Fréttablaðið - 11.11.2004, Blaðsíða 29

FIMMTUDAGUR 11. nóvember 2004
Norðurheimskautið hlýnar:
Vistkerfið breytist mikið
NÁTTÚRUFAR Áhrif hlýnunarinnar á
norðurslóðum eru í skýrslu
ACIA sögð verða mjög mikil. Til
dæmis á sjávarborð eftir að
hækka og eftir því sem íshellan
yfir Norðurskautinu minnkar
eykst hættan á að dýr á borð við
ísbirni og sumar selategundir
hreinlega deyi út. Þá geta göngur
fiskistofna breyst, þorskstofninn
í Grænlandshafi er sagður geta
eflst og ganga fiska á borð við
makríl og túnfisk inn á hafsvæð-
ið við Ísland gæti aukist.
Fram hefur komið að lofts-
lagsbreytingarnar verða mis-
miklar eftir svæðum, hér við
land og við Grænland er til dæm-
is bara gert ráð fyrir 2 til 3 gráða
hækkun hitastigs, en það gæti
eflt suma fiskistofna. Vísinda-
menn vara þó við því að mikil
óvissa geti fylgt breytingum á
vistkerfinu, til dæmis gætu ný
dýr borið með sér sjúkdóma og
hlýrra loftslagi gætu fylgt skor-
dýr sem leikið gætu gróður hart.
Þá getur innrás nýrra tegunda
haft í för með sér sjúkdóma sem
lagst geta á fólk, líkt og aukin út-
breiðsla Vesturnílarsóttar, sem
berst með fuglum, í Bandaríkj-
unum og Kanada sýnir.
- óká
sem og um heim allan.
Aðgerða er þörf
Eins hefur verið hreyft við
hugmyndum um að aukið
streymi ferskvatns kunni að hafa
áhrif á sjávarstrauma og jafnvel
að Golfstraumurinn sem ber
hlýjan sjó norður í Íshafið komi
til með að stöðvast alveg. „Þetta
eru samt breytingar sem gerast
miklu hægar,“ sagði Helgi Jens-
son, forstöðumaður á fram-
kvæmda- og eftirlitssviði
Umhverfisstofnunar og formað-
ur AMAP-vinnuhópsins sem
vann að hlýnunarskýrslunni.
Töldu hann og Hjálmar Vil-
hjálmsson að breytingar á haf-
straumum væru nálægt því tíu
sinnum hægari en loftslags-
breytingarnar og hættan á því að
Golfstraumurinn stöðvaðist væri
nær því að vera eftir þúsund ár
en hundrað.
Vísindamennirnir sem stóðu
að gerð úttektarinnar á hlýnun á
norðurslóðum fyrir Norðurheim-
skautsráðið segja að eigi að
draga úr fyrirséðum áhrifum
hlýnunarinnar sem lýst er í
skýrslu þeirra þurfi að grípa til
aðgerða strax. Bent hefur verið á
að ríkin átta sem standa að
Norðurheimskautsráðinu beri
ábyrgð á um 40 prósentum af
gróðurhúsalofttegundum sem til
verða af mannavöldum í heimin-
um. Þeir telja að nú þegar niður-
stöður liggi fyrir um hvað komi
til með að gerast, verði ekkert að
gert, muni viðhorf ráðamanna
breytast og viðræður landa um
gróðurhúsalofttegundir komi til
með að litast af því. Sérstaklega
er horft til Bandaríkjanna í þess-
um efnum, en í valdatíð George
W. Bush Bandaríkjaforseta hefur
lítið verið gert til að draga úr
gróðurhúsaáhrifum og hefur
landið til dæmis ekki fengist til
að staðfesta Kyoto-bókunina um
minnkun slíks útblásturs. Þó
kom fram á blaðamannafundin-
um sem haldinn var til að kynna
skýrsluna að Kyoto-bókunin sé
bara skref í rétta átt. Talið var að
til ákveðinnar hugarfarsbreyt-
ingar þyrfti að koma meðal al-
mennings. Fram kom að vel hafi
gengið að taka á vandanum sem
fylgdi freon-notkun í kælitækj-
um og úðabrúsum og ógnaði
ósónlaginu, vegna þess að fólk
fann lítið fyrir breytingunni
þegar hætt var að nota freon. Til
þess að draga úr útblæstri koltví-
sýrings þarf fólk hins vegar að
gera breytingar á lífsmynstri
sínu, t.d. draga úr akstri. Þannig
telja vísindamennirnir að meira
þurfi að koma til en pólitísk
stefnumörkun til að draga úr út-
blæstri gróðurhúsalofttegunda,
en telja um leið að væntanlegar
umhverfisbreytingar á næstu
áratugum vegna hlýnunar á
norðurslóðum komi til með að
vekja marga til umhugsunar um
umhverfi sitt. ■
BRÁÐNUN GRÆNLANDSJÖKULS
Með gervihnetti hefur verið fylgst með árstíðabundinni bráðnun Grænlandsjökuls allt frá árinu 1979. Þannig hefur mátt greina að bráðn-
unarsvæði jökulsins, þar sem sumarhitinn gerir snjó og ís í útjaðri jökulsins að slabbi og pollar myndast, hefur sífellt verið að stækka og
færast innar á jökulinn. Þegar vatn sem myndast vegna bráðnunarinnar lekur niður glufur í íshellunni getur það flýtt fyrir bráðnun og í
sumum tilfellum ýtt undir skrið jökulsins til sjávar. Auk þess að leggja með þessu vatn til hækkunar sjávarborðs bætir bráðnunin fersku
vatni við sjóinn, en það getur haft áhrif á hafstrauma og þar með á hitastig svæðisins.
ÍSBIRNIR
Hlýnun við Norðurheimskautið hefur
margvísleg áhrif á vistkerfið. Til dæmis er
talið að ef íshettan yfir Norðurheimskaut-
inu bráðni alveg yfir sumarið muni ísbirnir
og einhverjar selategundir sem á ísnum
lifa deyja út.
M
YN
D
/A
C
IA
-
C
LI
FF
O
R
D
G
R
AB
H
O
R
N
NORÐURHEIMSKAUTSÍS Í SEPTEMBER 1979 OG 2003
Á myndunum sem byggðar eru á gögnum frá gervihnattamyndum er borið saman umfang Norðurheimskautsíss í september árin 1979
og 2003. Í september er ísinn venjulega í lágmarki eftir hita sumarsins. Ís var aldrei minni við Norðurheimskautið en árið 2002 og í fyrra
fór ísinn mjög nærri því meti.