Tíminn - 01.06.1975, Qupperneq 30
30
TÍMINN
Sunnudagur 1. júni 1975
i
ÉG segi eins og skáldið sagði:
„I.iðið er hátt á aðra öld..”,
þar eð ekki hefur neinn dómur
hirzt uin hið nýja verk Zeppelin-
báknsins, þrátt fyrir það, að
liðnireru rúmlega tveir mánuð-
ir, siöan platan kom út. Ef eitt-
hvert land ætti að vera land
Zeppelinismans, þá er það Is-
land. En á þcim 5-6 árum, sem
hljómsveitin hefur verið á
toppnum, hefur undirritaður
ekki lesiö stafkrók um hana á
siðum islenzkra biaða. Hyggst
hann þvi bæta úr skortinum og
ræða aimennt um fyrirbærið og
Physical Graffiti.
Til þess að skilja plötuna,
verða menn aö þekkja til fyrri
platna Zcp. Einnig skulum vér
gera oss grein fyrir tónlist
hljómsveitarinnar, breytingum
i fiutningi hennar og yfirleitt
hvar Zep. stendur meðal ann-
arra hljómsveita. List hennar
skiptist i tvo snara þætti i tón-
listarlifi tuttugustu aldar: blues
og rokk.
BLUES.
Það eru tiltölulega fáir, sem
vita hvað blues er. Margir setja
orðið i samband við hávær og
löng gitarsóló..En blues þekk-
ist fyrst og fremst af textanum,
sem fjallar yfirleitt um dapur-
legt ástand andlegs, likamlegs
eða félagslegs eðlis. Þessi út-
breidda stefna á rætur sinar að
rekja til sönglistar blökku-
manna Ameriku, og átti sér
sennilega blómaskeið á dögum
þrælaverzlunar Bandarikja-
manna. Blues er blanda af jazzi,
sálmum og e.t.v. sönglist Af-
rikuþjóða. Þessa blöndu
tóku meðlimir Zeppelin upp á
arma sina og gerðu sitt til þess
að betrumbæta hana.
Einkenni Zep-bluesara eru
glögg: þeireru þungir textarnir,
mála svarta mynd af einhverju
ástandi. Plant syngur af innlif-
un og með örvæntingarrómi,
séu lögin þess eðlis. Trommu-
slagið er þungt og oft óreglulegt,
bassinn er hávær og reikull, og
leikur stundum sinn þátt aleinn,
þ.e. fráhverft rythma og
trommum. Þessir bluesarar
hafa breytzt með timanum. Ef
við berum saman Dazed and
Confused og No Quarter, sjáum
við nokkurn mun. Gitarinn leik-
ur minna hlutverk nú en áður.
Aður voru lögin sundurliðuð af
einleikum, t.d. á munnhörpu,
orgel eða gitar. Nú er litið um
slikt. 1 No Quarter er reyndar
mellotron-einleikur, en hann er
það fastur i myndinni, að litt ber
á honum. Leikurinn er ekki eins
þungur og hann var forðum, en
lagiö hefur jafnmikil, ef ekki
meiri áhrif eftir sem áður. Allt
yfirbragð hefur og tekið stakka-
skiptum.
Mörg blues-laganna eru origi-
nal-stykki, sem félagarnir út-
setja á ný eftir eigin höfði.
Dæmi eru til þess að þeir hafi
sótt lög allt aftur til 1920-30 eða
enn lengra aftur. Nefna má
When the Leave Breaks og Gall-
ows Pole.
1 ameriskri bók stendur skrif-
að: „Blues er raunveruleikinn.
Samkvæmt stjórnarskránni á
sérhver íslendingur rétt á aðfá
að njóta menningar og lista:
Þeir hafo
sennileaa
átt við
Zeppelin...
höfðaði sérstaklega til tilfinn-
inga minna þá er ég nam það i
fyrsta skipti. Hvers vegna,
...væri drambssemi að upp-
visa.
Það er erfitt að færa rök fyrir
þvihvers vegna Led Zeppelin er
bezta hljómsveit veraldar...Ég
get nefnt nokkur atriði, sem
hafa sannfært mig i mörg ár: 1)
Tvær stefnur, sem báðar fylla
hæstu gæðakröfur, óma frá
hörpustrengjum Zep. Allar aðr-
ar hljómsveitir hafa e:na. 2) öll
lög eru frumleg og eiga sér enga
fyrirmynd. 3) Faðir og leiðtogi
hljómsveitarinnar, Jimmy
Page, er bezti gitarleikari ver-
aldar. Hann hefur samið sér-
stæðustu lög, sem við lýði hafa
verið frá upphafi Homo Erec-
tus. (Afgangur rökfærslu minn-
ar er háður smekk minum og er
niöurstaðan þvi e.t.v. einnig háð
honum) 4) I hljómsveitinni er
raddfegursti og sérstæðasti
söngvari veraldar, Robert
Plant. Hann hefur sungið feg-
urstuljóð popp-timans, auk þess
að yrkja þau sjálfur. 5)
Trommusláttarmaður Zep.,
John Bonham, er sá kröftugasti,
en um leið sá vandvirkasti, sem
litiðhefur dagsins ljós. Hann er
fullkominn!! 6) Bassaleikarann
veit eg liprastan I sólkerfinu:
John Paul Jones. Auk þess er
hann gæddur þeirri náttúru að
spila undurvel á hljómborðs-
hljóðfæri.
Niðurstaða min virðist vera
óvinsæl, hvar sem ég birti hana:
Led Zeppelin er bezta hljóm-
sveit veraldar. Hún var kosin
bezta hljómsveitin i kosningum
NME 1975, sem þykja mjög
áreiðanlegar. Auk þess var hún
kosin bezta hljómsveit heims
1970 (og e.t.v. oftar). Það sýnir
að Zeppelin tilheyrir Beatles,
Rolling Stones o.fl.
Með orðum minum hef ég
sennilega vakið upp grimmd,
skelfingu, blóðsúthellingar og
hatur. Mig langar einungis til
þess að leiðbeina ykkur skræl-
ingjunum inn i ljósið eða eins og
Robert Plant segir: „Every-
body Needs the Light.” Sam-
kvæmt stjórnarskránni á sér-
hver tslendingur rétt á að fá að
njóta menningar og lista. Þeir
hafa sennilega átt við Zeppe-
lin..
Ég vil i lokin itreka að Physi-
cal Graffiti virðist i fyrstu,
ósköp venjuleg plata. En er
eyru hlustandand taka að venj-
ast henni, sér hann meira og
meira af gullstyttunni...
Zeppelinskur aiþýðumaður
Ef þú kannt ekki við hann eins
og hann er, þá skaltu ekki fást
um hann. „Þetta er satt að vissu
marki, ég ráðlegg öllum að
hlusta á blúes. Til þess þarf
þolinmæði og fordómalausa
hugsun. En þú uppskerð riku-
lega fyrir þá þolinmæði, sem þú
sáir. (1 þessu sambandi má geta
þess virðingarleysis, sem gætir
meðal þjóðarinnar fyrir mesta
skáldi siðari tima, Bólu-Hjálm-
ari. E.t.v. á það virðingarleysi
rætur að rekja til þess að Bólu-
Hjálmar orti aldrei þjóðrembu-
kviðlinga á borð við þá Matta
Joch,og Nasa Hall. Ljóðasmið-
ar hans eru raunsæjar þjóðlifs-
lýsingar þeirra tima og i ætt við
blues-ljóð þrælatimabilsins i
Ameriku. Niðurlæging og þján-
ing manna er eftir allt sama
eins, hvar sem er á jörðinni.
Dæmi Hjálmars og Zeppelin eru
lik: enginn skilur list þeirra. Ég
vona að ég móðgi engan þótt ég
beri þessa óliku listamenn sam-
an.).
A tslandi eru margir haldnir
fordómum gagnvart fordómum
vegna þess að þeir skilja ekki
tónlist Zeppelin. Þessi treggáfa
hefur orðið alþýðuskáldinu
Macmillan yrkisefni:
Sit eg hér að sumbli og
sulla í vfn.
Astæðan er ekkert grin:
enginn skilur Zeppelin.
HOKK.
Rokkið, sem Zep. flytur oss á
silkipúðum hljóðfæra sinna, er
algerlega frumlegt. Þegar fél-
agamir komu fram meö þessa
stefnu árið 1968, voru Bitlarnir
og Steinarnir staðnaðir. Þetta
varð til þess að blása nýju lifi i
tóniistarlifið og i dag starfa
hundruð hljómsveita á þeim
grundvelli sem Zeppelin lagði
fyrirsjöárum. En margar þess-
ara hljómsveita eru virtar sem
brautryðjendurá hinu eða þessu
sviði innan þunga rokksins,
meðan Zep eru hataðir fyrir að
stela tónlist þeirra. Fólk athug-
ar ekki að Led Zeppelin eru höf-
undar þunga rokksins. Einhver
ómerkilegur rass i Reykjavik
gerðist eitt sinn svo djarfur að
bera saman Zeppelin og Bad
Company, með það I huga að
Company væru erfingjar Zeppe-
lin-stórveldisins. Ég bendi i þvi
sambandi á tvö lög, sem gætu
skýrt málið: Whole Lotta Love
og I Can’t Get Enough. Hvaða
heilbrigðum manni dytti i hug
að bera þau saman?
Rokk-tónlist Zeppelin
markaði stefnuþunga
rokksins þegar á fyrstu plöt-
unni. Nokkuð er þó um að blues
og rokki sé blandað I eitt þar. Nú
i seinni tið eru þessar tvær
stefnur vei aðgreindar með ein-
kennum þeirra. Á annarri plöt-
unni sigldu þeir upp og settust
ofan á rokk-tind þann, sem áður
höfðu á troðið Rolling Stones,
Chuck Berry og Bill Haley. A
næstu plötum héldu þeir áfram
að hlaða undir sig á tindinum.
Undirritaður tTeystist litt til
þess að ákveða, hver sé hæsti
punkturinn, en sennilega er það
Led Zeppelin 4...
A ferli hljómsveitarinnar hef-
ur rokkið einnig tekið breyting-
um. Gitarinn hefur haldizt að
mestu, en þó eru sólóin mest
neðanjarðar. Það ber ekki eins
á þeim og gerði fyrr. Einnig
hefur hljómur gitarsins breytzt
og verið að breytast alla tið. —
Trommuslagið er alveg jafn-
þungt og fyrr, en alltaf jafn-
breytilegt og frumlegt t.d. I
Four Sticks eða The Crunge.
Slikt gerist hvergi nema hjá
Zep. — Rödd Plants hefur
breytzt og söngurinn. Fyrrum
lagði hann mikið upp úr þvi að
ná háum tónum og helzt syngja
hærra en hljómsveitin gat spilað
(sem hann og gerði). 1 seinni tið
hefur þetta minnkað og á nýj-
ustu plötunni gerir hann mikið
af þvi að koma inn i lögin þar
sem gitarhljómur hættir eða er
ekki til staðan Svo er um Cust-
ard Pie. Um rokkið má segja
eins og um bluesinn að það hef-
ur tekið stakkaskiptum á ferlin-
um. Munurinn á blues og rokki
hljómsveitarinnar er skarpur.
Blues-lögin einkennast fyrst og
fremst af textanum, en einnig
eru þau þyngri heldur en rokkið
og oft hrárri. Einnig eru þau
lengri, vegna þess að blues er
texti plús tilfinning (feeling).
A Physical Graffiti eru tvö
beztu lögin bluesarar: Kashmir
og In My Time of Dying. Þau
eru torskilin mjög og langt frá
þvi að vera kúlutyggjórokk,
sem flýtur inn, i Tiu á toppnum.
Það er ekki nóg að hlusta
tvisvar á þau, ár ætti að nægja,
séhver dagur nýttur til hins ýtr-
asta. — Á plötunni eru mörg góð
rokk-lög t.d. Custard Pie, The
Rover og Trampled Under Foot.
Það yrði of langt mál að nefna
sérhvert lag i þessu tveggja
platna albúmi og kveða upp
dóm um það. Athyglisverðustu
lögin að mati neðanskráðs eru
áður nefnd lög, sem öll eru á
fyrri plötunni. Siðari platan er
sizt verri, þar eru lögin all-
sundurleitog minnir á úrvalið á
þriðju plötu hljómsveitarinnar.
Þetta albúm Led Zeppelin er
sem sagt gott. Hins vegar skal
ekki dulið, að það er fyrir neðan
þann standard, sem hljómsveit-
in setti fyrr á ferlinum með út-
gáfu þriðja og fjórða albúmsins,
en það eru sigrar, sem fáum
mun nokkurn tima heppnast að
klekkja á. Ég ætla að minnast á
eitt lag enn: Bron-Yr-Aur, sem
rihrc tANi
K sEn[,a t- %