundinn borgarafund eða stjórn-
málafund að ræða þar sem fólk
kemur til að velja af tilteknum
fyrir fram mótuðum pólitískum
eða skipulagslegum matseðli
stjórnmála- og embættismanna.
Þvert á móti er verið að virkja
fólkið í að elda matinn sjálft – að
búa til sinn eigin matseðil – og til
þess er beitt sérstakri tækni þar
sem lögð er áhersla á óformlega
nálgun og þátttöku.
Það er margt nýstárlegt við
þetta átak um skipulag miðbæjar-
ins. Fyrir það fyrsta er hér um
sjálfsprottið frumkvæði athafna-
manna og fyrirtækja í bænum að
ræða sem leiddi til stofnunar
sjálfseignarstofnunarinnar Akur-
eyrar í öndvegi. Þar eru bakhjarl-
arnir stórfyrirtæki sem starfa í
bænum og hafa séð um að setja í
verkefnið þá peninga sem þarf til
að svona nokkuð nái flugi. Sam-
starfs hefur verið leitað við bæjar-
yfirvöld og hafa þau í raun verið
beinn þátttakandi í þessu verkefni
með ýmsum hætti. Mikilvægast er
þó hvað varðar tilraunina um íbúa-
lýðræðið og íbúaþingið, að um-
gjörðin öll hefur verið þannig úr
garði gerð að tryggt er og inn-
byggt í ákvörðunartökuferlið sem
á eftir kemur, að tekið verður tillit
til þess sem íbúar á íbúaþingi
höfðu fram að færa. Þannig eru
hugmyndir íbúaþingsins eitt af því
sem skylt verður að taka tillit til í
alþjóðlegri skipulagssamkeppni
um miðbæinn sem hrinda á af stað
eftir nokkrar vikur og samantekt
og kynning á niðurstöðum þingsins
verða notaðar í bæjarkerfinu og
kynntar opinberlega.
Vissulega er skipulag miðbæj-
ar stórs bæjarfélags einstakt mál
og íbúaþing líkt því sem fram fer
á morgun einstakt í sinni röð.
Slíkt verður því ekki hægt að end-
urtaka viku- eða mánaðarlega út
af hvaða ákvörðun sem er. En ef
þetta heppnast vel gefur það hins
vegar vísbendingu um að ýmsar
leiðir eru fyrir hendi í umræðunni
um beint lýðræði. Mikilvægast af
öllu er þó að íbúaþingið á Akur-
eyri gæti gefið umræðunni um
lýðræði og tilraunir með ýmis lýð-
ræðisleg form byr undir báða
vængi. Sík víkkun á sjóndeildar-
hringnum væri bæði kærkomin
og þörf, ekki síst eftir heldur ein-
fætta umræðuna um þjóðar-
atkvæði í sumar. Þar var gjarnan
talað af trúarlegri lotningu um
fulltrúalýðræðið (þingræðið) sem
hið endanlega skipulag og án
nokkurs samhengis við grundvall-
aratriði málsins – sem er að sam-
félagslegar ákvarðanir eiga að
vera með einhverjum hætti sam-
eiginleg niðurstaða lýðsins. ■
Íslendingar gera sér á stundum nokkuð einkennilegarhugmyndir um áhuga annarra þjóða á sér. Frægt er íumræðu um EES-samninginn þegar sumir sáu það sem
sérstaka ógn að með frjálsu flæði fjármagns myndu útlend-
ingar hópast til þess að kaupa upp jarðir á Íslandi.
Frá 1994 hafa margar jarðir verið til sölu á Íslandi og lít-
ið sést til biðraða útlendinga. Eitt var það sem lokunarmönn-
um tókst að verja. Það var fjárfesting erlendra aðila í sjáv-
arútvegi. Eftir tíu ára reynslu af frjálsu flæði fjármagns
milli Íslands og umheimsins ættu menn að staldra við og
velta fyrir sér hvort fótur sé fyrir óttanum sem stjórnaði
ákvörðun manna við innleiðingu EES-samningsins.
Reynsla íslensks atvinnulífs er að erfitt er að fá erlenda
fjárfesta til þess að kaupa hlut í íslenskum fyrirtækjum.
Stærstur hluti erlendrar fjárfestingar, fyrir utan stóriðju,
er tilkominn vegna þess að hlutabréf innlendra fyrirtækja
hafa verið notuð sem skiptimynt í yfirtöku íslenskra fyrir-
tækja á erlendum. Virkur hlutabréfamarkaður hefur stutt
innlend fyrirtæki og gert þeim kleift að nýta sér tækifæri
erlendis, í mörgum tilfellum með glæsilegum árangri.
Eðlilegt er að menn spyrji sig, líkt og forstjóri Kauphall-
ar Íslands gerði í Fréttablaðinu í gær, hvort sérreglur um
sjávarútveg séu markaðshindrun fyrir íslensk sjávar-
útvegsfyrirtæki í útrás fremur en hindrun fyrir erlenda að-
ila að fjárfesta í íslenskum sjávarútvegi.
Fyrir tíu árum litu flestir svo á að sjávarútvegurinn yrði
forystugrein Íslendinga í útrás atvinnulífsins. Rökin voru
þau að íslensk sjávarútvegsfyrirtæki væru best reknu
sjávarútvegsfyrirtæki í heimi. Hér á landi byggju menn yfir
yfirburðaþekkingu á greininni.
Þessi spásögn hefur ekki orðið að veruleika. Lyfjafram-
leiðsla, stoðtæki, framleiðsla kældra matvara og fjármála-
þjónusta hafa verið helstu útrásargreinar þjóðarinnar und-
anfarin ár.
Í ljósi þess eiga menn að spyrja sig róttækrar spurningar.
Ef sjávarútvegurinn sæti við sama borð og aðrar atvinnu-
greinar, stæði þá erlendum útgerðarmönnum ekki meiri ógn
af útrás Íslendinga en Íslendingum af erlendri innrás?
Sjávarútvegurinn hefur verið að feta braut frá veröld
veiðimannsins til veraldar viðskiptanna. Rökin um sam-
keppnishæfni íslenskra fyrirtækja frá því fyrir tíu árum
eru í fullu gildi.
Frjálst flæði fjármagns inn og út úr sjávarútvegi mun að
líkindum færa greininni nýjan kraft og ný sóknarfæri.
Hindrunin er að enn líta menn á sjávarútveginn eins og eitt-
hvert einangrað fyrirbæri í heimi rekstrar og viðskipta.
Sjávarútvegurinn er eins og hver önnur atvinnugrein sem
lýtur sömu lögmálum og aðrar greinar. Umræðan um hana
hefur hingað til lotið öðrum lögmálum af sögulegum og til-
finningalegum ástæðum. Sú afstaða getur takmarkað fram-
þróun og sókn íslensks sjávarútvegs. ■
17. september 2004 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
Margt bendir til þess að sérhugsun um sjávarútveg
skaði greinina.
Lögmálin gilda
líka um útgerð
ORÐRÉTT
Hóflegur metnaður
Það kaupir þetta enginn og óþarfi
að eltast við það. En hér er
ógeðslega gaman að vera og taka
upp. Þetta er ‘Rock City’. Eftir
upptökur förum við í púl á barinn
sem er hérna við hliðina. Það eru
Kanar af vellinum og maður er
bara í hringiðu rokksins.
Ragnar Kjartansson, tónlistarmaður
og gjörningalistamaður
DV 16. september
En það er nú betra ef maður er
ráðherra
Karlmenn þykjast oft geta miklu
meira en konurnar, það er
kannski helst vegna þess að þeir
hafa meiri líkamlega burði, en
það eru nú að verða færri og
færri störf sem útheimta alla
þessa líkamlegu burði.
Halldór Ásgrímsson,
forsætisráðherra
Fréttablaðið 16. september
Óþæg-Ari
Þeir hafa markað ákveðna lág-
launastefnu sem hefur leitt það
af sér að kaupmáttur fólks er að
falla. Það er í þeirra hag að sú
láglaunastefna festist í sessi og
Ari Edwald er í forystu um að
verja þann hag.
Eiríkur Jónsson, formaður Kennara-
sambands Íslands
Fréttablaðið 16. september
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
LÝÐRÆÐIÐ Í ÖNDVEGI
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Það er því sérstaklega
athyglisvert að fylgjast
með tilraunum á sviði íbúa-
lýðræðis sem nú eru í gangi
varðandi skipulag miðbæjar-
ins á Akureyri undir formerkj-
um sjálfseignarstofnunar sem
heitir Akureyri í öndvegi.
,,
Beint lýðræði á Akureyri