Fréttablaðið - 06.08.2005, Blaðsíða 13
Skattar og tekjur einstaklinga hafa verið áberandi undanfarna
daga eins og er árviss viðburður þegar skattskrár landsmanna
eru opnaðar. Þetta er þörf og góð umræða. Það er bráðnauð-
synlegt að fólk sé vel meðvitað um hversu mikið það sjálft og
aðrir láta renna í ríkissjóð til að standa undir samneyslu þjóð-
arinnar.
Á þessu ári færir tekjuskatturinn ríkissjóði fimmtán þúsund
milljón fleiri krónur en hann gerði í fyrra. Það er ríflega ellefu
prósenta hækkun milli ára, sem eru góðar fréttir fyrir okkur öll
því þetta eru augljós merki um að tekjur hafi hækkað. Verra er
að hver einstaklingur borgar nú hærri upphæð í skatt. Á svona
góðæristímum hlýtur að vera svigrúm til að lækka skatta eins
og ríkisstjórnin er reyndar þegar byrjuð að gera.
Í stjórnarsáttmála Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks
frá því í maí 2003 kemur fram að flokkarnir stefna að lækkun
tekjuskatts í áföngum um fjögur prósent á kjörtímabilinu.
Fyrsta skrefið var tekið um síðustu áramót þegar tekjuskatttur
einstaklinga lækkaði um eitt prósent, úr 25,75 prósentum í 24,75
prósent. Reiknað var með sömu lækkun um næstu áramót og að
2007, síðasta ár kjörtímabils ríkisstjórnarinnar, myndu skattar
lækka um tvö prósent. Samkvæmt heimildum Fréttablaðsins
hyggst ríkisstjórnin hraða þessum áformum sínum og lækka
tekjuskattinn um tvö prósent strax um næstu áramót.
Vonandi ganga þær áætlanir eftir. Nú er lag til þess að láta
þjóðina njóta þess mikla uppgangs sem er í íslensku efnahags-
lífi.
Skattalækkunum fylgir hins vegar mikil ábyrgð. Ríkisstjórn-
in verður að halda fastar um budduna en áður og sýna sérstakt
aðhald í ríkisútgjöldum til að vega upp á móti þensluáhrifum
lægri tekjuskatts og meðfylgjandi hættu á hærri verðbólgu,
sem hefur bein áhrif á verðtryggð húsnæðislán heimilanna.
Aukin verðbólga gæti þurrkað út ávinninginn af skattalækkun í
einu vettvangi.
Kunnugleg rök gegn skattalækkunum eru að þær komi þeim
best sem hæst hafa launin. Staðreyndin er hins vegar sú að
skattalækkun kemur öllum vel sem borga skatta.
Í því samhengi er ágætt að hafa í huga þau gleðilegu tíðindi,
sem komu í ljós þegar skattskrárnar opnuðust á dögunum, að
fleiri borga nú skatt en áður hér á landi. Það þýðir að færri
þurfa að þola laun sem falla undir skattleysismörk. Þrátt fyrir
það greiðir enn tæplega þriðjungur atvinnubærra Íslendinga
engan tekjuskatt. Sá hópur græðir að sjálfsögðu ekki neitt á
skattalækkun. En varla getur það truflað nokkurn mann? Miklu
nær er að berjast fyrir því að allir fái svo sómasamleg laun að
þeir geti lagt sitt af mörkum til samfélagsins. ■
Ráðgjafarnir
DV segir frá því í gær að í vikunni hafi
þeir setið á herráðsfundi í Sjávarrétta-
kjallaranum, Gísli Marteinn Baldursson
borgarfulltrúi og nánustu ráðgjafar
hans, Hannes Hólmsteinn Gissurarson
prófessor og Gunnlaugur Sævar
Gunnlaugsson viðskiptajöfur. Gísli
stefnir sem kunnugt er leynt og
ljóst að því að verða oddviti og
borgarstjóraefni sjálfstæðismanna
í kosningunum í Reykjavík
næsta vor. Ekki er að efa að
hann hefur þegið góð ráð
og greindarleg frá borð-
nautum sínum, sem um
árabil hafa tilheyrt fámenn-
um valdakjarna í Sjálfstæð-
isflokknum.
Framlengingarsnúra
En ýmsum í Sjálfstæðisflokknum mun
það umhugsunarefni, hvort það sé
Gísla Marteini til framdráttar að merkja
sig eingöngu þessum annars góðu
mönnum eins og hann hefur löngum
gert, nú þegar það blasir við að hópur-
inn, sem þeir tilheyra, er smám sam-
an að færast úr miðjunni eða kjarn-
anum í flokknum út á jaðarinn, þar
sem hann var upphaflega. Unga fólk-
ið í Sjálfstæðisflokknum, sem
stundum hefur ráðið úrslitum í
prófkjörum, ræðir nú í sínum
hóp, hvert sé fýsilegasta for-
ingjaefnið. Sagt er að það sé
ekki mjög áhugasamt um að
rétta gamla valdahópnum
framlengingarsnúru.
Erfitt að kyngja
Ungt fólk í Sjálfstæðisflokknum er ann-
ars upptekið af kosningum sem fram
fara innan skamms í Sambandi ungra
sjálfstæðismanna. Borgar Þór Einars-
son, sonur Ingu Jónu Þórðardóttur, er
enn sem komið er einn um að tilkynna
framboð til formanns, en ekki er
ósennilegt að það eigi eftir að breytast.
Einhverjir munu eiga erfitt með að
kyngja þeirri tilhugsun að á haustdög-
um, þegar landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins er afstaðinn, verði þeir fóstrar,
Borgar Þór og Geir H. Haarde, með
töglin og hagldirnar í flokknum.
Jæja, þá er loksins búið að selja
blessaðan Landssímann. Og von-
um seinna kynni einhver að segja.
Eru gömlu kommúnistaríkin fyrir
austan ekki öll fyrir löngu búin að
selja ríkissíma? Einhverja hluta
vegna hefur okkur Íslendingum
gengið þessi einkavæðing hægar
en þeim þjóðum sem báru sjálfan
Kommúnistaflokk Sovétríkjanna
á bakinu áratugum saman og allt
hans hyski. Þessum þjóðum hefur
á einhvern hátt reynst auðveldara
að varpa af sér byrðunum en
okkur upp á Farsælu og Hagsælu.
Við höfum verið eitthvað hrím-
hvítari en kommarnir.
Þegar múrinn féll fengu ein-
hverjir okkar þá hugmynd að við
gætum hjálpað þessum okuðu
þjóðum. Einhverjar ráðagóðar
sendinefndir fóru austur en ein-
hvern veginn kom ekkert út úr
þeim ferðum. Sá eini sem ílengd-
ist var Þorvaldur Gylfason hag-
fræðiprófessor. Mér skilst að
hann hafi unnið með kollegum
sínum að rannsóknum og ráðgjöf
þarna austur frá. En mér skilst
líka á því sem Þorvaldur hefur
skrifað síðan þá að í raun getum
við lært meira af gömlu kommun-
um en þeir af okkur. Þorvaldi
hefur tekist með afbrigðum vel að
heimfæra raunveruleika ný-
frjálsra þjóða í Austur-Evrópu
yfir á ástandið hér heima. Og
þessi sýn – að skilgreina átökin í
íslensku samfélagi, vandamál
okkar og möguleika, sem spegil-
mynd gömlu kommúnistaríkjanna
– er eina glögga og gagnlega skil-
greiningin sem boðið hefur verið
upp á í öllu því málæði sem fylgt
hefur þeim umrótstímum sem við
upplifum. Besta leiðin til að skilja
Ísland er að líta á það sem fyrrum
Sovétlýðveldi. Og eins og dæmið
af Landssímanum sýnir; fyrrum
Sovétlýðveldi í tiltölulega hægum
bata.
Auðvitað er þetta hundfúlt.
Þetta er vesældarlegri söguskýr-
ing en sagan af fólkinu sem
braust út úr fátækt til bjargálna á
nýju heimsmeti; tók inn iðnbylt-
ingu, sósíaldemókratíu og nútíma-
lifnaðarhætti í einum bita – varp-
aði af sér oki kúgunar og blómstr-
aði undir dynjandi ættjarðar-
söngvum. En þetta er akkúrat það
sem austantjaldsþjóðirnar gerðu;
þær hentu gömlu söguskýring-
unni – sem var svo undarleg lík
okkar – um fátæka fólkið sem
kommúnistaflokkurinn leiddi til
bjargálna og færði vinnuna, rétt-
lætið og matinn á borðið; losaði
það undan kúgun arðræningjanna
svo það mætti þramma áfram
undir dynjandi ættjarðarsöngv-
um – svolítið dimmraddaðri en
samt ekki svo ólíkum okkar.
Kannski er það einmitt vegna
þessa sem fólkið austur frá er
fyrir löngu búið að selja sinn
Landssíma. Það hristi fyrst af sér
söguskýringar sem dugðu ekki
lengur – og gerðu því aðeins vont
– og tók svo til við að búa til betra
samfélag. Við viljum hins vegar
sleppa betur frá þessu; fá aðeins
betra samfélag og halda aðeins
lengur í rómantíkina – deyfinguna
sem við tókum inn til að þola
betur vitleysuna og gagnleysið í
gamla kerfinu.
Hvað svo? Það er eðlileg
spurning þegar Landssíminn er
seldur. Hvað getum við losað
undan ríkinu nú þegar bönkunum
og Landssímanum hefur verið
sleppt lausum: Landsvirkjun, Rík-
isútvarpið, Íslandspóst? Haga-
skóla, Landspítala, Þjóðleikhús?
Þrátt fyrir að enginn andmæli því
að þau fyrirtæki sem hafa verið
einkavædd skili viðskiptamönn-
um sínum miklu betri þjónustu á
eftir þá jaðrar það við óþjóðholl-
ustu að stinga upp á að selja skól-
ana og spítalana næst. Samt ætt-
um við helst af öllu að óska börn-
um og sjúkum betri aðbúnaði. Og
við erum enn svo föst í gamalli
hugsun að við erum sannfærð um
að leikari á ríkislaunum hljóti að
túlka Hamlet betur en sá sem fær
prósentur af miðasölu. Við erum
nýfarin að venja okkur við þá
hugsun að Hamlet sé ekki æviráð-
inn.
Við erum líklega komin í
strand með frekari samfélags-
breytingar. Það er eins og við
séum ekki undirbúin undir næstu
skref. Til þess að stíga þau þurf-
um við að skipta út sögunni og
skilgreina stöðu okkar upp á nýtt
– svipað og fólkið í gömlu komm-
únistaríkjunum gerði. Það þurfti
að venja sig við þá tilhugsun að
ríkið væri ekki upphaf alls. Ríkið
hafði ekki fundið upp verksmiðj-
ur eða verslanir. Ríkið hafði ekki
einu sinni fundið upp menntun,
listir né aðhlynningu sjúkra. Rétt-
læti, sanngirni og mannúð hafa á
flestum tímum betur notið sín
utan ríkisvaldsins en innan þess –
á sama hátt og bankastarfsemi og
fjarskiptarekstur.
Ég verð að viðurkenna að ég
hef ekki mikla trú á að Íslending-
um takist að læra af því sem vel
hefur tekist á undanförnum árum
og ákveða að gera enn meira af
því sama. Til þess heyri ég of oft
talað um þjóðareignir og að hitt
eða þetta ríkisbáknið sé í eigu
þjóðarinnar – eða okkar allra,
eins og sagt er. Og þrátt fyrir alla
misnotkunina, þrátt fyrir allar
pólitísku ráðningarnar og þrátt
fyrir getuleysi ríkisstofnana til
að veita almenningi skikkanlega
þjónustu – þá virðumst við helst
af öllu vilja trúa því að þetta sé
allt gert fyrir okkur og í okkar
nafni. Til að losa okkur undan
þeirri blekkingu þurfum við að
endurskrifa sögu okkar og skil-
greina stöðu okkar að nýju. Þar
til verður hlé á annars vellukkuð-
um samfélagsbreytingum undan-
farinna ára. ■
6. ágúst 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Vonandi komast áform ríkisstjórnarinnar um
lækkun tekjuskatts sem fyrst til framkvæmda.
Allir sem
borga græ›a
FRÁ DEGI TIL DAGS
Kunnugleg rök gegn skattalækkunum eru a› flær komi fleim best
sem hæst hafa launin. Sta›reyndin er hins vegar sú a› skatta-
lækkun kemur öllum vel sem borga skatta.
Hva› svo?
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 –
prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
GUNNAR SMÁRI
EGILSSON
Í DAG
VANDINN SEM SALA
LANDSSÍMANS SETUR
OKKUR Í.