Tíminn - 01.06.1975, Side 15

Sunnudagur 1. júni 1975
5 TÍMINN
15
köll hafa verið lögð niður i hinu
forna Hólabiskupsdæmi, 1880 og
1907, 1952 og loks 1970. Ef aðeins
væri litið til þeirra prestakalla,
sem siðasta aldarfjórðunginn
hafa verið sameinuð öðrum, og
þannig tekin af launaskrá rikis-
ins, á Norðurlandi, en Norðlend-
ingar engar bætur fengið fyrir,
heldur Prestakallasjóður og siðan
s.n. Kristnisjóður, sem oss er litið
viðurhald i, er ljóst, að þar er
sparnaðurinn i kristnihaldi i
Hólastifti miklu meiri en kostnað-
urinn af endurreisn biskups-
dæmisins.Biskupslauniri eru ekki
jafnhá og launum prestanna á
Barði I Fljótum og Hvammi i
Laxárdal nemur, svo að tekið sé
dæmi um tvö nýlega aflögð
prestaköll i Skagafjarðarsýslu.
Biskupsstofa (ibúðarhús biskups-
ins) er þegar fyrir hendi á Hólum,
þar sem er prestseturshúsið frá
1952. Dómkirkjuprestúrinn þar er
sóknarprestur i sára fámennu
brauði. Hann getur auðveldlega
annað starfi biskupsritara jafn-
framt. Viðbótarlaun hans eru
fundin i þeirri þóknun, sem hverf-
ur til vigslubiskups, er staða hans
leggst sjálfkrafa niður. Þá er eftir
að byggja prestseturshús og
skrifstofuhúsnæöi biskups-
embættisins. Má jafna þvi til
sambærilegra húsbygginga ríkis-
sjóðs á Miðgörðum i Grimsey og
Auðkúlu i Svinadal, svo að önnur
tvö nýlega aflögð prestaköll séu
nefnd. Á móti ýmsum öðrum
kostnaði, s.s. af ferðalögum og'
skrifstofuhaldi, kemur Tjarnar-
prestakall á Vatnsnesi, sem var
sameinað Breiðabólstað i Vestur-
hópi 1970. Þyki þetta ekki nægja I
þjóðfélagi, sem stöðugt þarf að
fjölga ráðherraembættum, svo að
nokkuð sé tiltekið, sem verulega
munar, má benda á enn frekari
niðurskurð prestakalla I Hóla-
stifti, þó að hart sé aðgöngu, enda
vitanlegt, að til sliks kemur, áður
langt líður. Skálholtsstaður var I
kaldakolum, þegar hafizt var þar
handa 1956 um endurreisn. Mikið
fé hefur verið lagt þar til glæsi-
legrar kirkju- og húsagerðar og
rlkissjóður greiðir árlega nokk-
um styrk I þeirri veru. Á Hólum
þarf einskis sliks með. Dómkirkj-
an þar, virðulegasta guðshús á Is-
landi, er albúin þess að skipa sinn
sess á ný. Bændaskólinn gefur
biskupssetri I sveit tilhlýðilegan
svip og öryggi um, að jörðin sé vel
setin, ræktuð og byggð. En við
hlið biskupsseturs og búnaðar-
skóla á Hólum æskilegt, að kæm-
ist á fót sögu- og guðfræðistofnun
með timanum, en hið fyrsta
kirkjulegt nám, er tengdi biskup-
inn og bændaskólann i hinni nýju
reisn á fornu setri.
Á næsta ári eru 175 ár frá þvi, er
Hólastóll var lagður niður. t til-
efni þess er kirkjumálaráöherra
Ólafur Jóhannesson hér með beð-
inn að hafa forgöngu i þvi máli,
sem hann hefur raunar hcitið, að
fá sett lög, þegar á næsta hausti,
um fulla endurreisn Hólabiskups-
dæmis. Hólabiskup heim á stað-
inn i minningu aidalangrar hefð-
arsögu og til reisnar kirkju og
menningu vor Norðlendinga um
framtið. Hið mesta og heilla-
drýgsta i sögu Norðlendinga má
rekja heim að Hólum. Jafnvel á
hinum fátæku öldum og erfiðustu
timum. 1 gróandi þessarar aldar
hins bætta hags og aukinna fram-
fara á Islandi má vænta mikils
frá hinum endurreista biskups-
stóli á Hólum. Aðalatriðið er ekki
viöurhald hinna sögulegu tengsla,
þótt vist séu þau mikils um verð.
Ekki heldur metnaður, sem þó er
þarfur til jafnvægis I hinu rask-
aða nútimaþjóðfélagi. En af þvi
að biskupsstarfsins I hvatningu,
forgöngu og eftirliti er bein nauð-
syn á Norðurlandi. Vér erum for-
ystulausir i kirkjulegu tilliti,
sem von er, þvi að vér litum á
Hólastifti sem sjðlfstætt biskups-
dæmi enn I dag, þjónað til bráða-
birgða af biskupinum I hinu
biskupsdæminu. Þetta er ekki
norðlenzk þrákelkni, en hjarta-
gróin tilfinning og vissa um það,
að sá dagur renni á Norðurlandi,
er Hólabiskup sitji heima á staðn-
um aftur eftir alla þessa löngu
bið. Sá maður, sem til þess beitti
aðstöðu sinni og ráðum, að lýsti af
þeim timadegi á Norðurlandi,
mun verða blessaður af samtið og
sögu og nafn hans lengi uppi. Hin
frægu nöfn, fyrr og slðar, eru
bundin biskupsstólunum, þvi að
þaðan kemur allt hið góða,. ef
auðna ræður.
Guðmundur Halldórsson.
Hann segir til þess fisk-
urinn hvort hér blómstrar
byggð eða ekki
Augnabliksviðtal við Guðmund Halldórsson, einn elzta íbúa Þorlókshafnar
— Jú, ég var með
þeim fyrstu, sem sett-
ust hér að i Þorláks-
höfn. Það var árið 1947
og þá voru engin býli
hér, nema auðvitað
Þorlákshafnarbærinn
sem var eina iveruhús-
ið á staðnum.
Þegar við Timamenn vorum á
ferð IÞorlákshöfn ekki alls fyrir
löngu komum við að máli við
Guðmund Halldórsson, sem er
einn fyrsti ibúi Þorlákshafnar.
NU er Guðmundur kominn á ni-
ræðisaldur og s.l. vetur var sá
fyrsti sem hann vinnur ekki full-
an vinnudag.
Guðmundur sagði okkur frá’
þvi, að á þessum tima hefðu
veriö gerðar út nokkrar trillur
frá Þorlákshöfn og þær hefðu
aflað vel. Þá hefðu nánast engar
bryggjur verið og enginn akveg-
ur til staðarins.
— Þorlákshöfn hefur vaxið
gifurlega ört á þessum 25 árum,
— hreinlega ótrúleg^ ört. En hér
snýst allt i kringum fiskinn eins
og þá. Ég þekkti dável til Þor-
lákshafnar áður en ég ákvað
aö setjast hér að, þvi að á róðr-
arbátaöldinni á árunum milli
1913 og 1916 var ég á bát, sem
gerði Ut frá Þorlákshöfn. Þá
voru oft margir bátar hérna og
mikið af fólki I plássinu i land-
legum. Það voru að mig minnir
allt að 30 bátar, þegar mest var,
og um 400 manns. Á þeim tima
voru hér miklar verbUðir. Synd
að þær voru rifnar niður.
Það var oft kátt og fjörugt i
verbUöunum, þvi landlegur
voru oft langar. Menn styttu sér
stundir við ýmsar iþróttir,
glimu og reiptog.
— Þú hefur verið lengi á sjón-
um?
— Já,já, — áðuren ég byrjaði
á róðrarbátum, var ég á skút-
um. Sjórinn og fiskurinn hafa
alltaf heillað mig. Þorlákshöfn
byggðist upp fyrir tilverknað
fiskins, og hann segir til þess
fiskurinn, hvort hér blómsttar
byggð eða ekki. Fáist ekki bein
úr sjó, mun byggðin hérna hætta
að blómstra, a.m.k. meðan ekki
eru hér fjölbreyttari atvinnu-
vegir.
Guðmundur sagði, að
skömmu eftir að hann hefði
setzt að i Þorlákshöfn, heföi
Meitillinn verið stofnaður, —
fyrst hefði verið byggð saltfisk-
verkunarstöð, siðan Ishús, — og
smátt og smátt hefði fyrirtækið
hlaðið utan á sig og ibúum stað-
arins fjölgað.
— Annars óttast ég um fisk-
stofninn, segir Guðmundur. —
Ég er hræddur um að þeir gangi
svo nærri honum, að þetta verði
allt saman upp urið. Þaö er
verst, hve mikið gengur á ung-
viöiö. Ég tel mjög brýnt, að
friða uppeldisstöövarnar, þvi að
voöinn er vis, ef allt ungviðið
drepst.
— Og þú hefur alltaf unað þér
vel I Þorlákshöfn?
— Já, það una sér allir vel
hér.og þess eru afar fá dæmi að
fólk flytjist búferlum héðan. Ég
hef orðið vitni að fæðingu þessa
byggðarkjarna, og mér hefur
fundizt gaman að vera þátttak-
andi i þvi starfi.
—Gsal—
Starf
framkvæmdastjóra
við Vélaverkstæðið Foss, Húsavik er laust
til umsóknar.
Æskilegt er, að hlutaðeigandi hafi mennt-
un i véltækni, viðskiptamenntun eða stað-
góða reynslu i rekstri verkstæða.
Umsóknarfrestur er til 1. júli n.k.
Upplýsingar um starfið veitir formaður
stjórnar Foss, Finnur Kristjánsson, kfstj.,
Húsavik. — simi 41444.
Stjórnin.
A
Kópavogur—
Skólagarðar
Innritun í skólagarðana fer fram i Görð-
unum mánudaginn 2. júni frá 8.—12. og
13—17.
Þátttökugjald 1500 kr. sem greiðist við
innritun, og er öllum börnum á barna-
skólastigi heimil þátttaka.
Skólagarðarnir eru við:
1. Kópavogsbraut.
2. Fifuhvammsveg.
3. Nýbýlaveg.
Félagsmálastofnun Kópavogs.