Tíminn - 11.11.1973, Blaðsíða 7

Sunnudagur 11. nóvember 1973.
TÍMINN
7
Rætt við
Davíð Sch.
Thorsteinsson
framkvæmda-
stjóra
Þáttaskil i samstarfi
1950 —
Smjörliki Hf.
Arið 1950 urðu þáttaskil i sam-
starfinu, þvi þá sameinuðust
verksmiðjurnar um kaup á
afkastamiklum framleiðslu-
vélum, sem gátu annað allri eftir-
spurn þeirra. Við komu þessara
véla til landsins var framleiðslan
flutt að Þverholti 19-21, þar sem
áður voru húsakynni Ljóma og
Afgreiðslu Smjörlikisgerðanna.
Hið sameiginlega fyrirtæki
hlaut siðar nafnið Smjörliki hf.
Sem áður sagði, voru fram-
leiðsluvörur allra fyrirtækjanna
smjörlíki, en mismunandi með-
höndlun og uppskriftir voru
notaðar við framleiðsluna.
Arið 1962 voru teknar i notkun
vélar, sem i rauninni höfðu i för
með sér gjörbyltingu i smjörlikis
gerðhér á landi. Þetta voru nýjar
vélar og nú snerti mannshöndin
aldrei á smjörlikinu.
Ljós og loft komst ekki að fram-
leiðslunni, og geymsluþolið jókst
til mikilla muna. Ennfremur varð
framleiðslan, eða gæði hennar,
jafnari.
Bjarni Kjartansson, mjólkur-
fræðingur við rannsóknir á sýni I
rannsóknastofu Smjörlikis hf.
Framleiöslueftirlit er stundað I
rannsóknastofunni og gerðar eru
þar tilraunir á framleiðslu, ýmist
sjálfstæðar, eða f samvinnu
við erlendar stofnanir.
Nýjar vélar voru
keyptar — eftir 12 ár —
hinar óslitnar en úreltar
— Mjólkurvélar keyptar
Eins og kemur fram hér á
undan, vorum við búnir að kaupa
nýjar stórvirkar vélar til fram-
leiðslunnar aðeins tólf árum áður,
eða árið 1950. Þessar vélar voru
ekki lagðar af vegna þess að þær
væru slitnar eða úr sér gengnar,
þær voru einfaldlega úreltar,
vegna nýrri tækni.
Næsta stóra skrefið svo tekiö
árið 1964, en þá voru fengnar
hingað mjólkurvélar eða
mjólkurbúsvélar, og þá hofum við
framleiðslu og sölu á jurta-
smjörliki. En til þess að fram-
leiða svo gott smjörliki, er nauð-
synlegt að nota sýrða undan-
rennu. Þessar vélar kostuðu
offjár, og voru það einkum sjálf-
virkar vélar, þar sem dauð-
hreinsað var með 135 stiga hita
við snögghitun, en slik dauð-
hreinsun er algjör forsenda fyrir
nægilegu geymsluþoli jurta-
smjörlikis.
Gáfu 25.000 öskjur
af Jurtasmjörliki
Jurtaámjörliki var svo sett á
markaðinn með mikilli
kynningarherferð, þar sem við
gáfum meðal annars sýnishorn,
alls 25.000 öskjur, en það lætur
nærri að vera inn á hvert einasta
heimili á höfuðborgarsvæðinu.
Ennfremur var þessum sýnis-
hornum dreift úti á landsbyggð-
inni.
Almenningur tók þessari
framleiðslu mjög vel. Jurta-
smjörliki var ódýrara en smjör,
og flestir gátu notað það án
óþæginda. Þetta varð til þess, að
það dró stórlega úr sölu á smjöri,
unz smjörverð var lækkað með
niðurgreiðslum til samræmis.
Hvað er smjör og
hvað smjörlfki —
prófað með joðdropa
— Hvað um það, þegar
smjörliki fer að verða svo likt
smjöri? Er hætta á að það sé
misnotað?
— Smjörlikisframleiðendur eru
skyldugir til að blanda örlitlu
kartöflum jöli saman við
smjörlikið. Það er gert til þess að
unnt sé að ganga úr skugga um
það, hvort smjörliki hefur verið
blandað saraan við smjör. Með
þvi að láta dropa af joði falla á
sýnið, sést strax, hvort þar er um
að ræða smjörliki, þvi að
kartöflumjölið verður fjólublátt,
þegar joðið blandast þvi.
Læknavisindin
smjör og smjörliki
— Hvað um hollustuhætti
smjörlikis? Oft hefur verið rætt
um, að mikil smjörneyzla geti
skaðað æðakerfið.
Einar Hjörleifsson viö stjórnborðið i smjörlikisverksmiðjunni.
„Mannshöndin" kemur ekki nálægt smjörlikinu í framleiðslunni, þar
sem unniö er i lokuðu kerfi og á það mikinn þátt ( auknu geymsluþoli,
auk þess, sem þaö stuðlar að jafnari gæðum.
Ingibergur Aðalsteinsson I Tropicanaverksmiöjunni. Þar er suðrænn appelslnusafi tilreiddur á neyt-
'endamarkaö. Appelsinusafinn kemur I frystiskipum frá Florida I Bandarlkjunum. Nú geta menn keypt
ferskan appelslnusafa, sem ekki er blandaöur rotvarnarefnum, á venjulegum fernum.
— Þetta er viðkvæmt mál. Við
höfum ekki beitt læknisfræðinni i
auglýsingum fyrir aukinni neyzlu
smjörlikis. Það er hinsvegar álit
margra visindamanna, að fjöl-
ómettaðar feitsýrur séu
manninum hollari en mettuð feiti.
Það má segja, að allar feititeg-
undir, sem eru i föstu formi við
vanalegan herbergishita, séu
mettaðar, og á það bæði við um
smjörfituna og þær hertu feiti-
tegundir, sem notaðar eru i
smjörliki.
f smjörliki okkar er aftur á
móti notað töluvert magn af
ýmsum fljótandi jurtaolium, sem
ailar innihalda mikið magn af
fjölómettuðum feitisýrum (linol
og linolen feitisýrum).
Þetta er óskaplega flókið mál,
og erfitt að sanna eða afsanna
hinar ýmsu kenningar manna.
Við höfum hinsvegar tekið þá
afstöðu að nota sem mest af þeim
feititegundum, sem innihalda
fjölómettaðar feitissýrur i okkar
smjörliki.
Hafa íslendingar
andstyggð á
smjörliki?
Fátæktarstimpill
Arnljótur Sigurðsson vöruafgreiöslustjóri og Páll Magnússon bif-
rciðastjóri I Smjörliki hf.
— Hvað um smjörlikisneyzluna
hér á landi, miðað við t.d. aðrar
þjóðir?
— Min skoðun er sú, að smjör-
likisneyzla hér á landi sé minni en
i mörgum örðum veiferðar-
rikjum, en hér stefnir óöfluga i
sömu átt og þar.
Framleiða smjörlíki í lokuðum
vélum, þar sem mannshöndin
kemur hvergi nærri vörunni
Bjarni Kjartansson og Kristbjörg Hermannsdóttir I Tropicana verksmiðjunni.