Fréttablaðið - 07.01.2006, Qupperneq 10

7. janúar 2006 LAUGARDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Hugur og líkami endist
betur ef vel er um hirt.
Komdu í Rope Yoga
Frábært verð 4 vikur kr.9900
Nýtt námskeið byrjar 16. janúar
Mánud. Miðvikud. og föstud.
Kl. 6.30, 7.30, 18.30 og 19.30
Sími. 565-0760. Hámark 10 manns í tíma.
Kennari: Kristín Björg
Vinstri áherslur
Bandalag starfsmanna ríkis og bæja er
ágætt og öflugt stéttarfélag en frá því
heyrast stundum einkennileg við-
horf sem ólíklegt er að eigi sérstakan
hljómgrunn meðal almennra félags-
manna. Þetta kann að stafa af því að
formaður samtakanna er Ögmundur
Jónasson alþingismaður, sem óhætt
mun að segja að sé lengst til vinstri allra
íslenskra stjórnmálamanna. Fyrir
stuttu síðan sendi Ögmundur -
afsakið BSRB - frá sér áskorun
um að samningaviðræður á
vegum Alþjóðaviðskiptastofn-
unarinnar - Doha-viðræðurnar
svokölluðu - verði stöðvaðar
þar til „samningar hafa
tekist um nýjar
samningsforsendur
og lýðræðislegri og
opnari vinnubrögð“
eins og það var
orðað. Tilgangur Doha-viðræðnanna er
sem kunnugt er að auka frelsi í viðskipt-
um landa á milli.
Staðreyndir
BSRB er þeirrar skoðunar að Doha-
viðræðurnar hafi ekki leitt til aukinnar
hagsældar alþýðu manna. Bil milli ríkra
og snauðra hafi breikkað, atvinnuleysi í
fátækasta hluta heimsins hafi aukist og
tök fjölþjóðlegra auðhringa á efnahags-
starfsemi í heiminum styrkst. Er þetta
rétt? Fellur allur ábatinn af viðskipta-
frelsi og alþjóðavæðingu til auðstétt-
anna á Vesturlöndum? Staðreyndir
benda í aðra átt, segir Ýmir Örn
Finnbogason viðskiptafræð-
ingur í grein á Deiglunni í
gær. „Þegar efnahagsþróun
fátækustu ríkja heims
síðastliðin 40 ár er skoðuð
kemur nokkuð athyglis-
vert í ljós. Efnahagsvöxtur
í fátækjum ríkjum er mestur hjá þeim
ríkjum þar sem þátttaka í alþjóðavið-
skiptum fer vaxandi. Vöxtur í fátækum
ríkjum er minnstur þar sem þátttaka í
alþjóðaviðskiptum vex hvað minnst,“
skrifar hann.
Opna markaði
Ýmir Örn bendir á að tölur sýni að
hagvöxtur sé mun hraðari hjá fátæk-
um opnum hagkerfum en hjá ríkum
hagkerfum. „Þannig fer munurinn milli
þeirra minnkandi. Fátæk lokuð hagkerfi
vaxa hins vegar hægar en þau ríku
þannig að munurinn fer vaxandi. Ástæð-
una er að finna í afstöðu ríkja til frjálsrar
verslunar og þátttaka í alþjóðavæðing-
unni.“ Niðurstaða hans er að það skipti
miklu máli fyrir fátækustu lönd heimsins
að opna eigin markaði og taka þátt í
alþjóðavæðingunni. Það sé öruggasta
leiðin til aukins hagvaxtar.
gm@frettabladid.is
Á meðan við Íslendingar eyddum
fimm hundruð milljónum í flugelda;
í þann mund sem kauphækkanir
æðstu embættismanna og
starfslokasamningar virðulegra
forstjóra náðu nýjum hæðum;
þessa sömu vikudaga dundaði
ég mér við að lesa Hugsjónaeld,
minningar um Einar Olgeirsson
og raunar þar á undan var ég
nýbúinn að leggja frá mér bókina
hans Gylfa Gröndal, Fólk í fjötrum.
Hvort tveggja bækur sem lýsa því
hyldýpi lífskjara sem Íslendingar
bjuggu við og því hyldýpi, sem er
á milli þeirrar veraldar sem var og
þeirra tíma við lifum nú.
Þetta var þörf lesning.
Hvað var það sem heillaði
mig við þessar bækur? Af hverju
höfða þær svona sterkt til mín?
Um fátækt og basl síðustu aldar,
um kommúnista, sem sat uppi
með steinbarn í maganum, eins og
Laxness hefði orðað það. Um liðna
tíð, um veröld sem var, tíma, sem
vonandi koma aldrei aftur og koma
okkur ekki við, þegar til framtiðar
er horft. Eða hvað?
Saga íslensku þjóðarinnar
langt fram eftir síðustu öld, var
saga misskiptingar, misréttis
og mannvonsku. Stærsti hluti
þjóðarinnar bjó við skort, hvort
heldur til sjávar eða sveita.
Vistarbandið var ekkert annað en
þrælahald og íslenskur „aðall“,
íslenskur verkalýður, var réttlaus
og allslaus. Um það vitna þessar
bækur.
Og allt var þetta svona, til
skamms tíma, rétt handan
hornsins. Afar okkar og ömmur
upplifðu þetta ástand. Við eigum
öll, hin íslenska þjóð, uppruna
okkar í þessari vesöld og vosbúð.
Við eigum öll þessar rætur. Jú,
jú, einstaka fjölskylda, velstæðir
sjálfseignabændur eða dugmiklir
útvegsmenn komu ár sinni fyrir
borð, en allur þorri fólks getur
rakið ættir sínar til þeirra tíma,
þegar forfeður þeirra stunduðu
vinnumennsku í blautum hosum,
í lekum vistarverum, með ómegð
barna, í kaldri vist og á vergangi
og áttu sér enga framtíð aðra
en þá að hokra sem leiguliðar í
kotum og kofum. Flúðu seinna á
mölina þar sem kjallaraholurnar
tóku við, atvinnuleysið, réttleysið,
heilsuleysið. Það er ekki svo
ýkja langur vegur, frá kösinni á
Laugaveginum á Þorláksmessu,
sem fyllti búðirnar, til þeirra
forfeðra okkar, sem ólu aldur sinn
við þá sömu götu, í kreppu og kaldri
vist.
Auðvitað er ástæða til að fagna
þeirri lífskjarabyltingu sem orðið
hefur Íslandi á undanförnum
árum. En það er svo ótrúlega stutt
síðan annað var upp á teningnum.
Barátta upp á líf og dauða. Barátta
gegn fátæktinni. Baráttan fyrir
frelsinu. Og þarf þá nokkurn að
undra, þótt ungir fullhugar, hug-
sjónamenn fyrri tíma, hafi fyllst
eldmóði til að bæta kjörin, gefið
valdsmönnum langt nef og bar-
ist fyrir lifibrauði og sjálfsögð-
um mannréttindum. Maður eins
og Einar Olgeirsson var löngum
atyrtur og hrakyrtur í orrahríð
stjórnmálanna á sinni tíð. Heiftin
var slík á þeim tímum að menn af
hans sauðahúsi voru ofsóttir og
útilokaðir frá vinnu. Fullfrískir
verkamenn, jafnvel konur, þurftu
að búa við þá niðurlægingu að
standa í biðröð á hverjum morgni,
í þeirri von að allsráðandi verk-
stjórinn aumkaði sig yfir þau og
úthlutaði þeim starf við uppskip-
un einn dag í einu eða jafnvel
ekki lengur en til hádegis. Engir
kaffitímar, ekkert yfirvinnukaup,
engar tryggingar, engin réttindi,
ekkert lífsviðurværi. Þetta var
auðvitað ekkert annað en þræl-
dómur af verstu gerð og við þetta
mátti alþýða landsins una, fram
á sjötta og sjöunda áratug síð-
ustu aldar. Ég þekki enn fólk sem
bjó við þetta hlutskipti. Skyldi
nokkurn undra þótt stórhuga eld-
hugar þessarar kynslóðar hafi
gerst byltingarmenn og komm-
unistar? Hvað sagði ekki Ólafur
Thors við Einar: „Ef ég væri af
fátæku fólki kominn, þá mundi ég
líka vera kommúnisti“.
Þegar við lítum yfir farinn veg í
sögu þessarar þjóðar og miklumst
af framförum og frelsi og þeim
forréttindum að búa við hagsæld,
velferð og góðan efnahag, þá er það
þessu fólki að þakka, grasrót þjóð-
arinnar, alþýðunni, sem barðist til
mannréttinda, rétti úr sér frammi
fyrir auðvaldinu og yfirvaldinu,
skóp þann jarðveg, það réttlæti,
að hver maður, hversu lágt hann er
settur í mannvirðingarstiganum og
manngreinarálitinu, á sér tilveru-
rétt og tilkall til sömu tækifæra og
lífsgæða og aðrir.
Við erum öll sprottin úr þeim
jarðvegi. Úr þeirri veröld sem var.
Þangað sækjum við velsældina. Og
manndóminn. Þessum manndómi
eigum við ekki að glutra niður
í ofgnótt og ofurlaunum, ekki
misbjóða sigrum velsældarinnar
og frelsisbaráttu forfeðranna, með
því að fara úr öskunni í eldinn.
Úr fjötrum fátæktarT
íminn virðist ætla að vinna með þeim sem vilja koma í veg
fyrir Norðlingaölduveitu, og að Þjórsárver og umhverfi
þeirra fái að lifa óskert í þeirri mynd sem þau eru í dag.
Þetta eru ánægjuleg tíðindi, því þótt settur umhverfisráðherra
Jón Kristjánsson hafi unnið að úrskurði um Norðlingaölduveitu
af samviskusemi, eins og hans var von og vísa, þá var óhjákæmi-
legt að einhver röskun yrði á nánasta umhverfi Þjórsárvera, þó
svo að margir varnaglar væru slegnir í úrskurðinum.
Núverandi umhverfisráðherra ætti að taka af skarið
við þessar aðstæður og gefa út afdráttarlausa yfirlýs-
ingu um friðun næsta nágrennis Þjórsárvera, þar sem
fyrirhugaðar eru framkvæmdir vegna Norðlingaöldu-
veitu.
Þjórsárver eru einstakt svæði sem skilyrðislaust á að vernda.
Það er ekki aðeins að þau sé mikilvæg fyrir náttúru Íslands, held-
ur eru Þjórsárver viðurkennt votlendissvæði samkvæmt alþjóða-
samningum sem við Íslendingar erum aðilar að. Í Fréttablaðinu
í gær kemur fram að meirihluti umhverfisnefndar Alþingis er
á móti Norðlingaölduveitu, og þannig hefur áhugamönnum um
verndun Þjórsárvera bæst mikilvægur liðsauki.
Núverandi umhverfisráðherra ætti að taka af skarið við þessar
aðstæður og gefa út afdráttarlausa yfirlýsingu um friðun næsta
nágrennis Þjórsárvera, þar sem fyrirhugaðar eru framkvæmdir
vegna Norðlingaölduveitu. Þá mundi hún standa undir nafni sem
ráðherra umhverfismála, en ekki vera að þvæla þessu máli til og
frá í kerfinu með vísan til torskilinna lagakróka.
Menn verða að staldra við varðandi náttúru Íslands og
virkjanamál. Kárahnjúkavirkjun er staðreynd, og þar verður
ekki aftur snúið. Reyndar var landsvæðið í kring um Kárahnjúka
og þar suður af svo til óþekkt öðrum en gangnamönnum og
fuglum himinsins áður en umræðan um virkjunina hófst. Allt
öðru máli gegnir um Þjórsárver og nágrenni. Reyndar er það svo
að Kárahnjúkavirkjun hefur vakið marga af værum blundi um
umhverfismál og er það vel, en þegar upp er staðið verður þetta
svæði áreiðanlega eftirsótt af ferðamönnum, sumar sem vetur, því
þarna verður auðvelt að komast um, bæði til að skoða hin miklu
virkjunarmannvirki og náttúruna í kring.
Augu manna beinast nú í auknum mæli að jarðhitavirkjunum, og
þannig er líklegt að miklar virkjanir verði á Þeistareykjasvæðinu,
ef niðurstaðan af staðarvali fyrir álver á Norðurlandi verði sú að
því verði valinn staður á Húsavík, eins og margt bendir til. En það
þarf líka að fara varfærnum höndum um náttúruna, þótt um sé
að ræða jarðvarmavirkjanir. Þeim fylgja líka háspennulínur og
vegagerð um viðkvæm svæði, þannig að það er ekki allt fengið
með slíkum virkjunum. Það þarf ekki að leita langt út fyrir
höfuðborgina til að sjá hvernig friðsælt og gott útivistarsvæði á
Hellisheiði hefur breyst í háspennumastraskóg og allt í kring eru
blásandi borholur. Þarna er nú unnið í kapp við tímann við að virkja
þann mikla jarðhita sem er í iðrum jarðar, og allt þetta byggist á
því að orkuverðið hér er hagstætt stóriðjufyrirtækjunum.
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Umhverfisnefnd Alþingis á móti
Norðlingaölduveitu.
Hlífum
Þjórsárverum
Í DAG
UPP ÚR EINS
MANNS HLJÓÐI
ELLERT B SCHRAM
Hvað sagði ekki Ólafur Thors
við Einar [Olgeirsson]: „Ef ég
væri af fátæku fólki kominn,
þá mundi ég lika vera
kommúnisti“.
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
kö
nn
un
fy
rir
3
65
p
re
nt
m
i›
la
m
aí
2
00
5.