Fréttablaðið - 25.10.2006, Blaðsíða 20

20 25. október 2006 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚAR RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson og Páll
Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og
þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér
rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Lífeyrissjóðir
Að undanförnu hefur mikið verið fjallað um þá ákvörðun tólf líf-
eyrissjóða að breyta framkvæmd
greiðslna örorkulífeyris þannig að
betur verði fylgt eftir ákvæðum 1.
mgr. 15. gr. laga 129/1997 um skyldu-
tryggingu lífeyrisréttinda og starf-
semi lífeyrissjóða.
Meðal annarra hafa risið upp
ákveðnir alþingismenn sem kunnir
eru af því að vilja færa gjafir á
kostnað annarra og hafa haft uppi
stór orð um mannvonsku þeirra sem
að þessu standa. Hvatinn að baki
þessum aðgerðum sem ég og aðrir
stjórnendur lífeyrissjóða stöndum
fyrir er ekki sá að við viljum skerða kjör öryrkja,
þvert á móti. Okkur ber hinsvegar skylda til að
fara að lögum og samþykktum lífeyrissjóðanna og
það liggur fyrir að eftir því sem meira
er greitt úr þeim vegna örorku, því
minna verður eftir til greiðslu á
ellilífeyri. Staða öryrkja, sem t.d. á við
geðraskanir að etja, er samfélagslegt
mál sem okkur öllum sem erum
aflögufær ber að leysa. Það er
ósanngjarnt og óeðlilegt að verkakona
eða verkamaður sem greiðir í lífeyris-
sjóð sitji uppi með skertar ellilífeyris-
greiðslur vegna þess að öryrkjar eru
líklegri til að lenda í lífeyrissjóði með
þeim en öðrum. Það er á sama hátt
óeðlilegt að ég sem er það lánsamur að
hafa þokkalegar tekjur sleppi betur
frá þessu vandamáli en ella væri.
Við þessu er einungis eitt ráð, þ.e.
að örorkugreiðslur komi úr sameig-
inlegum sjóðum okkar landsmanna,
en bitni ekki á ellilífeyri þeirra sem
síst skyldi.
Höfundur er stjórnarmaður í lífeyrissjóði.
Örorkuna úr lífeyrissjóðunum
FRIÐRIK J.
ARNGRÍMSSON
Hvers vegna heyja menn stríð? Hvers vegna finna
menn ekki friðsamlegri leið til
að skera úr ágreiningi? Þessar
spurningar eru ævagamlar, og
svörin eru margvísleg og misgóð
eftir aðstæðum. Adam Smith
færði frumleg rök að þeirri
hugmynd í Auðlegð þjóðanna
(1776), að almenningur hefði
öðrum þræði yndi af styrjöldum
fjarri heimahögum, hefði gaman
af að fylgjast með frásögnum af
bardögum í blöðunum líkt og
margir á okkar dögum hafa
gaman af stríðsmyndum og væri
því fús að kosta styrjaldir með
sköttum og skyldum, úr öruggri
fjarlægð. Kóngar og keisarar
kæmust því upp með að heyja
fleiri og lengri stríð en ella.
Fjölmiðlar um okkar daga leggja
mikið rými undir stríð og selja
auglýsingar eftir því, en
styrjaldir vekja samt mismikla
athygli. Íraksstríðið síðan 2003
hefur tekið mikið rúm í fjölmiðl-
um, en borgarastyrjöldin í
Kongó síðustu ár, miklu mann-
skæðara stríð, var að mestu háð
utan við ratsjár evrópskra og
amerískra fjölmiðla. Þjóðar-
morðið í Darfur í Súdan vekur
ekki heldur mikla athygli eða
umtal og heldur því áfram.
Stundum fara stjórnarherrar
í stríð til að dreifa athygli
almennings frá óþægilegum
innanlandsmálum. Ég segi
stjórnarherrar, því að konur fara
sjaldan í stríð. Nýlegt dæmi um
stríðsrekstur af innanlands-
ástæðum er innrás Argentínu-
hers í Falklandseyjar vorið 1982
undir forustu Leópolds Galtíeri
hershöfðingja. Þannig var, að
herforingjar höfðu hrifsað til sín
öll völd í Argentínu sex árum
áður, 1976, lokað löggjafarþing-
inu, innleitt stranga ritskoðun,
bannlýst stjórnmálaflokka og
verkalýðsfélög og ráðizt í
víðtækar hreinsanir meðal
meintra andstæðinga. Hreinsan-
irnar eru kallaðar „Óhreina
stríðið“ þarna suður frá og
kostuðu þrettán til fimmtán
þúsund manns lífið, oft að
lokinni fangavist og pyntingum.
Mæður sumra þeirra þúsunda,
sem hurfu sporlaust, gerðu
kjarkaða uppreisn gegn her-
foringjunum og vöktu heima-
menn og heimsbyggðina til
vitundar um mannréttindabrotin
og morðin, sem herforingja-
stjórnin hafði gert sig seka um.
Barnlausir hershöfðingjar urðu
síðar uppvísir að því að hafa
rænt ungabörnum sumra
fórnarlamba sinna og ættleitt
þau; sérstök leyniskrifstofa sá
um þennan verkþátt. Argent-
ínsku mæðurnar áttu á brattann
að sækja vegna ritskoðunar,
útgöngubanns og almenns og
lamandi ótta við leyniþjónustu
herforingjastjórnarinnar.
Efnahagslífið var bókstaflega í
hers höndum, verðbólgan æddi
áfram og mældist í þriggja stafa
tölum, erlendar skuldir hrönnuð-
ust upp, og innlendur iðnaður og
aðrir útflutningsatvinnuvegir
komust í alvarlegar kröggur. Af
öllum þessum ástæðum varð
herforingjastjórnin, sem hafði
hrifsað til sín völd til að tryggja
stöðugleika í efnahagslífinu,
verr og verr þokkuð meðal
almennings. Nú voru góð ráð
dýr.
Og þá datt herforingjunum það
snjallræði í hug að ráðast á
Falklandseyjar í apríl 1982, en
þær liggja tæpa 500 kílómetra
undan ströndum Argentínu og
höfðu lengi tilheyrt Bretum og
sært þjóðarstolt margra Argent-
ínumanna. Þarna bjuggu um tvö
þúsund manns með 700.000 rollur.
Ríkisstjórn Margrétar Thatcher á
Bretlandi lét auðvitað ekki bjóða
sér innrásina, heldur sendi
herskip á vettvang og hrakti tíu
þúsund manna her Argentínu
burt frá eyjunum. Galtíeri og
herforingjarnir í kringum hann
misstu andlitið og hrökkluðust
skömmu síðar frá völdum, og
lýðræði komst á aftur í Argentínu
árið eftir, 1983. Tímann, sem það
tók að koma herforingjunum frá
völdum, notuðu þeir meðal annars
til að eyða gögnum um hreinsan-
irnar, pyndingarnar og fjölda-
morðin, sem þeir höfðu skipulagt.
Galtíeri var síðar náðaður ásamt
mörgum öðrum herforingjum til
að slá striki yfir fortíðina; það var
umdeild ákvörðun. Argentína
rétti smám saman aftur úr
kútnum.
Þessi saga rifjast upp nú,
þegar ríkisstjórn Íslands hefur
fyrirvaralaust lýst yfir stríði eða
svo gott sem með því að hefja
hvalveiðar í óþökk margra
annarra þjóða og kalla þannig
yfir Íslendinga hörð mótmæli
utan úr heimi, jafnvel hótanir
um refsingar og átök á miðun-
um. Við megum samt ekki láta
hvalveiðar og fréttir af mótmæl-
um gegn þeim draga athyglina
frá mikilvægari málum. Við
þurfum að fá að vita, hverjir
hleruðu símana hjá hverjum án
dóms og laga, hvað var gert við
gömlu gögnin, áður en þau voru
brennd 1976, og nýrri gögn,
hverjir brutu lög og svo fram-
vegis. Saga landsins verður að
vera rétt skráð.
Hvalalosti
ÞORVALDUR GYLFASON
Í DAG | Hvalveiðar
og hleranir
Stundum fara stjórnarherrar
í stríð til að dreifa athygli
almennings frá óþægilegum
innanlandsmálum. Ég segi
stjórnarherrar, því að konur
fara sjaldan í stríð.
Norðmenn sleppa alltaf
Jón Hákon Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Kynningar og markaðar
(KOM), bar sig heldur aumlega í
frétt Morgunblaðsins í gær. Ástæðan
var sú að Ísland kom ekki til greina
sem ráðstefnustaður að ári fyrir
stjórnendur fyrirtækja sem selja og
framleiða sjávarafurðir. Hér væru
hafnar hvalveiðar í atvinnuskyni og
einhverjir gætu ekki hugsað sér að
koma til landsins sökum
þess. Tekjutapið væri
nokkuð. Og hvaða stað-
ur varð þá fyrir valinu?
Jú, Björgvin í Noregi.
Hins vegar fylgdi ekki
sögunni að Norðmenn
veiða mest allra
þjóða af hval í
atvinnuskyni.
Dulin mistök
Árni Páll Árnason vaknaði við vondan
draum í gærmorgun. Í blaði sem
Samfylkingin gaf út og fylgdi Frétta-
blaðinu var sagt að hann sæktist
eftir öðru sæti á framboðslistanum
í Suðvesturkjördæmi. Hann var þó
sannfærður um að þarna væri ekki
um að ræða dulin skilaboð frá forystu
flokksins heldur mannleg mistök.
Gunnar Svavarsson og Þórunn
Sveinbjarnardóttir munu því eftir sem
áður keppa um sætið við Árna Pál.
Fljúga í embætti
Það kemur ekki á óvart að íslensk
stjórnvöld sækist eftir því að Halldór
Ásgrímsson verði næsti aðalritari
Norrænu ráðherranefndarinnar.
„Einstaklingar, sem gegnt hafa ráð-
herraembættum, virðast eiga greiðan
aðgang að störfum sem ráðstafað er
af opinberum aðilum. Þannig hefur
um helmingur ráðherra sem átti sæti
í ríkisstjórn á tímabilinu 1987-2006,
eða 47 prósent þeirra, fengið störf
fyrir tilstilli opinberra aðila, ýmist
beint í kjölfar þess að þeir hafa
látið af embætti eða síðar,“ segir
í lokaritgerð Ástu Möller alþingis-
manns, en hún útskrifaðist með
meistaragráðu í opinberri stjórnsýslu
frá Háskóla Íslands á laugardaginn.
Skrifaði Ásta um störf,
stöðu og hlutverk ráð-
herra. Góður undirbún-
ingur það, enda stefnir
Ásta á þriðja sætið í
prófkjöri sjálfstæðis-
manna í Reykjavík.
bjorgvin@frettabladid.isÍ
síðustu viku voru birtar niðurstöður úr rannsókn sem
Capacent gerði fyrir félagsmálaráðuneytið um launamynd-
un og kynbundinn launamun.
Meginniðurstöður rannsóknarinnar eru vægast sagt köld
kveðja til kvenna ári eftir að um 50 þúsund íslenskar konur
sameinuðust í miðbæ Reykjavíkur um kröfuna um sömu laun
fyrir sömu vinnu og 31 ári eftir að konur lögðu niður störf í heil-
an dag til að sýna fram á gildi vinnu kvenna.
Óútskýrður munur á launum karla og kvenna, að teknu tilliti
til starfsstéttar, aldurs, starfsaldurs og vinnutíma, er hinn sami
og fyrir tólf árum. Konur eru með 15,7% lægri laun en karlar
árið 2006 en voru með 16% lægri laun en karlar árið 1994. Á sama
tíma hefur þó allnokkur breyting átt sér stað í starfsumhverfi
og starfsháttum þeirra fyrirtækja sem þátt tóku í rannsókn
Capacent. Konum í fullu starfi hefur fjölgað og viðhorf kvenna
til starfs síns hefur breyst en þetta hefur ekki skilað sér í minni
kynbundnum launamun.
24. október í fyrra, daginn sem íslenskar konur sýndu í verki
þá samstöðu sem ríkir um hina sjálfsögðu kröfu um jöfn laun
karla og kvenna í sambærilegu starfi með sambærilega ábyrgð,
kynnti félagsmálaráðherra jafnlaunavottunarkerfi. Þetta kerfi
átti að veita fyrirtækjum gæðavottun um launajafnrétti. Mark-
miðið var að hvetja til þess að kynbundnum launamun yrði
útrýmt. Skemmst er frá að segja að lítið hefur spurst til þessa
átaks síðan.
Nú stendur yfir heildarendurskoðun laga um jafnan rétt
kvenna og karla. Meðal verkefna nefndarinnar sem að þeirri
endurskoðun vinnur er að skoða þau ákvæði laganna sem taka til
launajafnréttis.
Endurskoðun laga og hugsanlegar breytingar á þeim, ásamt
átaki og hvatningu til þess að konur og karlar fái sömu laun fyrir
sambærileg störf eru góðra gjalda verð og jafnvel nauðsynleg.
Þegar upp er staðið verða það þó ekki þessar formlegu leiðir sem
munu leiða til þeirrar sjálfsögðu niðurstöðu að óútskýranlegum
launamun milli kynja verði útrýmt. Til þess þarf grundvallarvið-
horfsbreytingu sem nær til karla og kvenna alls staðar í samfé-
laginu.
Sem betur fer koma fram teikn í rannsókn Capacent um að slík
viðhorfsbreyting eigi sér stað. Konur eru til dæmis mun líklegri
nú en fyrir tólf árum til að hafa sóst eftir launahækkun og þær
virðast einnig upplifa ábyrgð sína meiri en áður.
Stjórnendur sem rætt var við í rannsókn Capacent mátu það
líka sem svo að í yngsta aldurshópi kvenna á vinnumarkaði ríkti
annað viðhorf en meðal hinna eldri. Stjórnendum þótti, að minnsta
kosti sumum, sem yngri konur væru fylgnari sér en þær eldri og
sýndu meira frumkvæði til starfsframa og krefjandi verkefna.
Athygli vekur að stjórnendur flokka þessa eiginleika ungra
kvenna sem karllæg gildi. Og kannski er það einmitt þarna sem
hundurinn liggur grafinn. Árið 2006, 31 ári eftir að konur lögðu
niður störf til að vekja athygli á vinnuframlagi sínu, er litið á
sjálfsagðan hlut eins og að sækjast eftir ábyrgð og starfsframa
sem karllæg gildi.
Langt í land að launajafnrétti náist:
Karlæg gildi
kvenna
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR