Fréttablaðið - 23.02.2007, Blaðsíða 22

greinar@frettabladid.is
Fullyrðingar Þorvalds Gylfason-ar prófessors um ójöfnuð á
Íslandi eru hraktar í nýrri skýrslu
Evrópusambandsins um lífskjör
og tekjudreifingu, sem nálgast má
á heimasíðu hagstofunnar. Þar
kemur fram, að tekjuskipting á
Íslandi var árið 2004 ein hin
jafnasta í Evrópu. Þrjú ríki voru
með jafnari tekjuskiptingu, 27
með ójafnari. Í samanburði milli
landa hafði Þorvaldur gert vonda
villu. Hann hafði reiknað með
söluhagnaði af hlutabréfum og
verðbréfum í tölum fyrir Ísland,
en þessum stærðum er jafnan
sleppt í tölum fyrir önnur lönd.
Flóknara var það ekki.
En þegar eitthvað er rekið ofan
í Þorvald, leiðréttir hann það ekki,
heldur skiptir um umræðuefni.
Hér í blaðinu í gær bölsótast hann
yfir Sjálfstæðisflokknum. Nú
fullyrðir hann á heimasíðu sinni,
að Landsbankinn og Búnaðarbank-
inn hafi verið seldir „á undir-
verði“. Bankarnir stundi vaxta-
okur vegna vangetu hinna nýju
eigenda. Til marks um það sýnir
Þorvaldur línurit um, hvernig
vaxtamunur inn- og útlána hafi
stóraukist eftir sölu bankanna og
sé nú um 15%. Einnig getur þar að
líta línurit um neikvæða innláns-
vexti á sparisjóðsbókum.
Þar eð bankarnir græða vel um
þessar mundir, er jarðvegur
frjósamur fyrir ásakanir sem
þessar. Sumir trúa því, að eins
gróði hljóti ætíð að vera annars
tap, og þau Guðmundur Ólafsson
og Jóhanna Sigurðardóttir hafa í
sjónvarpi bergmálað orð Þorvalds.
En tölur Þorvalds um vaxtaokur
virðast fengnar með svipuðum
brellum og tölurnar um ójöfnuð.
Svo er að sjá sem hann dragi
innlánsvexti á sparisjóðsbókum
frá útlánsvöxtum á skammtíma-
lánum (60 daga víxlum). Þannig
fær hann sinn 15% vaxtamun.
Þetta er fráleit reikningsaðferð,
enda er aðeins 1,5% innlána geymt
á sparisjóðsbókum og meginþorri
allra útlána til heimila (um 85%)
er húsnæðislán, ekki skammtíma-
lán.
Samkvæmt viðurkenndri
reikningsaðferð, sem Seðlabank-
inn notar, er vaxtamunur inn- og
útlána á Íslandi nú 1,9% og hefur
lækkað talsvert síðustu ár. Hann
var til dæmis 3,3% árið 2001, ári
áður en gengið var frá sölu
bankanna. (Þessi vaxtamunur er
reiknaður sem munurinn á
heildarvaxtatekjum og heildar-
vaxtagjöldum bankanna í hlutfalli
af meðaltali niðurstöðu efnahags-
reikninga þeirra í upphafi og lok
árs.) Önnur leið til að gera sér
grein fyrir vaxtamun er að reikna
út, hvað vaxtatekjur eru stórt hlut-
fall af hagnaði bankanna. Þetta
hlutfall hefur hrapað úr 666% árið
1995 í 77% árið 2004.
Það segir sitt, að maður, sem
leitar með logandi ljósi að
einhverju misjöfnu um bankana,
skuli veifa vöxtum á sparisjóðs-
bókum, en horfa fram hjá vöxtum
á 98,5% innlána. Raunar vita
langflestir Íslendingar af eigin
reynslu, að vaxtakjör hafa batnað.
Áður gátu menn aðeins fengið
verðtryggð húsnæðislán frá Íbúða-
lánasjóði og lífeyrissjóðum á 6-7%
vöxtum. Nú bjóða viðskiptabank-
arnir verðtryggð húsnæðislán á
tæplega 5% vöxtum. Hitt er annað
mál, að vaxtamunur milli Íslands
og útlanda er mikill, vegna þess að
Seðlabankinn krefst hárra vaxta á
peningum til viðskiptabankanna,
svo að verðbólga hjaðni. Það
merkir, að vextir eru háir á Íslandi
jafnt á innlánum og útlánum, ekki,
að vaxtamunur inn- og útlána sé
hér mikill.
Vegna aðdróttana Þorvalds um
sölu bankanna verður síðan að
rifja upp, að reynt var að fá
erlenda aðila til að kaupa ráðandi
hluti í bönkunum haustið 2001.
Þeir höfðu ekki áhuga. Sumarið
2002 barst óvænt boð um viðræð-
ur um kaup á ráðandi hlut í
Landsbankann frá Björgólfi
Guðmundssyni og fleirum, sem
höfðu efnast í Rússlandi. Þá var
ákveðið að auglýsa þennan hlut til
sölu, og bárust þrjú fullnægjandi
tilboð. Ákveðið var að ráði HSBC,
eins virtasta fjármálafyrirtækis
heims, að taka tilboði Björgólfs og
félaga, enda gætu þeir best sýnt
fram á greiðslugetu. Ríkisendur-
skoðun fór vandlega yfir söluna
og taldi ekkert athugavert.
Raunar kom í ljós, þegar endur-
skoðunarstofan KPMG rannsakaði
bankann eftir kaupin, að ekki
hafði nægilegt fé verið lagt í
afskriftasjóð, og var verðið til
þeirra Björgólfs lækkað fyrir
vikið. Í árslok 2003 gerði Ríkis-
endurskoðun aðra skýrslu að
kröfu Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs um sölu nokk-
urra ríkisfyrirtækja, þar á meðal
Landsbankans og Búnaðarbank-
ans, og fann þar ekkert ámælis-
vert heldur.
Viðskiptabankarnir hafa dafnað
vonum framar, fært út kvíarnar til
Evrópu og grætt á tá og fingri. Það
er ekki fé, sem almenningur hefur
orðið af, eins og Þorvaldur
Gylfason virðist trúa, heldur fé,
sem hefði ekki orðið til, hefðu
bankarnir ekki verið seldir.
Talnabrellur um banka
Deilurnar um vernd náttúrunnar eða nýt-ingu halda áfram að harðna. Enda skyldi
engan undra eftir framgang stjórnarflokkanna
í þessum málum á undanförnum árum. Nú er
komið nóg. Það þarf að staldra við. Fresta fram-
kvæmdum, koma lagi á efnahagsmálin og kort-
leggja náttúruna með tilliti til framtíðarinnar.
Í gær var ég með umræðu utan dagskrár við
umhverfisráðherra um fyrirhugaðar virkjanafram-
kvæmdri í neðri Þjórsá. Það var hressileg umræða og
ólík sjónarmið tókust á.
Landsvirkjun stefnir nú á að byggja þrjár virkjan-
ir í neðri hluta Þjórsá. Að mínu mati er kominn tími til
að staldra við, fresta stóriðjuframkvæmdum og
freista þess að vinna að sátt á milli sjónarmiða nýting-
ar og náttúruverndar. Hér er um að ræða virkjanir í
byggð og vakna því eðlilega spurningar um pólitískt
og siðlegt réttmæti þess að taka eignarlönd fólks eign-
arnámi vegna virkjana fyrir stóriðju.
Þar blasir stærsta spurningin við: Rúmar eignar-
námsheimild laganna um eignarnám í almannaþágu
slíkan gjörning. Ég held ekki. Því hlýtur að vera spurt
hvort að það sé ekki óeðlileg valdbeiting að taka eign-
arlönd og heimili fólks eignarnámi til að ríkis-
fyrirtæki geti framleitt rafmagn til stóriðju.
Eignarnám er nauðvörn yfirvalda gegn ein-
staklingum sem vilja standa í vegi fyrir
almannahagsmunum. Varla verður séð að
brýnir almannahagsmunir krefjist að þesslags
hörku og pólitísku ofbeldi sé beitt gegn íbúum
við Þjórsá. Jafnvel mætti leiða að því rök að
það séu brýnir almannahagsmunir að ekki
verði ráðist í þessar framkvæmdir í núverandi
efnahagsumhverfi. Efnahagsleg rök eru and-
stæð nýtingu Þjórsárvirkjana eins og staðan er í dag
– það þarf að kæla hagkerfið t.d. til að skapa rými
fyrir stórátak í samgöngu- og fjarskiptamálum.
Náttúra Íslands er ekki aðeins rík af auðlindum í
hefðbundnum skilningi heldur eru öræfi landsins,
fljót, fossar, jöklar, hverir og dalir í óendanlegum lit-
brigðum sínum og fjölbreytileika verðmæt auðlind í
sjálfu sér. Samfylkingin leggur til að frekari stóriðju-
áformum verði slegið á frest. Nú eigum við að leggja
áherslu á Nýja atvinnulífið, hátækni- og þekkingar-
iðnað ásamt nýsköpun í ferðaþjónustu og hefðbundnu
atvinnugreinunum, sjávarútvegi og landbúnaði.
Ráðumst í náttúruvernd á nýjum grunni. Það er
kjarni málsins.
Höfundur er alþingismaður.
Náttúruvernd á nýjum grunni
Það segir sitt, að maður, sem
leitar með logandi ljósi að ein-
hverju misjöfnu um bankana,
skuli veifa vöxtum á spari-
sjóðsbókum, en horfa fram hjá
vöxtum á 98,5% innlána.
S
amfélagsverðlaun Fréttablaðsins voru veitt í gær. Markmið-
ið með Samfélagsverðlaununum er að draga fram í dags-
ljósið brot af öllum þeim kærleiksverkum sem unnin eru í
samfélaginu á hverjum degi. Kastljósinu er beint að öllu því
fólki sem dag hvern leggur áþreifanlega sinn skerf til þess
að bæta samfélag okkar og vinnur verk sín iðulega í hljóði.
Samfélagsverðlaunin eru nú veitt öðru sinni þannig að segja má
að þau séu að festast í sessi sem árlegur viðburður. Í fyrra komu
sjálf Samfélagsverðlaunin í hlut Forma, samtaka sem vinna að því að
liðsinna átröskunarsjúklingum. Alma Dröfn Geirdal, annar tveggja
forráðamanna samtakanna, lýsir því í viðtali hér í blaðinu í dag að
Samfélagsverðlaununum hafi fylgt mikil viðurkenning í samfélag-
inu á því starfi sem samtökin standa að. Það er gott til þess að vita
að viðurkenning á borð við Samfélagsverðlaunin geti orðið góðu mál-
efni til framdráttar.
Verðlaunin eru í ár veitt í fimm flokkum, auk heiðursverðlauna.
Flokkarnir fimm nefnast Hvunndagshetja, Uppfræðari ársins,
Framlag til æskulýðsmála, Til atlögu gegn fordómum og svo sjálf
Samfélagsverðlaunin.
Alls voru átján einstaklingar og samtök tilnefnd til verðlaunanna.
Hópurinn er fjölbreyttur og víða að úr samfélaginu og endurspeglar
þannig vel margbreytileika íslensks samfélags.
Fréttablaðið er stolt af Samfélagsverðlaununum vegna þess
að veiting þeirra varpar ljósi á brot af öllu því uppbyggilega og
skemmtilega sem á sér stað í samfélaginu. Sömuleiðis er ánægjulegt
að geta orðið góðri og þarflegri starfsemi að liði.
Ástæða er til að þakka þeim sem komu að dómnefndarstörfum
sérstaklega fyrir þeirra framlag til Samfélagsverðlauna Frétta-
blaðsins. Alma Dröfn Geirdal, forsvarsmaður Forma-samtakanna,
sat í dómnefndinni ásamt Gísla Marteini Baldurssyni borgarfull-
trúa, Hildi Petersen, stjórnarformanni Sparisjóðs Reykjavíkur, og
Svanfríði Jónasdóttur, bæjarstjóra á Dalvík.
Einnig skal öllum þeim fjölmörgu lesendum sem lögðu Sam-
félagsverðlaununum lið með því að senda inn tilnefningar þakkað
sitt framlag.
Um leið og verðlaunahöfum er óskað til hamingju með að hafa
hlotið Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins er rétt að ítreka að allir
hinir átján tilnefndu hefðu svo sannarlega einnig verið verðlaun-
anna verðugir. Framlag þessa hóps til að gera íslenskt samfélag enn
betra verður seint fullþakkað.
Mikilvægt fram-
lag verðlaunað
Fréttablaðið er stolt af Samfélagsverðlaununum vegna
þess að veiting þeirra varpar ljósi á brot af öllu því upp-
byggilega og skemmtilega sem á sér stað í samfélaginu.