Fréttablaðið - 27.01.2005, Blaðsíða 20

Sterkustu rökin í sjálfstæðisbar-
áttu Íslands voru efnahagsrök:
þau voru hryggjarstykkið í bar-
áttu Jóns Sigurðssonar við
dönsku nýlendustjórnina og
þeirra manna, sem stóðu við hlið
hans og studdu hann, og einnig
hinna, sem tóku upp merki Jóns
forseta að honum látnum. Rökin
voru þessi: sjálfs er höndin holl-
ust. Danmörk er of langt í burtu,
sögðu þessir menn, og það er
Dönum þess vegna um megn að
lyfta því Grettistaki, sem þarf til
að hefja Ísland upp úr fátækt
fyrri alda. Það geta engir gert
aðrir en Íslendingar sjálfir.
Þannig hugsuðu Valtýr Guð-
mundsson, Hannes Hafstein,
Einar Benediktsson og þeir alda-
mótamenn aðrir, sem mest kvað
að í sjálfstæðisbaráttu Íslands.
Reynslan hefur sýnt, að þeir
höfðu á réttu að standa.
Sjálfstæðisbarátta Færey-
inga tók aðra stefnu á 20. öld.
Annar tveggja helztu stjórn-
málaflokka eyjanna, Sambands-
flokkurinn, barðist og berst enn
gegn sjálfstæði Færeyja. Sam-
bandsmenn telja, að Færeyjum
sé bezt borgið í óbreyttu ríkja-
sambandi við Danmörku. Það er
ekki sízt þeirra verk, Sambands-
manna, að Færeyingar hafa
ánetjazt fjárhagsaðstoð Dana –
aðstoð, sem átti mikinn þátt í að
steypa færeysku efnahagslífi í
djúpa kreppu 1989-1994. Aðrir
hafa óskað eftir auknu sjálf-
stæði, og þeim hefur vaxið ás-
megin undangengin ár. En Danir
taka sjálfstæðiskröfurnar ekki
alvarlega, og þeir hafa það fyrir
sér, að færeyska þjóðin er enn
sem fyrr þverklofin í afstöðu
sinni til málsins.
Núverandi fyrirkomulag
ríkjasambandsins milli Dan-
merkur og Færeyja meinar Fær-
eyingum að gerast aðilar að al-
þjóðasamtökum á eigin spýtur.
Þetta er skiljanlegt, úr því að
Færeyjar eru hluti danska kon-
ungdæmisins. Ýmsum Fær-
eyingum hefur að undanförnu
þótt það heldur lakara að geta
ekki á eigin vegum gengið t.d. í
Sameinuðu þjóðirnar til jafns
við ýmis önnur fámenn eyríki
víðs vegar um heiminn. Fær-
eyingum hefur þó ekki fundizt
breyting á þessu fyrirkomulagi
vera knýjandi, þar eð aðild Fær-
eyja að SÞ myndi ekki breyta
miklu um afkomu eyjanna,
a.m.k. ekki í bráð.
En bíðum við. Núverandi
fyrirkomulag ríkjasambandsins
meinar Færeyingum með líku
lagi að ganga inn í samninginn
um Evrópska efnahagssvæðið,
enda þótt Færeyjar gætu verið í
Evrópusambandinu eins og Dan-
mörk. Þetta er stórmál, úr því að
reynslan sýnir, að EES-samning-
urinn hefur skipt sköpum fyrir
Íslendinga síðan 1994. EES-
samningurinn er höfuðupp-
spretta þeirrar uppsveiflu, sem
hefur riðið yfir íslenzkt efna-
hagslíf undangenginn áratug.
Það kostar Færeyinga mikið fé
að eiga ekki kost á að fylgja
dæmi Íslendinga og gerast aðil-
ar að samningnum með öllu því
hagræði, sem í því felst. Málið
þolir í rauninni ekki öllu lengri
bið, eins og allt er í pottinn búið.
Færeyingar þurfa því sjálf-
stæði, án frekari tafar – af fjár-
hagsástæðum.
Setjum nú svo, að meiri hluti
Færeyinga fallist á þetta sjónar-
mið. Hvað gera Danir þá? Þeir
ættu að réttu lagi að sjá sér hag
í að koma til móts við sjálf-
stæðisóskir Færeyinga. Með því
að hætta að flækjast fyrir
myndu Danir hjálpa Færeying-
um að standa á eigin fótum, án
styrkja. Þetta er grundvallar-
atriði. Æ fleiri Færeyingar gera
sér grein fyrir því, að þeir geta
ekki verið þekktir fyrir að halda
áfram að þiggja fjárhagsaðstoð
af Dönum: þeir skilja, að Danir
ættu heldur að styðja fátæk
þriðjaheimslönd til sjálfshjálp-
ar. Árlegt fjárframlag Danmerk-
ur til Færeyja hefur numið 10%
af landsframleiðslu Færeyinga
undangengin ár, og þeir þurfa
því að vera vel í stakk búnir til
að mæta svo miklum fjármissi.
Danir ættu því að greiða götu
Færeyja inn á Evrópska efna-
hagssvæðið í stað þess að vera
þeim Þrándur í Götu.
Einn hópur manna mun trú-
lega berjast gegn þessari lausn
málsins og þá um leið gegn sjálf-
stæði Færeyja: færeyskir
útvegsmenn. Þeir hafa haft tögl
og hagldir í efnahagslífi lands-
ins um langt skeið. Vandi þeirra
er þessi: ef færeyskt efnahagslíf
vex og dafnar, þá minnkar hlut-
deild sjávarútvegsins í atvinnu-
lífinu, af því að fiskurinn í sjón-
um er föst stærð. Ör hagvöxtur í
krafti aðildar að EES mun smám
saman svipta þá völdum eins og
raunin hefur orðið á Íslandi.
Enginn hefur þó tekið undir frá-
leitar hugmyndir þess efnis, að
Íslendingar hugleiði nú að segja
EES-samningnum upp, ekki einu
sinni LÍÚ. ■
U m áramótin tóku gildi ný lög um raforkumál. Þessi löghafa verið lengi í undirbúningi, og enn lengra er síðanreglur Evrópusambandsins, sem lögin byggja á,
gengu í gildi. Meginatriði þeirra er að framleiðsla og dreifing
raforkunnar má ekki vera á sömu hendi, þar þurfa að vera
skýr skil á milli. Þess vegna var stofnað nýtt félag, Landsnet,
sem á að sjá um dreifingu á raforku um allt land og kerfis-
stjórnun. Eigendur Landsnets eru Landsvirkjun, Rarik og
Orkubú Vestfjarða og tilheyrir dreifikerfi það sem þessi fyr-
irtæki höfðu komið sér upp nú hinu nýja fyrirtæki. Það vekur
athygli að stór orkufyrirtæki sem hafa verið að hasla sér völl
utan sinna hefðbundnu svæða, Orkuveita Reykjavíkur og
Hitaveita Suðurnesja, eru ekki með í Landsneti.
Í umræðu seint á síðasta ári um hin nýju orkulög var því
haldið fram, bæði af iðnaðarráðherra og Orkustofnun, að
ekki væri að vænta mikilla hækkana á raforku með gildis-
töku hinna nýju laga og tilkomu Landsnets. Annað hefur
komið á daginn á ákveðnum landsvæðum hjá þeim sem nota
raforku til húshitunar. Þetta eru íbúar á hinum svokölluðu
„köldu“ svæðum sem búið hafa við hæsta húshitunarkostn-
aðinn. Yfirleitt eru þetta íbúar í dreifbýli sem ekki eiga þess
kost að hita hús sín með heitu vatni. Nefndar hafa verið
mjög háar tölur varðandi hækkun hitunarkostnaðar hjá
þessu fólki – og var hann þó ærinn fyrir. Þessi hækkun er al-
gerlega óviðunandi, eins og margir sveitarstjórnarmenn
hafa bent á eftir gildistöku laganna. Það er jafnframt furðu-
legt ef menn hafa ekki gert sér grein fyrir þessu þegar lög-
in voru sett. Íbúar á þessum svæðum máttu síst við því að
húshitunarkostnaður hjá þeim hækkaði. Margir þeirra eru
sauðfjárbændur sem búa við kröpp kjör og geta ekki veitt
auknum kostnaði út í verðlagið. Þá kemur þetta illa við garð-
yrkjubændur, fiskeldisstöðvar og fleiri sem eru með rekst-
ur á landsbyggðinni.
Þessi lagasetning vekur upp spurningar um það hvort við
þurfum að taka allt hrátt upp sem samþykkt er í Brussel. Þótt
við séum með viðskiptasamning við Evrópusambandið, er þá
sjálfgefið að við tökum sjálfkrafa allt upp sem þar er ákveð-
ið? Íslendingar eru með fjölmennt lið stjórnarerindreka í
Brussel sem eiga að fylgjast með því sem þar er að gerast.
Var ekki hægt að fá undanþágu fyrir okkur vegna þessa
máls? Það er eilíflega verið að semja um undanþágur á alls
konar reglum innan sjálfs Evrópusambandsins og því ekki
fyrir okkur? Eru íslensku stjórnarerindrekarnir í Brussel
nógu vel á verði?
Þá er það líka umhugsunarvert að Landsnet er í eigu
þriggja stórra raforkufyrirtækja, sem hljóta að hafa hags-
muna að gæta í framleiðslu, sölu og dreifingu á raforku. Var
ekki markmiðið með lagasetningunni að aðskilja framleiðslu
og dreifingu? Svo þegar upp er staðið er þetta allt meira og
minna tengt og í eigu þeirra sömu.
Væntanlega fást skýr svör við þessum málum á Alþingi í
dag, jafnframt því að upplýst verði hvernig bættur verði hlut-
ur þeirra á landsbyggðinni sem nota rafmagn til upphitunar. ■
27. janúar 2005 FIMMTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Þessi hækkun er algerlega óviðunandi, eins og margir
sveitarstjórnarmenn hafa bent á.
Verð á rafmagni
til húshitunar
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
FÆREYJAR
ÞORVALDUR
GYLFASON
Æ fleiri Færeyingar
gera sér grein fyrir
því, að þeir geta ekki verið
þekktir fyrir að halda áfram
að þiggja fjárhagsaðstoð af
Dönum: þeir skilja, að Danir
ættu heldur að styðja fátæk
þriðjaheimslönd til sjálfs-
hjálpar.
,,
Höfðabakka 1 - sími 587 50 70
Stór humar
og risarækjur
opið laugardaga frá 10-14.30
Súr hvalur
Harðfiskur að vestan
og hákarl frá Bjarnarhöfn
Færeyjar þurfa sjálfstæði
Moore á Skjá einum
Kvikmyndagerðarmaðurinn Michael
Moore, sem þekktur er fyrir beinskeytta
pólitíska ádeilu frá vinstri í verkum sín-
um, á ekki síður fjölmarga aðdáendur
hér á landi en á heimaslóðum vestan-
hafs. Nú ætlar Skjár einn að gera út á
þessar vinsældir og tekur í byrjun febrúar
til sýningar nokkra gamla sjónvarpsþætti
Moore sem sýndir voru undir heitinu
„The Awful Truth“.
Stytting náms
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra hefur verið
gagnrýnd fyrir að láta ekki nægilega til
sín taka á málefnasviði ráðuneytisins.
Rúmt ár er liðið síðan hún tók
við embætti og ekki hefur sést til neinna
stórra mála eða ákvarðana á þeim tíma
sem liðinn er. Spurt hefur verið: Hvar eru
stefnumálin? Hvar eru frumvörpin? Nú
virðist sem ráðherrann ætli að reka af sér
slyðruorðið með myndarlegum hætti á
yfirstandandi vorþingi, með frumvarpi
um framhaldsskóla sem áreiðanlega á
eftir að verða tilefni mikilla umræðna og
líklega deilna. Að undanförnu hefur Þor-
gerður Katrín ferðast á milli framhalds-
skóla landsins til að kynna skýrslu nefnd-
ar um styttingu náms til stúdentsprófs
um eitt ár. Telja flestir að það sé
undanfari væntanlegs frumvarps
um sama efni.
Í stúdentapólitík?
Þó að mikill meirihluti há-
skólastúdenta sé um tvítugt eða á þrí-
tugsaldri er æ algengara að þeir sem
eldri eru stundi háskólanám. Og ekkert
er því til fyrirstöðu að þessir eldri stúd-
entar taki þátt í félagslífinu eins og hinir
yngri. Sigursteinn Másson, fyrrverandi
fjölmiðlamaður, sem er kominn vel á fer-
tugsaldur, stundar nú nám við félagsvís-
indadeild HÍ og skipar heiðurssæti á
framboðslista Röskvu, lista félagshyggju-
fólks við stúdentaráðskosningarnar sem
fram undan eru. Þetta hefur vakið upp
þá spurningu hvort vænta megi þess að
fleiri eldri stúdentar feti í fótspor Sigur-
steins, t.d. Pétur Hafstein, fyrrverandi
hæstaréttardómari, Kristján Pálsson, fyrr-
verandi alþingismaður, Edda Andrésdóttir
fréttaþula eða Elín Hirst fréttastjóri, svo
nokkrir þjóðkunnir stúdentar séu nefndir.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS