Tíminn - 23.02.1975, Síða 3

Sunnudagur 23. febrúar 1975
TIMINN
3
Kona Allan Boucher heilir i kaffibolla fyrir Howard Lang.
Capt. Baines á
gébé—Reykjavik. Hinn kunni
brezki leikari Howard Lang er nú
staddur hér á landi i boði
brezk—Islenzka félagsins Angliu,
og verður hann heiðursgestur í
hófi félagsins, sem haldið verður
nú um helgina. Islenzkir sjón-
varpsáhorfendur þekkja Howard
Lang frekar sem Capt. Baines i
þáttunum um Onedin skipa-
félagið.
Við' hittum Lang að máli, á
heimili Allans Bouchers for-
manns Angliu. Við spurðum
hvernig honum hefði likað að
leika i Onedin-þáttunum. Og
hann svaraði, það var yndislegt,
og þótt þetta hefði verið erfið
vinna, hefði verið mjög gaman að
vinna að þáttunum. Hann sagðist
hafa kunnað mjög vel við hlut-
verk sitt sem Baines, og einnig
hefði verið mjög gott að vinna
með hinum leikurunum.
Hið fræga skip Charlotte Rodes
á sér skemmtilega sögu sagði
Lang. Það var smiðað i Dan-
mörku árið 1905 og var lengi i alls
konar flutningum, flutti salt kol
og timbur. Núverandi eigandi er
fyrrverandi flugmaður, McCrew,
að nafni, en hann keypti skipið ár-
ið 1969 og gaf þvi nafn konu sinnar
Charlotte Rodes.
Þá sagði Lang, að öll atriðin,
sem gerðust um borð i skipinu
hefðu verið tekin úti á sjó. Leikar-
arnir höfðu aðsetur i gömlum
kastala i Devon, þar sem drauga-
gangur var ekki ótíður. Frá
Devon var svo haldið út á hverj-
um morgni kl. 8 og kvikmyndað
fram i myrkur. 1 allt fóru um 10
vikur I aö kvikmynda atriðin, sem
fram fóru á sjó, og oft va'r siglt
(Tlmamynd Gunnar).
íslandi
um 20 milur út á haf. Onedin hafa
verið seldir til 29 landa, og hafa
hlotið geysilegar vinsældir.
Upprunalega var þetta leikrit,
sem sýnt var i brezka sjónvarp-
inu, og haltu það mikið umtal og
vinsældir, og ákvað brezka sjón-
varpið þá að gera framhaldsþætti
um þetta efni. 1 júni mun verða
byrjað á nýjum þáttum um
Onedin, en nú þegar eru þeir
orðnir 43, en byrjað var að taka
þá upp 1971. Unnið hefur veriö á
hverju ári, frá þvi i april og til
jóla, nema i fyrra.
Nýju þættirnir verða með álika
sniði og verið hefur, og Lang
sagði að leikararnir yrðu flestir
þeirsömu. Einhverjar breytingar
yrðu þó gerðar. Ekki vildi Lang
segja frá þeim, þær kæmu fram á
sinum tima.
í góðum
Bjarni Th. Rögnvalds-
son:
VERS OG VÍSUR.
Höfundur gefur út, 57
bls.
Reykjavik 1974.
LITIÐ KVER með ljóöasmá-
munum gefur ekki tilefni til
mikilla skrifa eða býður heim
mörgum vangaveltum. Þó er
ekki þvi að neita, að alltaf sætir
það nokkrum tiðindum, þegar
höfundur sendir frá sér sina
fyrstu bók, og lesandinn er ekki
alveg laus við forvitni, þegar
hann opnar kverið og byrjar að
lesa. Er hér nýtt skáld að kveðja
sér hljóðs?
tilgangi
Þessari spurningu verður
ekki reynt að svara i eftirfar-
andi linum. Það verður að biða,
þangað til meira liggur eftir
höfundinn. Hitt er hægt að segja
strax, að Bjarni Th. Rögn-
valdsson hefur eitt til brunns að
bera, sem að visu er hverju
skáldi nauðsynlegt. Hann þorir
að segja það sem honum býr i
brjósti og nennir meira að segja
að leggja fé og fyrirhöfn i að
koma hugsunum sinum á fram-
færi i fjölrituðu bókarkorni.
Meginuppistaðan i ljóðum
Bjarna Th. Rögnvaldssonar, er
— eins og nafn bókarinnar gefur
reyndar til kynna, — trúartil-
finning og bænarandi. Þó væri
ranglátt að bera honum á brýn
helgislepju, og það er óneitan-
lega mikill kostur. Ljóð, sem
heitir Bæn, hefst á þessu erindi:
i auðmýkt krýp ég
viljans fótstall við.
Ég vildi geta launaö fyrir mig
og gengið með þér,
þyrnuin stráða veginn.
Þetta erindi er hér tekið
vegna þess, að það er gott dæmi
bæði um kosti og galla Bjarna
sem ljóðasmiðs. Kostirnir eru
einlægni og skýr framsetning,
en gallarnir birtast i hinni ytri
gerð. 1 siðari hluta visunnar er
stuðlasetningin röng (,,...þér,
þyrnum stráða....”), en auk
þess á ekki að vera nein komma
á eftir orðinu „þér”. A þessu
flaskar Bjarni furðuoft. Hann
spillir erindum iðulega með þvi
að slengja kommum (og jafnvel
punktum lika) inn i miðjar setn-
ingar, þar sem engin ástæða er
til þess að setja neitt greinar-
merki.
Nú má að visu segja, að slikt
séu smámunir, og rétt er það að
enginn skáldskapur verður
vondur eða góður af greinar-
merkjum einum saman, en hinu
má ekki heldur gleyma, að
kvæði, sem eru lýrisk og fínlega
unnin eru ákaflega næm fyrir
BARNA- OG
UNGLINGABÆKUR
Þjóðfélagið
séð í gegn-
um smækk-
unargler
Sven Wernström
Ævintýraleg útilega.
Hólmfriður Gunnars-
dóttir þýddi.
Iðunn, 1974
SVEN Wernström er sænskur
rithöfundur, fæddur 1925, og er
nú meðal bezt þekktu barna-
bókarithöfunda þar I landi.
Hann notar skemmtisagna-
formið til þess að ræða við ungt
fólk um ýmis þjóöfélagsieg
vandamál, og jafnvel hápólitisk
mál eins og sósialisma og
kapftalisma, vandamál vanþró-
aðra landa og kynþáttavanda-
mál. Hann lætur söguþráðinn
skýra það sem hann vill segja
um þjóðfélagsleg viðfangsefni,
og oftast tekst honum að halda
sig innan marka sögunnar, án
þess að tefla um of fram sinni
eigin skoðun.
Wernström er mjög
vandvirkur höfundur, og sem
dæmi um vandvirkni hans má
nefna, að áður en hann skrifaði
bók sina Mexikanen (1963), fór
hann til Mexikó og ferðaðist um
landið þvert og endilangt með
bakpokann sinn, sem i var
ritvélin hans og smávegis af
fötum. Þannig kynntist hann
þjóðinni og öllum staðháttum af
eigin raun til þess að geta byggt
sögu sina á eigin reynslu en ekki
afspurn.
Bókin Ævintýraleg útilega
(De hemligas ö) var fyrst gefin
út áriö 1966, og fjallar hún um
tvo skátaflokka, sem stranda á
eyðiey, einhvers staðar i
Sviþjóð, og lifa sinu útilegu-
mannalifi þar i meira en heilt
ár, á hálfgerðu steinaldar
menningarstigi. Siðan er lýst
hvernig tveir höfðingjar bera
sig til við stjórnina. Annar
dregur sig i hlé og byggir sinn
kofa einn og sér og giröir hann
vandlega. Hann dregur að sér
og safnar miklum birgðum
matar og fatnaðar og skiptir á
og kaupir alla þá hluti, sem ekki
er hægt að endurnýja, eða búa
til, t.d. öngla, skeiðarhnifa og
öxina einustu, sem til er á eyj-
unni. Fyrir þetta lætur hann
mat og haglega tilskorið
trésverö og trébyssur. Hinn
höföinginn, sem valinn var til
forystu af félögum sinum, skipt-
ir daglegri veiði jafnt á milli
allra, og hjálpar öllum jafnt til
aö koma þaki yfir höfuðiö.
Brátt kemur að þvi að Hákon,
sá er safnaði, er búinn að ná til
sin öllu þvi, sem til gagns má
verða við fæöuöflunina, og þvi
getur hann leigt hinum eigur
sinar. Leigan fyrir önglana er
helmingur veiðinnar, o.s.frv.
Þannig hefur hann náð efna-
hagslegum völdum i steinaldar-
samfélagi eyjarskeggja. Hann
veröur tákn kapitalismans, og
er valdamikill vegna auöæva
sinna. Hann hefur nú yfir að
ráða öllu þvi, sem hinir þurfa á
að halda til að halda lifi, þótt
þeir hafi i raun glatað hlutunum
vegna andvaraleysis sins.
Þegar hungrið sverfur að og
ekki eru lengur til öryggisnælur
til að gera úr öngla, er Benka,
sá sem öllum miðlaði jafnt, rek-
inn i útlegð og Hákon vinnur
svanga liðsmenn Benka til
fylgis við sig með þvi að bera
þeim mat. En matarsending-
arnar frá Hákoni endast ekki til
lengdar, og ofan á hungriö
bætist nú stéttaskipting og
ófrelsi. Endurminningin um
gömlu, góðu dagana, meðan
Benka var foringi þeirra, knýr
þá loks til byltingar, og Benka
er tekinn til foringja á ný.
Þótt umgjörð sögunnar sé
mjög óraunveruleg, notar Sven
Wernström hana fyllilega til
þess aö gera flókin þjóð-
félagsleg vandamál auðskilin.
Þjóðfélagsþróunin, sem sýnd er
I bókinni,er að sjálfsögðu mjög
einföld skýring á ýmsum
staöreyndum, sem við þekkjum
úr sambýli þjóða og
samskiptum innan þjóðfélags-
ins milli einstakra hópa. Þjóö-
félagsþróun i hnotskurn, eins og
Sven Wernerström fléttar hér
saman við spennandi söguþráð,
er auðskilin hverjum unglingi,
enda er það tilgangur höfundar-
ins.
Ævintýraleg útilega er ekki
kennslubók i þjóðfélagsfræði, en
þó má af henni læra, hvernig
þjóðfélag verður til, þróast,
hvernig mistökin eiga sér staö
og hvernig allt kemst i lag á ný.
Bókin er skemmtileg, hvort sem
hún er lesin sem þjóðfélags-
studium eða skemmtisaga.
Þýðing Hólmfriðar er lipur,
en ýmislegt fer forgörðum i
þýðingunni, sem hefur nokkurt
vægi i sögunni sem heild, t.d.
heiti bókarinnar, sem er á
sænskunni ,,De hemligas ö”, en
hlýtur heitið Ævintýraleg
útilega, e.t.v. til þess aö örva
sölumöguleika bókarinnar.
Annar atriði,sem ég vildi nefna,
eru nöfnin á skátaflokkunum,
sem heita á sænskunni
Knaparna og Knoparna. A
islenzkunni fá þeir heitin Pollar
og Hnútar, sem er að sjálfsögðu
bein þýðing, en mér hefði fund-
izt betra, ef hægt heföi verið að
finna heiti, sem voru hljómlik
eins og þau sænsku eru. Einnig
vantar að geta um, hver
teiknaði kápusiðu.
Þessi nýjung hjá bókaforlag-
inu Iðunni að gefa út úr-
valsbækur fyrir þetta aldurs-
skeið er ákaflega þarft framtak
og allra góðra gjalda vert. Val
fyrstu þiggja bókanna lofar lika
góðu um áframhaldið.
öllum ytra búningi, þótt stór-
skorinn og mikilfenglegur
skáldskapur þoli betur hnökra
yfirborðsins. Þetta þarf Bjarni
Th. Rögnvaldsson að hafa vel i
huga, þegar hann fer að
snurfusa sin ókveðnu ljóð.
Hugsunin i Versum og visum
er falleg. Höfundurinn segir á
einum stað:
,,Ég trúi á hin góðu verk”.
Gott er það og blessað, enda
segir I fornri bók, að trúin sé
dauð án verkanna. En mér
kæmi ekki á óvart, þótt Bjarni
Th. Rögnvaldsson tryði lika á
fegurðina. Annars hefði hann
varla skrifað linurnar, sem
standa neðst á bls. 33 i bókinni
hans:
Alda i
sæbláma sefur.
Sofnar þcyr
á túni.
—VS.