Fréttablaðið - 19.03.2005, Blaðsíða 30

Þ etta er náttúrlega mjögspennandi verkefni og verk-svið sem ég þekki mjög vel,“
segir Jónas Kristjánsson ritstjóri
um ástæður þess að hann kýs að
snúa aftur í dagblaðahasarinn.
„Þetta er mitt fag meðan hestageir-
inn er svona meira áhugasvið,“
segir hann, en síðustu tvö árin hef-
ur hann sinnt útgáfu hestablaðsins
Eiðfaxa. Jónas neitar því ekki að
hann hafi verið farinn að sakna
þess að vinna á dagblaði. „Til að
byrja með er það hvíld að hætta, en
svo þegar maður er búinn að ná sér
niður á jörðina og farinn að lifa
heilbrigðu og eðlilegu lífi fer mað-
ur að sakna ólátanna og vill komast
í þau aftur. En það tekur kannski
svona ár að átta sig á því að maður
á heima í ólátunum.“ Spurður
hversu langa viðveru hann ætli að
hafa á blaðinu svarar Jónas því til
að þrjú ár gætu talist hæfilegur
tími. „Þetta er náttúrlega stórt
spurt og fer eftir ýmsu, heilsufari
og öðru slíku. En það tekur nú tíma
að ná árangri í lífinu og gerist ekki
allt í hvellinum. Ég gæti vel ímynd-
að mér að gott væri að vera þarna
í þrjú ár. Það er líka vont að vera of
lengi í starfi,“ segir hann.
Vildi komast ókeypis í bíó
Blaðamennskuferill Jónasar hófst á
Tímanum árið 1961 þegar hann var
21 árs gamall, þá háskólanemi í
Vestur-Berlín í Þýskalandi. Aðeins
hafði hann þó komið að skrifum
áður þegar hann ritstýrði skólablaði
Menntaskólans í Reykjavík. „Í skól-
anum var vetrarfrí og ég hafði sam-
band við Óla Gauk gítarkennara, en
þá var hann blaðamaður á Tíman-
um, og spurði hvort þeir vildu ekki
taka við greinum frá mér um Björn-
inn, kvikmyndahátíðina í Vestur-
Berlín, sem þá þegar var komin af
stað. Mig langaði nefnilega til að
komast frítt í bíó. Það varð úr og ég
fór á bíómyndir allan sólarhringinn
og sendi einhverjar greinar í Tím-
ann sem voru birtar.“ Í framhaldinu
skrifaði Jónas svo Andrési Krist-
jánssyni, sem þá var ritstjóri blaðs-
ins, og spurði hvort hann gæti ekki
komist að sem sumarafleysinga-
maður. „Það gekk upp og ég byrjaði
því sumarið 1961, en var þá búinn
að vera tvö ár í námi. Úr þessum
sumarafleysingum fór ég svo aldrei
heldur fraus inni og varð fljótlega
fréttastjóri.“ Árið 1964 færði Jónas
sig svo yfir á Vísi og lauk skömmu
síðar sagnfræðinámi frá Háskólan-
um sem hann stundaði með vinnu.
„Á þessum tíma var Gunnar
Schram ritstjóri á Vísi og Þorsteinn
Thorarensen fréttastjóri, en þeir
höfðu nýlega tekið við blaðinu og
voru að hressa upp á það. Í þá daga
voru blöðin önnur en nú, bæði
flokkstengd og ansi grá.“ Árið 1966
tók Jónas svo við ritstjórn Vísis og
hélt þeirri stefnu að losa um pólitísk
tengsl. „Ég fékk inn góðan fram-
kvæmdastjóra og þetta gekk mjög
vel fjárhagslega. Þannig reis Vísir
úr hálfgerðri öskustó og varð út-
breiddari en Tíminn, sem þá var
næstútbreiddasta blað landsins,“
segir hann.
Árið 1975 kom upp ágreiningur
milli Jónasar og eigenda Vísis, sem
voru kaupsýslumenn úr innsta
hring Sjálfstæðisflokksins. Jónas
og framkvæmdastjóri Vísis,
Sveinn R. Eyjólfsson, stofnuðu þá
saman Dagblaðið og lýstu því yfir
að það væri óháð öllum stjórnmála-
flokkum. Dagblaðið og Vísir voru
svo sameinuð árið 1981 þannig að
úr varð DV eftir grimmilega sam-
keppni á síðdegisblaðamarkaði.
„Þar hætti ég svo í árslok 2001 og
var í nokkra mánuði ritstjóri á
Fréttablaðinu, en fór svo yfir í
þessa hestaútgáfu sem ég er búinn
að vera í í rúmlega tvö ár. Ég þarf
svona mánuð til að hreinsa til þar
svo að orðið geti góð skipti og þess
vegna hef ég ekki störf á DV fyrr
en í næsta mánuði.“
Mikael tók fyrstu skrefin hjá
Jónasi
Jónas segist hlakka mjög til að
starfa með Mikael Torfasyni, sem
nú er einn ritstjóri DV eftir að Ill-
ugi Jökulsson varð útvarpsstjóri
Talstöðvarinnar. „Þannig vill nú til
að Mikael byrjaði sína blaða-
mennsku hjá mér á Fókusi sem
gefið var út með DV. Hann var
mjög efnilegur í þá daga og hefur
komist þetta síðan þannig að ég
hlakka mikið til að starfa með
svona ungum manni í þessu starfi.“
Þá segir hann að í raun fari betur á
því að vera með tvo ritstjóra en
einn. „Þetta er of mikið fyrir einn
mann,“ segir hann, en lengst af rit-
stýrði hann Dagblaðinu áður með
öðrum. „Ef menn geta unnið saman
er þetta allt annað líf. Hitt er eins
og mara að vera einn með allt sam-
an og öll þau læti og áreiti sem
maður verður fyrir, hvort heldur
sem er utan úr bæ eða inni á stofn-
uninni. Ef það eru tveir er alltaf
hægt að ná sér í hvíldartíma.“
Jónas segir ekki von á breyttri
ritstjórnarstefnu hjá DV með að-
komu sinni. „Á DV hefur orðið
breyting, en þegar blaðið var end-
urreist var tekin upp þessi nýja
lína frá norrænu hádegisblöðunum
og verið rekin síðan. Margir áttu
erfitt með að sætta sig við þessa
breytingu, sérstaklega fyrst í stað,
en ég held nú að það versta sé af-
staðið og fleiri sem átta sig á því að
þarna er á ferð ákveðin tegund af
blaðamennsku sem fyllir myndina
og hjálpar fólki að átta sig á því
sem er að gerast í samfélaginu.“
Hann segir þá blaðamennsku sem
stunduð er á DV um þessar mundir
mjög spennandi og telur að fólki
muni falla hún vel þegar fram í
sækir. „Ég er mjög sáttur við þessa
ritstjórnarstefnu. Auðvitað eru
gerð þarna mistök eins og á öðrum
fjölmiðlum og kannski sérstaklega
erfitt að fóta sig þegar verið er að
móta nýja stefnu sem ekki hefur
verið farin áður hér á landi, en þá
þurfa menn bara að reka sig á og
læra af reynslunni,“ segir hann og
bætir við að hann hafi gert uppkast
að siðareglum fyrir DV, líkt og
fyrir Fréttablaðið á sínum tíma.
„Munurinn á siðareglunum er
reyndar ekki mikill en þó eru hlut-
ir sem þurfa að vera öðruvísi. Í
reglum Fréttablaðsins er mjög
rækilegur kafli um nafn- og mynd-
birtingar sem endurspeglar stöðu
Fréttablaðsins sem blaðs sem fer
inn á öll heimili. Í siðareglum DV
verður hins vegar gert ráð fyrir
því að yfirleitt séu nöfn og myndir
birtar.“ Í þessu segir Jónas endur-
speglast helsta muninn á efnis-
framsetningu DV og Fréttablaðs-
ins. „Hvort tveggja hefur jafn mik-
inn rétt á sér. Þarna eru bara tveir
fjölmiðlar sem koma að blaða-
útgáfu með mismunandi hætti.“
Aðkoma stjórnmálaafla tíma-
skekkja
Jónas bendir á að fyrstu áratugi
síðustu aldar hafi blaðamennska
hér verið mun frjálslegri en síðar
varð. „Þegar ég kem inn í blaða-
mennsku var komin ansi mikil
bóndabeygja í þetta og blaðamenn
kýldir niður af stjórnmálaflokkun-
um sem þá réðu fjölmiðlunum. Alls
ekki mátti stuða neinn. Þá voru
samdar siðareglur Blaðamanna-
félagsins og þó að ég hafi á þeim
tíma verið virkur í félaginu sem rit-
ari og síðar formaður var ég aldrei
sáttur við þær. Siðareglur Frétta-
blaðsins finnst mér mun betri því
þær eru ítarlegri og taka á hlutum
sem ekki er minnst á í siðareglum
Blaðamannafélagsins,“ segir Jónas
og bætir við að við gerð siðareglna
Fréttablaðsins hafi verið hafðar að
fyrirmynd reglur breska dagblaðs-
ins Guardian og reglur dagblaða á
austurströnd Bandaríkjanna. „Það
sama þarf að gera fyrir DV þannig
að bæði starfsmenn viti á hvaða
grunni þeir standa og lesendur
blaðsins geti áttað sig á hvers
vegna blaðið er eins og það er og
eins hvenær það fer út af sporinu.“
Siðareglum af þessum toga segir
Jónas að fylgi þannig bæði aðhald
og ákveðið gegnsæi. „Fréttablaðið
hefur birt sínar siðareglur og það
geri ég ráð fyrir að DV geri líka. Þá
sjá menn eftir hvaða reglum er
unnið og hver fyrir sig meti hvern-
ig til hefur tekist,“ segir hann og
telur að þannig eigi öfl þjóðfélags-
ins að vinna, fyrir opnum dyrum.
Jónas segir greinilegt að þjóð-
félagið hafi mjög mikinn áhuga á
fjölmiðlum, en segir endurspeglast
í lagasetningum um fjölmiðla og
ráðningarmál á Ríkisútvarpinu
hversu stjórnmálaöflin í landinu
hafi einnig á þeim mikinn áhuga.
„Sjálfstæðisflokkurinn hefur í
nokkuð mörg ár lagt mikla áherslu
á að fá sitt fólk inn í stjórnunar-
stöður á Ríkisútvarpinu og Fram-
sóknarflokkurinn telur sig eiga
þarna ákveðið embætti sem núna
var úthlutað. Þetta eru náttúrlega
leifar af gömlum tíma sem manni
finnst nú að ætti að vera liðinn því
það hentar ekkert þjóðfélaginu að
stjórnmálaöfl séu að ráða einhverj-
um hluta fjölmiðlunar,“ segir Jónas
og telur að nýleg ráðning frétta-
stjóra Útvarp hafi skaðað stofnun-
ina mikið. „Þeir menn sem ákváðu
að ráða þennan fréttastjóra hafa
valdið stórtjóni sem þeir eru ekki
borgunarmenn fyrir. Stofnunin
naut virðingar með Kára Jónassyni
sem fréttastjóra og sjaldan verið
skipt um, heldur höfðu þetta verið
stórmenni hver á fætur öðrum. Að
lenda svo í þessari súpu er algjört
ábyrgðarleysi og furðulegt að
stjórnmálamenn skuli leyfa sér
þetta.“
Fjöldi fréttastofa skiptir máli
Þó að hér hafi á árum áður verið
gefinn út fjöldi dagblaða telur
Jónas ólíklegt að sá verði háttur á
aftur. „Þau blöð voru náttúrlega
úrelt að því leyti að þau héldu í og
dóu í sinni pólitík. En þessi blöð
þrjú; Fréttablaðið, DV og Morgun-
blaðið, standa núna eftir og ákveð-
ið jafnvægi í því. Ég geri ráð fyrir
að þótt einhver áföll komi á ein-
hverjum þessara staða verði auð-
velt tiltölulega auðvelt að fjár-
magna umbætur og breytingar og
því spái ég öllum þessum dagblöð-
um frekar löngu lífi. En varla gætu
þau samt verið mikið fleiri en þrjú
hér í landinu. Það er náttúrlega vel
í borið í svona litlu þjóðfélagi að
vera með þrjú dagblöð, tvær stórar
fréttasjónvarpsstöðvar og eitthvað
af útvarpsstöðvum,“ segir hann og
áréttar um leið að mestu skipti að
hafa nógu margar sjálfstæðar
fréttastofur sem hver starfi á sín-
um forsendum. „Til dæmis væri
mjög misráðið ef DV og Fréttablað-
ið hefðu samstarf um fréttir. Rétt
eins og misráðið væri ef Ríkissjón-
varp og -útvarp hefðu sameigin-
lega fréttastofu.“
Stórfelldar breytingar hafa orð-
ið á starfsumhverfi blaða, bæði
með tækninýjungum á borð við
Internetið og hlutum á borð við
stjórnsýslu- og upplýsingalög, sem
Jónas telur að hafi skilað sér í
auknum gæðum fjölmiðla. „Mér
finnst veruleg sígandi lukka hafa
verið í þessu og fjölmiðlar hér
mjög góðir miðað við það sem áður
var,“ segir hann og bætir við að
honum sé enda tilhlökkunarefni á
hverjum morgni að taka þrjú dag-
blöð og lesa. „Ég gæti varla verið
til öðruvísi.“ Jónas segist þó jafn-
framt nota netið mikið þegar kem-
ur að erlendum fréttum. „Ég skal
játa að innlenda fjölmiðla nota ég
ekki til að fá erlendar fréttir held-
ur skoða útlendu blöðin beint á
netinu. Það er svona það fyrsta
sem ég geri þegar ég vakna á
morgnana að athuga hvað er í frétt-
um þar. Að vísu hefur maður ekki
pappírinn en hann er svo lengi á
leiðinni til landsins.“
Tækniframfarir létta störfin
Jónas segir erlendu fréttirnar
vandaðri í erlendu miðlunum en ís-
lenskum fjölmiðlum. „Útlend mál
eru dálítið flöt hér heima, en það er
kannski vegna þess að þeir sem
hafa áhuga á slíku eiga svo auðvelt
með að ná sér í fréttirnar með öðr-
um hætti. Þess vegna fyrirgefst
kannski íslenskum miðlum því þeir
sem eru hugsanlegir notendur efn-
isins fá það hvort eð er annars stað-
ar. En svo hefur netið hjálpað mik-
ið til upp á vinnubrögð. Núna er
hægt að sannreyna staðreyndir og
villuhætta er mun minni en áður.
Maður fær að vita hvernig heiti
eru stöfuð, ártöl og fleira sem áður
var fyrirhöfn að hafa rétt. Núna er
þetta sáraeinfalt,“ segir hann og
fagnar þægindunum sem tækni-
framfarir hafa haft í för með sér.
„Leiðréttingar sem stórmál var að
gera þegar skrifað var á pappírs-
örk eru nú leikur einn.“
Þó svo að Jónas snúi nú aftur í
stól ritstjóra DV gerir hann ráð
fyrir að sinna eitthvað vefjum þar
sem hann hefur birt skrif sín á á
netinu, en hann heldur úti vefjun-
um jonas.is, traveltest.is og hest-
ur.is. „Það sem ég skrifa í DV kem-
ur væntanlega á netinu svona sól-
arhring síðar og veitingarýni er nú
bara svona eftir hendinni. Áhersl-
an fer nú samt af þessu og yfir á
DV. Þetta hefur meira verið til að
halda mér í þjálfun. Svo veit ég
ekki hversu mikinn tíma ég hef til
að sinna hestamennskunni þegar
þetta fer allt í gang. Það verður
bara að koma í ljós.“
olikr@frettabladid.is
30 19. mars 2005 LAUGARDAGUR
Á DV hefur orðið
breyting, en þegar
blaðið var endurreist var
tekin upp þessi nýja lína frá
norrænu hádegisblöðunum
og verið rekin síðan. Margir
áttu erfitt með að sætta sig
við þessa breytingu, sér-
staklega fyrst í stað, en ég
held nú að það versta sé af-
staðið og fleiri sem átta sig
á því að þarna er á ferð
ákveðin tegund af blaða-
mennsku sem fyllir myndina
og hjálpar fólki að átta sig á
því sem er að gerast í sam-
félaginu.
,,
Stofnunin naut virð-
ingar með Kára
Jónassyni sem fréttastjóra
og sjaldan verið skipt um,
heldur höfðu þetta verið
stórmenni hver á fætur öðr-
um. Að lenda svo í þessari
súpu er algjört ábyrgðar-
leysi og furðulegt að stjórn-
málamenn skuli leyfa sér
þetta.
,,
Á heima í ólátunum
Jónas Kristjánsson sest aftur í ritstjórastól DV um miðjan næsta mánuð, en
hann var ritstjóri blaðsins frá stofnun fyrir 30 árum síðan og fram til ársins
2001. Jónas, sem varð 65 ára fyrr á árinu, segist hlakka til að komast aftur í
„ólætin“ sem fylgja dagblaðarekstri, en hann hefur ekki ritstýrt dagblaði
síðan á vordögum árið 2002 þegar hann lét af ritstjórn Fréttablaðsins.
JÓNAS KRISTJÁNSSON
Jónas hefur stundað
blaðamennsku í 44 ár,
frá því að hann hóf
störf á Tímanum 21
árs gamall. Þar varð
hann fljótlega frétta-
stjóri, en árið 1966
var hann orðinn rit-
stjóri Vísis.
Jónas Kristjánsson í hnotskurn
Fæddur: 5. febrúar 1940.
Maki: Kristín Halldórsdóttir stjórnmálakona.
Börn: Kristján jarðfræðingur, Pálmi fréttamaður og sagnfræðingur, Pétur kerfisfræðingur og
Halldóra líkamsræktarþjálfari.
Menntun: Stúdentspróf frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1959 og BA-próf í sagnfræði frá
Háskóla Íslands árið 1966.
Starfsferill: Blaðamaður og fréttastjóri á Tímanum 1961 til 1964. Fréttastjóri Vísis 1964 til
1966. Ritstjóri Vísis 1966 til 1975. Ritstjóri Dagblaðsins 1975 til 1981. Ritstjóri DV 1981 til
2001. Ritstjóri Fréttablaðsins 2002. Utgáfustjóri Eiðfaxa ehf. 2003 til 2005.
UNGUR FRÉTTASTJÓRI Á TÍMANUM
Svona leit Jónas Kristjánsson út þegar
hann var fréttastjóri á Tímanum rétt rúm-
lega tvítugur.