Fréttablaðið - 25.10.2006, Blaðsíða 39

H A U S
MARKAÐURINN
að reglurnar skaði minni aðil-
ana,“ segir hann og telur ákveðið
sjúkdómseinkenni á markaðnum
að einhverjum smærri fyrirtækj-
um þyki að sér vegið þegar með
aðgerðum sé unnið gegn sam-
keppnishindrunum.
EINN MÁ ANNAR EKKI
Þá segir Páll Gunnar að sé sú
staða uppi á tilteknum markaði
að eitt eða fleiri fyrirtæki fari
með markaðsráðandi stöðu geti
það meðal annars takmarkað
möguleika þeirra til að vinna
þannig í samkeppni að setja upp
verslanir nálægt samkeppnis-
aðilum. „Þetta snýr ekki bara
að samrunamálum, heldur líka
að því hvernig fyrirtækin haga
sér almennt í samkeppninni,
t.d. hvort menn séu að misnota
markaðsráðandi stöðu sína með
undirboðum, með því að sækja
hart að viðskiptavinum smærri
keppenda eða með öðrum slíkum
aðferðum.“
Þá liggur í hlutarins eðli að
aukið aðhald og eftirlit er til stað-
ar á markaði þar sem einhver
einn eða fleiri fara með mark-
aðsráðandi stöðu. „Séu menn í
þessari stöðu er mjög líklegt
að keppinautarnir kvarti yfir
þeim, og að Samkeppniseftirlitið
taki einstök mál til skoðunar. Á
markaðnum, hvort sem það er
Samkeppniseftirlitið sjálft eða
keppinautar, þá skynja menn
það mjög fljótt komi upp ein-
hver svona staða og það að vera
í markaðsráðandi stöðu setur
mönnum miklar skyldur að þeim
sé ekki heimilt að vinna með
sama hætti í samkeppninni eins
og ef þeir væru smærri aðilar
á dreifðari markaði. Háttsemi á
borð við undirverðlagningu eða
aggresíva ásókn í viðskiptavini
keppinautanna getur verið ólög-
mætt fyrir fyrirtæki í markaðs-
ráðandi stöðu en fullkomlega
eðlilegt fyrir smærri fyrirtæki.“
Af orðum Samkeppniseftir-
litsins um mikilvægi staðfest-
ingar ákvörðunarinnar um sam-
runann á lyfjamarkaði frá því í
sumar verður vart annað ráðið
en að mælistikan sem þar var
beitt verði lögð á aðra mark-
aði þar sem fáir stórir eru á
markaði. Páll Gunnar segir hins
vegar ekkert liggja fyrir um það
enn hvernig Samkeppniseftirlitið
komi til með að nýta sér fordæm-
ið sem gefið hefur verið. „Það
getur verið í tilefni af kvörtunum
eða í athugunum að eigin frum-
kvæði, og einnig vegna tilkynn-
inga um samruna. Athuganir af
þessu tagi eru eins misjafnar og
þær eru margar.“
9MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 2006
F R É T T A S K Ý R I N G
Í VERSLUNARLEIÐANGRI Matvörumarkaður er einn þeirra sem rætt hefur verið um sem
mögulegan vettvang fákeppni. Markaðurinn/Valli
„Að einhver komist í einkasöluað-
stöðu er til þess fallið að hækka
verð og bæta afkomuna hjá við-
komandi. Þegar tveir aðilar selja
á markaði hafa þeir ákveðinn
hvata til samkeppni, en þeir hafa
líka við vissar aðstæður hvata til
að stunda þögula samhæfingu án
beinna samskipta,“ segir Axel
Hall, hagfræðingur og aðjúnkt
við viðskiptadeild Háskólans í
Reykjavík.
Axel segir að í meginatriðum
liggi nokkur skilyrði til grund-
vallar tilvist sameiginlegrar
markaðsráðandi stöðu tveggja
eða fleiri á markaði. Varan eða
þjónustan sem seld er þarf að
vera einsleit, fyrirtækin geta
fylgst vel hvert með öðru og
verið svipuð að gerð og stærð.
Þá þurfa þau að starfa á mark-
aði með aðgangshindrunum þar
sem til staðar er fælingarmátt-
ur sem heldur þeim við nið-
urstöðu hinnar sameiginlegu
markaðsráðandi stöðu. „Þetta
er kölluð þögul samhæfing og
getur þá birst í að verð verður
hærra en það hefði orðið ef
til staðar væri virk samkeppni.
Um þetta snerist þessi staðfest-
ing á sameiginlega markaðsráð-
andi stöðu í grófum dráttum,“
segir hann.
Sú staða getur komið upp að
fleiri en tvö fyrirtæki séu talin
fara saman með markaðsráð-
andi stöðu með þögulli samhæf-
ingu. „Það hefur gerst í evr-
ópskum samkeppnisrétti,“ segir
Axel. „Til hefur komið að þrír og
jafnvel fleiri aðilar væru taldir
stunda þögula samhæfingu. Til
dæmis er nýtt mál í Evrópu sem
varðar fyrirtæki sem gefa út
geisladiska. Þar var um að ræða
samruna sem framkvæmda-
stjórn Evrópusambandsins
hafði hleypt í gegn en undir-
réttur sambandsins vísaði frá
og horfði til þess að mögulega
væri að myndast sameiginlega
markaðsráðandi staða. Þó voru
fyrir á markaði nokkrir stórir
aðilar.“ Axel segir því ekkert
nýtt við það að litið sé svo á
að fleiri en eitt fyrirtæki geti
farið saman með markaðsráð-
andi stöðu, enda dæmin mörg
frá Evrópu, þótt mál Lyfjavers
og Lyfja og heilsu sé bara annað
í röðinni hér. Fyrsta málið af
þessu tagi sem kom til kasta
samkeppnisyfirvalda hér sner-
ist um samruna fóðurfyrirtækja
árið 2001.
Spurning um virka tvíkeppni
eða samhæfða fákeppni
Í Evrópu þekkjast þess mörg dæmi að óskyld fyrirtæki séu talin fara með
ráðandi stöðu á markaði. Staðan getur átt við nokkur fyrirtæki í einu.
AXEL HALL AÐJÚNKT VIÐ HÁSKÓLANN Í REYKJAVÍK Axel segir að til staðar þurfi
að vera ákveðin skilyrði á markaði til þess að fyrirtæki sem á honum starfa geti talist fara
saman með markaðsráðandi stöðu. Markaðurinn/GVA