Fréttablaðið - 03.03.2006, Qupperneq 46

3. mars 2006 FÖSTUDAGUR30
Kona ein íslensk sem er búsett
erlendis kom hér í stutta heim-
sókn á dögunum og sagðist skynja
mikla breytingu frá því er hún
kom hér fyrir nokkrum árum
síðan. Það sem hefur breyst sagði
hún, er hvernig allt er núna farið
að snúast miklu meira um pen-
inga. Á sama tíma eykst misrétt-
ið, hinir fátæku verða fátækari
og hinir ríku ríkari. Fjárfestar og
athafnaskáld eru hetjur okkar
tíma, gróðinn er þeirra leiðarljós
og oft helgar tilgangurinn meðal-
ið og tillitssemi við fólk víkur
fyrir sókninni í gróða. Jafnvel í
röðum fjármálamanna heyrast
varnaðarorð. George Soros, einn
öflugasti fjárfestir heims, hefur
varað við óheftum kapítalisma,
sem hann segir siðblindan (amor-
al) og hefur hann sjálfur sett á fót
stofnun sem hefur mannréttindi á
sinni dagskrá.
Spyrja má hversu metnaðar-
fullt það sé og merkilegt að vinna
mikla sigra ef ekki er þörf á að
fara eftir neinum leikreglum, ef
hægt er að græða á því að setja
fólk út á gaddinn og þurfa ekki að
taka tillit til neins. Já og hvað er
svo metnaðarfullt og merkilegt
við það þegar stærsti og frekasti
krakkinn í leikskólanum tekur öll
leikföngin af hinum krökkunum
bara af því hann er sterkastur og
langar svona mikið til þess? Auð-
vitað er ekkert merkilegt eða
metnaðarfullt við það, þvert á
móti kennum við börnunum okkar
að taka tillit til hvers annars og
skilja engan útundan. Frekjudall-
inum líður líka betur ef hann
lærir að koma vel fram við aðra.
Það er líka miklu skemmtilegra
fyrir hann að deila leikföngunum
með hinum krökkunum því þá
þarf hann ekki að vera svona einn
á báti og þá vilja krakkarnir alveg
leika við hann.
Til er hugmyndafræði sem
byggir á þeirri trú að markaður-
inn sé „birtingarmynd vilja og
þarfa alls mannkyns“, eins og
lesa mátti í grein eftir mætan
frjálshyggjumann á dögunum.
Greinarhöfundur bar sig hins
vegar upp undan því að sumir
menn ota fram hvers kyns rétt-
indum, orðrétt: „...rétt eins og
almættið hafi skenkt mönnum
þau [réttindin] í vöggugjöf“.
Hann gaf lítið fyrir þýðingu þess
sem hann kallaði jákvæð réttindi,
en taldi hins vegar að neikvæð
réttindi væru bráðnauðsynleg,
orðrétt: „Að mönnum sé tryggður
réttur til þess að þurfa ekki að
sæta hinu og þessu óréttlætinu“
(væntanlega frá sjónarmiði
frjálshyggjumannsins).
Til allrar hamingju fyrir alla
jarðarbúa er ástandið ekki orðið
svo slæmt að fólk hafi ekki leng-
ur nein réttindi, þótt hart sé að
þeim sótt. Og það þarf ekki einu
sinni að sækja þessi réttindi til
almættisins því fyrir rúmum 50
árum slógu hjörtu þjóðanna í takt
á sögulegu augnabliki og Mann-
réttindayfirlýsing Sameinuðu
þjóðanna leit dagsins ljós.
Alþjóðasáttmálinn um jafnan rétt
allra manna var samþykktur af
samfélagi þjóðanna þann 10.
desember 1948 og er hann enn í
fullu gildi.
Íslenska ríkisstjórnin hefur
staðfest þennan sáttmála sem er
eitt helsta haldreipi mannkyns
ásamt öðrum hliðstæðum sátt-
málum sem eiga sér stoð í honum.
Í mannréttindayfirlýsingunni eru
skilgreindar þarfir fólks, meðal
annars til menntunar heilbrigðis
og lífsframfæris auk frjálsræðis
í orðum og athöfnum.
Þar er jafnframt skilgreindur
fæðingarréttur hverrar einustu
mannveru, hvar sem hún býr og
hvaðan sem hún kemur, til allra
þeirra réttinda sem sáttmálinn
kveður á um. ■
Um metnað og
mannréttindi
UMRÆÐAN
MANNRÉTTINDI
JÚLÍUS VALDIMARSSON