Tíminn - 11.11.1973, Blaðsíða 15
Sunnudagur 11. nóvember 1973.
TÍMINN
15
Það er útbreiddur misskilningur að endurskinsmerki
skemmi góð föt. Endurskinsmerki eyðileggja ekki
nokkra flík.
mmmmm ák MM|
mM
Þörfin fyrir félagsskap
Aö hafa kynnzt dauðanum
gegnum veikindi sin, færði honum
sannindi fyrir þvi, að lifiö varir
ekki að eilifu, og þvi takmarki,
sem maður ætlar að ná verður að
ná strax, en ekki einhvern tima
seinna. Þetta gaf honum óþrjót-
andi starfsorku.
Hann lá lengi veikur og það gaf
honum tækifæri til mikils lesturs.
Og Jorn var maður, sem hafði
mikla bóklega þekkingu.
Hann var ungur að árum á
hernámsárunum og þá var leitaö
eftir félagsskap, bæði i gleöi og
sorg. Félagsskapur annarra var
honum mikil þörf. En hið mikla
mótlæti gaf honum einnig styrk til
að vera einn, þegar hann þurfti
þess með.
Samt hefði hann ef til vill orðið
öðru visi, ef hann hefði ekki verið
búinn þeim eiginleikum, sem með
þurfti: hann var fæddur lista-
maöur. Og lifið veitti honum þrátt
fyriralla erfðleika, tækifæri til að
þroska sig.
Þaðer alveg óhætt að segja, að
hann hafi þroskazt. Hann hefur
skrifað bækur, reyndar margar,
fullar vizku og spennandi hug-
myndum, en erfiðar til skilnings.
Hann hefur teiknað, hann hefur
málað, hann hefur búið til högg-
myndir. Hann stofnaði lista-
mannafélag, og það var það
félag, sem gerði danska list fræga
i mörgum löndum. Copra hét það,
eftir Copenhague (Kaupmanna-
höfn á frönsku). Listamenn frá
Danmörku, Hollandi og Belgiu
voru meðlimir i félaginu. Seinna
að
„Hin þögla goðsögn”. 1953 olía á masonit, hæð 134,5 cm breidd 300 cm. Bókasafnið I Sikilborg.
## #
Eg vil ekki skemma
nýju úlpuna meó
endurskinsmerki"
em maður ætlar
að nd NÚNA
uppgötvaði, að aðrir virtust ekki
hafa nokkurn áhuga á list hans.
Burtséð frá listamönnunum.
bæði heima og erlendis, voru það
ekki margir, sem höföu áhuga á
þvi, hvað hann var að aöhafast.
Hann var kallaður „svindlari”
og þaö fannst honum, nógu
ranglátt, en öllu verra var þó, að
hann gat heldur ekki selt
myndirnar sinar.
Ef til vill er ástandiö ekki svona
slæmt núna á dögum, þegar lista-
safn rikisins kaupir verk eftir
þessa ungu listamenn, eða veitir
þeim styrki viö og viö,
Gagnrýnendur eru lika nú orðiö
jákvæðari gagnvart nýjum
stefnum. Og margt „vingjarn-
legt” fólk er óhrætt við að kaupa
eina og eina abstrakt mynd.
Ríkinu afneitað —
en ekki Danmörku
Hann var einna fyrsti
abstrakt-málarinn i Danmörku.
Hann vann sér varla nokkuð
inn. Hann svalt. An árangurs
reyndi hann að skipta á fötum og
einu málverki, á tveim mál-
verkum, á þrem málverkum, en
án árangurs. Fjögur málverk. En
klæðskerinn sagði nei. Hann
skipti á málverkum og einhverju
af matvörum. Og einu sinni var
hann svo vannærður, að hann var
fluttur með hraði til Danmerkur,
þar sem hann var lagður inn á
spitala, til lækninga við berklum,
sem hann hafði veikzt af. Og þá lá
hann lengi.
Núna löngu seinna þvi alltaf er
hægt að vera vitur eftir á, þegar
maður þekkir fortið hans, sést
hvaða þýðingu hún hefur haft
fyrir hann:
Hann var sonur ekkju. Það
veitti honum sjálfstæði, að hann
var elzta barnið og móðirin hafði
hann einan til að fá stuðning frá.
Það, að búa i fallegu umhverfi,
fyllti hann ekki bara ást á Siiki-
borg, heldur lika Danmörku. Ast
til hinnar norðlægu náttúru.
Það, að vera i námi, sem gerði
kröfur og læra hjá listamanni,
sem gerði miklar kröfur, og siðan
að fá að heyra að maður sé
heimskingi, sem gæti ekki
nokkurn skapaðan hlut, vakti
biturleik. Mótlætið vakti hjá
honum nógu mikla reiði til að
segja nei viö danska rikiö. En
jafnframt vilja til að segja já við
Danmörku.
einnig fólk frá Frakklandi og
öðrum löndum. Þeir máluöu á
nýjan hátt. Þeir máluðu
„masker”. Og þeir voru undir
áhrifum þeirrar listar, sem
náttúrustefnumenn skapa, einnig
þeirri list, sem kalkmálarar
gerðu i dönskum kirkjum. Geö-
veikisieg list hafði áhrif á þá og
það leiddi af sjálfu sér, að þeir
voru þá sjálfir álitnir geðveikir.
Verk barna tóku þeir stundum
sér til fyrirmyndar og sagt var þá
að þeir máluðu ekki betur en
börn. En geðveikisleg list er oft
spennandi. Þvi að hugsun
geðveikra kemur frá innstu
fylgsnum sálarlifsins og er tjáð
án hafta. Og börn mála vel.
Nákvæmt og sjálfkrafa vill Jorn
mála.
Málningadós yfir
uppáhalds-málverkið
Hann hefur verið ritstjóri tima-
rits. Hann hefur byggt upp heilt
listasafn i Silkiborg, af verö-
mætum myndum, sem hann hefur
skipt á. Það voru réttlát skipti,
þvi að hans eigin myndir voru á
svipuðu verði. Allar myndirnar,
sem hann skipti á, og þær sem
hann sjálfur gerði, sendi hann á
listasafnið i Silkiborg.
Einig hefur hann gert miklar
skreytingar. Eina mjög stóra i
menntaskólanum i Arhús, og
aðra á Kúbu.
En hann náði ekki að fullkomna
verkið um hina gömlu norrænu
höggmyndalist, eins og hann
dreymdi um.
Honum tókst svo margt annað.
Honum var flökkueðlið i blóð
borið, þaö var hægt að rekast á
hann, einn daginn i Kaupmanna-
höfn, næsta dag i Silkiborg, þriðja
daginn i Læsö, þann fjórða i Paris
og þann fimmta á itölsku bað-
ströndinni.
Og eins og sagt er um sjómenn,
aö þeir eigi kærustu i hverri höfn,
átti Jorn málarastofur meö hálf-
kláruðum myndum i mörgum
borgum, og hús hér og ibúð þar.
Vinir hans hafa upplifaö það, aö
heyra bankað á dyrnar hjá sér
um miðjar nætur, meðan þeir
steinsváfu i rúmum sinum. Það
var þá Jorn nýkominn erlendis
frá, og nú vildi hann fá te og tala
við sina þreyttu gestgjafa um list
Þaðgat lika komið fyrir, að hann
tók gömlu myndirnar sinar niöur
af veggjunum hjá vinum sinum
og þrátt fyrir mótmæli eigand-
anna byrjaöi hann að mála yfir
listaverkið og breyta þvi. Eöa þá
að hann tók fötu meö blárri mán-
ingu og hellti úr henni yfir
myndina, sem hafði verið keypt
og borguð og dáðst að i mörg ár.
Og þegar hann leit á bláa blettinn
i miöri uppáhaldsmyndinni,
kinkaöi hann kolli ánægður og
sagöi, svona, — nú er hún góð.
Heimurinn var hans
málarastofa
Fjölskylda hans ferðaðist meö
honum. En það kom fyrir, að hún
var nokkrum dagleiðum á eftir.
Það var erfitt að fylgja honum
eftir. Og á þessum löngu ferðum
skyldi hann eftir sig málverk og
höggmyndir. Það voru næg verk-
efni. En heimurinn var hans
málarastofa. Þegar þaö fréttist,
að hann er á leið til borgar,
ruku borgarstjórar og fram-
kvæmdastjórar listasafna, blaöa-
menn og listaverkasalar, til
handa og fóta I von um að ná tali
af honum, þvi að eftir hálftima
gat hann verið rokinn. Hann er
eins og „Hattifattarnir” þetta
merkilega litla fólk i hinum frægu
finnsku barnabókum um
Múminálfana. Undarlegar verur,
sem alltaf eru á ferðinni, geta
Endurskinsmerki má láta hanga úr vasa eða kraga,
það má sauma þau í frakkann eða úlpuna -
eða þá strauja endurskinsborða á trefílinn,
húfuna, hanskana ....
hvar sem er, hvernig sem er.
Það má eyðileggja nýja úlpu með því að bera
ekki endurskinsmerki í skammdeginu.
Kaupið endurskinsmerki í mjólkurbúðinni,
strax í dag!
UMFERÐARRÁÐ
Asger Jorn
aldrei verið á samastað. Væri
hann i göfuglyndisskapi átti hann
það til að gefa sina dýrustu mynd,
til þess.sem mælti til hans eitt
vingjarnlegt orð En svo langt
Framhald á bls. 23