Fréttablaðið - 11.11.2004, Blaðsíða 68

Íslenskur málsháttur segir að gott
sé að telja peninga úr pyngju ann-
ars. Því miður virðist mörgum
sveitarstjórnarmönnum þykja slík
talning full ánægjuleg. Eitt af því
sem margir þeirra þreytast ekki á
að tala um þessa dagana eru svo-
kallaðir „ónýttir tekjustofnar“
margra sveitarfélaga. Nýting þess-
ara tekjustofna á svo að verða til
þess fallin að efla sveitarfélagið og
gera því kleift að mæta útgjöldum
sínum. Og ekki er undarlegt þó
margir velti því fyrir sér hvort það
sé virkilega svo að ónýttir peningar
liggi fyrir manna og hunda fótum
sem sveitarstjórninar þurfi einfald-
lega að „nýta“ og þar með sé marg-
víslegum fjárhagslegum vandræð-
um lokið. En málið er víst aðeins
flóknara en svo, því miður.
Það er nefnilega svo að þegar
sveitarstjórnarmenn tala um ónýtta
tekjustofna eru þeir að vísa til þess
að ýmis sveitarfélög fullnýta ekki
lögvarðar heimildir sínar til þess að
leggja skatta á íbúa sína. Sum
þeirra rukka til dæmis ekki há-
marks útsvar og hafa ef til vill ekki
lagt á hið margfræga holræsagjald.
Þegar talað er um að sveitarfélag
eigi „ónýtta tekjustofna“ er sem
sagt verið að vísa til þess að því sé
lagalega stætt á því að hækka
skatta.
Veruleikinn er auðvitað sá að
hinir svonefndu ónýttu tekjustofn-
ar eru alls ekki ónýttir. Fólkið í
landinu er að nota fjármuni sína til
þess að reka heimilin, ala upp börn-
in og búa í haginn. Ef sveitarfélag
tekur upp á því að nýta hina „ónýt-
tu tekjustofna“ þarf að taka pening-
ana af íbúunum, svo einfalt er það.
Ég trúi því að það fólk sem situr í
bæjarstjórnum á Íslandi vilji
sveitarfélagi sínu allt hið besta og
sé að reyna að láta gott af sér leiða.
Og ég þakka þeim fyrir þeirra
mikilvægu störf. En margt þessa
fólks virðist hafa allt aðra sýn en ég
á hlutverk sitt. Ég lít svo á að sveit-
arfélög eigi að sníða sér stakk eftir
vexti, rétt eins og heimilin í landinu
þurfa að gera. Ef endar ná ekki
saman þarf að skera niður útgjöld.
Auðvitað eru nokkur sveitarfélög í
landinu svo illa stödd að þau geta
varla skorið niður útgjöld, nánast
allar þeirra tekjur fara í verkefni
sem þeim er lögskylt að sinna. En
þar kann lausnin að vera fólgin í
hagræðingu og umfram allt ráð-
deild. Undir engum kringumstæð-
um eiga slík sveitarfélög að fara út
í áhættufjárfestingar með peninga
íbúanna eins og því miður hefur
gerst á Íslandi allt of oft.
Við ykkur sem sitjið í sveitar-
stjórnum vítt og breitt um landið
hef ég þetta að segja: Ekki tala við
okkur íbúana eins og við séum kján-
ar. Ef þið teljið að lausnin á vanda
sveitarfélagsins felist í skatta-
hækkunum, segið það þá bara. Ekki
fela ykkur á bak við frasa eins og
„ónýtta tekjustofna“. Reynslan hef-
ur sýnt að sterkust verða þau
sveitarfélög sem gæta strangs að-
halds í fjármálum og hafa það ætíð
að markmiði að halda álögum í lág-
marki og sníða sér stakk eftir vexti.
Höfundur er formaður Sam-
bands ungra sjálfstæðismanna.
11. nóvember 2004 FIMMTUDAGUR32
BRÉF TIL BLAÐSINS
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
0
9
1
3
8
NÝ SENDING
Opið virka daga 10-18
Laugardaga 10-16
Mikið
úrval
Mörkinni 6. Sími 588 5518
Leðurúlpur
Rússkinnsúlpur
Dúnúlpur
Pelskápur
Hattar og húfur
Ég er í 10. bekk í grunnskólanum í
Búðardal. Eins og allir vita byrj-
uðu grunnskólakennarar á Íslandi
í verkfalli þann 20. sept. Og hef ég
og fleiri nemendur verið skóla-
laus í all nokkurn tíma. Þessi tími
er mjög mikilvægur fyrir grunn-
skólanemendur og allavega ekki
síst fyrir nemendur í 10. bekk út
af samræmdu prófunum. Mín
skoðun er sú að fella eigi niður
samræmdu prófin í 10. bekk,
þetta ár ( vorið 2005, ) og frekar
eigi að styðjast við vetrareink-
unnina hjá nemendunum.
Samkvæmt landslögum þá ber
menntamálaráðuneytinu að sjá
grunnskólanemendum fyrir þeirri
menntun sem þeir eiga rétt á og
tel ég að verið sé að fremja mann-
réttindabrot á okkur. Þá er ég ekki
að reyna að taka málstað kennara
í verkfallinu, langt í frá, því sam-
úð með grunnskólakennurum úti í
samfélaginu er lítil.
Því tala ég beint til háttvirtra
alþingismanna og ráðherra og
beini þessu erindi til þeirra. ■
Höfundur er grunnskólanemi.
Austur-evrópska
byltingin á Íslandi
Kristján Sig. Kristjánsson skrifar:
Það var um 1990 sem austur-evrópska
byltingin barst til Íslands. Hún var svo
friðsöm á Íslandi að deilt er um hvort
hún hafi átti sér stað. Henni var komið
þannig á að utanríkisráðherrann plataði
óreyndan forsetisráðherrann þannig að
áður en hann fékk ráð og rænu hafði ut-
anríkisráðherrann læst landið inn í EES
og látið þá hafa lykilinn. Helmingaskipta-
regla Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks-
ins sem hafði verið í mótun alla öldina
var komin í uppnám, þótt D- og B-listi
færu saman í stjórn kom allt fyrir ekki,
ekkert dugði, atvinnulífið og fjölmiðlarn-
ir fóru í hendurnar á götustrákum, allar
aðgerðir þessara lista hafa farið í handa-
skol, (fjölmiðlalög t.d.). Fjárfestinga-
bankinn fór í hundana, Búnaðar- og
Landsbankinn sömuleiðis, Eimskipafé-
lagið var rifið í sundur þrátt fyrir platsetu
Kjartans Gunnarssonar og Einars Bene-
diktssonar í Olís í bankaráði Landsbank-
ans og efnahagsarmar stjórnarflokkana
voru einfaldlega étnir af „Speedy Gonza-
lez“ hins nýfrjálsa viðskiptalífs. Svona
mun einnig fara með brölt D-listans
með Símann og Skjá einn. Eins og títt er
um þá sem lenda í roti ætla þeir aldrei
að lenda aftur í roti; það skýrir andstöðu
sumra gegn ESB.
Þá erum við komin að olíumálinu, en
það verður að skoða það mál í þessu
samhengi. Í hálfa öld höfðu Shell, félag
Sjálfstæðisflokksins, Esso, félag Fram-
sóknarflokksins, og Olís, félag Alþýðu-
flokksins, skipt olíumarkaðnum á milli
sín eftir kjörfylgi. Þetta átti líka við alla
aðra atvinnustarfsemi í landinu sl. 100
ár. Þeir sem ekki virtu þessa skiptingu
voru umsvifalaust fangelsaðir, samanber
Hafskipsmenn og smákaupmenn sem
fóru út í frjálsa álagningu o.fl. Þeir voru
„glæpamenn“ sinnar tíðar, „voru grunað-
ir um að hafa ætlað að myrða Félaga
Stalín“.
Núna eru olíufélagsmenn úthrópaðir
fyrir að hafa rekið sín félög af samvisku-
semi innan settra reglna síns tíma og að-
eins fram yfir þann tíma sem kalla mætti
aðlögunartíma. Nákvæmlega sömu við-
skiptahættir áttu við í öllum öðrum at-
vinnurekstri; tryggingum, matvöru, út-
gerð, fiskvinnslu, landbúnaði og verslun
við útlönd. Austur-Evrópu var stjórnað á
sama hátt nema þar var aðeins einn
flokkur. Austur-Evrópu er í dag enn eins
og Íslandi stjórnað af félögum úr gömlu
kommúnistaflokkunum, þar eins og hér
tíu árum seinna heyrðist talað um nýja
tegund „glæpamanna“ á borð við olíu-
forstjóranna. Ég veit ekki til þess að þar
hafi neinn verið dreginn fyrir rétt og hlot-
ið fangelsisdóm fyrir stjórn í atvinnulífinu
á sovéttímanum. Jeltsín gekk líka í ölæði
með Rússland inn í sitt „EES“ og eftir-
manni hans hefur lítið gengið að snúa til
baka. Þó fékk hann í gegn „fjölmiðlalög“
og hans „Jón Ásgeir“ situr inni. Það sýnir
hug manna til málsins að það er ekki
rætt sem viðskipti heldur sem stjórnmál.
PRÓFTAKA Samræmdu prófin krefjast
undirbúnings.
Engin samræmd próf
Hugmyndin um „ónýtta tekjustofna“
HAFSTEINN ÞÓR HAUKSSON
LÖGFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
TEKJUR
SVEITARFÉLAGA
SENDIÐ OKKUR LÍNU
Við hvetjum lesendur til að senda okk-
ur línu og leggja orð í belg um málefni
líðandi stundar. Greinar og bréf skulu
vera stutt og gagnorð. Eingöngu er tek-
ið á móti efni sem sent er frá Skoðana-
síðunni á visir.is. Þar eru nánari leið-
beiningar. Ritstjórn ákveður hvort efni
birtist í Fréttablaðinu eða Vísi eða í
báðum miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
Saman deilum við völdum í lýð-
ræðissamfélagi í formi kosn-
ingaréttar en við útilokum börn
frá þessu valdi. Torfi H. Tulinius
prófessor spyr hvort við ættum
ekki að færa börnunum
hlutdeild í valdinu með
því að gefa þeim kosn-
ingarétt og svarar
hann hér þeirri spurn-
ingu og þeim mótrök-
um sem hugmyndinni
mætir.
Réttur barna bættur
Ég kynntist þessari
hugmynd í bók
eftir félagsfræð-
inginn Stein
Ringen þar sem
hann færði rök
fyrir því að ef
börn fengju kosn-
ingarétt myndi
það bæta hag
þeirra í sam-
félaginu. Rann-
sóknir sýna að
hvernig gæðum
er skipt í sam-
félaginu fer að
einhverju leyti
eftir kosninga-
rétti. Í flestum
lýðræðissam-
félögum fer t.d.
miklu meira í
umönnun aldr-
aðra heldur en í
umönnum barna
og þó að ég geti
ekki staðhæft
um stöðu mála
hérlendis, þá
áætla ég að við
séum á svipuðu róli og önnur
lönd. Eina haldbæra skýringin á
þessu að mati Ringen er sú að
börn hafa ekki kosningarétt.
Þá væri ekkert verkfall
Stjórnmálamenn, sem ráða því
hvernig gæðunum er skipt,
verða að standa reikningsskil af
gerðum sínum gagnvart eldra
fólki en ekki gagnvart börnum.
Stórt skref í rétta átt væri að
gefa börnum kosningarétt.
Hugsanlega hefði staða eins og
við stöndum frammi fyrir núna
með áframhaldandi verkfall
grunnskólakennara, aldrei orðið
til því það væru miklu meiri
peningar í þessum geira.
Til þess að bæta rétt barna og
stöðu þeirra tel ég vel koma til
greina að gefa þeim kosninga-
rétt, jafnvel við 12 ára aldur, því
þá tel ég að börn séu orðin nægi-
lega þroskuð til að vita af heim-
inum í kringum sig og ættu að
geta tekið skynsamar ákvarðan-
ir. Það hefur alltaf verið þannig
að það hefur þurft að færa kosn-
ingaréttinn út til hópa áður en
staða þeirra hefur verið bætt.
Vitsmunaþroski barna nægur
Margir telja þó að börn búi ekki
yfir nægilegum vitsmunaþroska
eða hafi nægilega dómgreind til
að bera til þess að geta tekið
ákvörðun í kosningum. Einnig
eru börn líklegri til að láta
stjórnast af öðrum en fullorðnir.
Það vill svo til að rök af þessu
tagi eru nákvæmlega þau sömu
og hafa alltaf verið notuð þegar
kosningarétturinn hefur verið
færður út til nýrra þjóðfélags-
hópa. Fyrst var rétturinn bara í
höndum eignamanna en færðist
svo til eignalausra, kvenna,
undirokaðra kynþátta
og svo framvegis.
Auk þess er vafa-
samt að meta rétt
fólks til að kjósa
eftir vitsmuna-
þroska. Eini mun-
urinn á börnum
og þessum hópum
er að börnin
munu jú fá
kosningarétt í
fyllingu tím-
ans og því
mætti segja
að við getum
hæglega hlíft
þeim við því
að hafa
áhyggjur að
gangi mála í
samfélaginu.
En þessi
f o r r æ ð i s -
hyggjurök af
þessu tagi
hafa einnig
verið notuð
gegn öðrum
hópum.
Sjálfræði og kosningaraldur
fylgjast ekki að
Kosningaréttinum þarf ekki að
fylgja sjálfræði og ég tel ekki
þörf á því að öll réttindi þurfi að
miðast við sama aldur, enda er
það ekki alltaf þannig. Fengju
börn á aldrinum 12 til 17 ára
kosningarétt myndi það án efa
bæta hag þeirra en þau eru að
sönnu svolítið utangarðs í þjóð-
félaginu. Þegnar lýðræðissam-
félagsins eiga að deila valdinu
jafnt og það gildir einnig um
börn. Barnafjölskyldur sem eru
til dæmis með 3 börn undir
kosningaldri eru ekki með eðli-
lega hlutdeild í valdinu, og ekki
nóg að hafa þessi tvö atkvæði
fyrir alla. Þá mætti spyrja
hvort foreldrarnir eigi ekki að
fara með atkvæði barna sinna.
Miða við 12 ára aldur
Það er hæpið af ýmsum ástæð-
um, til dæmis ef foreldrarnir
kjósa ekki sama flokk eða ef um
flóknar samsettar fjölskyldur
er að ræða. Mér finnst réttara
að leyfa börnum frá 12 ára aldri
að koma að sameiginlegri
ákvarðanatöku í samfélagi með
því að gefa þeim sinn kosninga-
rétt. ■
Börn hafa nægan
þroska til að kjósa
HUGMYNDIR OG KENNINGAR
ÆTTU BÖRN AÐ HAFA KOSNINGARÉTT?
TORFI H. TULINIUS
PRÓFESSOR
Til þess að bæta rétt
barna og stöðu
þeirra tel ég vel koma til
greina að gefa þeim kosn-
ingarétt, jafnvel við 12 ára
aldur, því þá tel ég að börn
séu orðin nægilega þroskuð
til að vita af heiminum í
kringum sig og ættu að geta
tekið skynsamar ákvarðanir.
,,
STEFÁN GUNNAR STEFÁNSSON
SKRIFAR UM KENNARAVERKFALLIÐ