Fréttablaðið - 12.05.2007, Blaðsíða 77

þá var nýbúið að setja á svið hina
rómuðu sýningu Bræður og syst-
ur. Þá sviðsetningu sáu nokkrir ís-
lenskir leikhúsmenn líka á þess-
um árum fyrir 1990 og hafði hún
umtalsverð áhrif, bæði á Kjartan
Ragnarsson og Þórhildi Þorleifs-
dóttur. Vinnubrögð Levs Dodin,
stjórnanda Maly, hafa orðið mörg-
um fyrirmynd. Þeir félagar hrifust
líka og tóku upp samstarf við leik-
hús þar eystra sem leiddi til vinnu
í Mosku 2001. Sú sýning er enn í
gangi. Nick dásamar mikið rúss-
neska sýningarkerfið sem leyfir
að sýningar lifi jafnvel áratugum
saman og komi alltaf við og við á
svið fyrir nýja áhorfendur. Hér á
landi þekkjum við það lítillega í
verkum sem ganga allt í þrjú til
fjögur ár ef aðsókn er næg.
Hann bendir á andstöðu þess í
Bretlandi þar sem leikarar ráða
sig í vinnu til sex mánaða, leika
allt að átta sinnum í viku en verða
síðan að sætta sig við verkefna-
skort, stundum misserum saman.
Hann segir að íslenskir leikhús-
áhorfendur eigi að þakka fyrir
að hafa vísi að hinu kerfinu í
Þjóðleikhúsinu og hjá Leikfélagi
Reykjavíkur þar sem leikari njóti
þess atlætis að leika fleiri en eitt
hlutverk í viku, fái hvíld milli sýn-
inga og njóti fjölbreytilegra verk-
efna. Það sé mikilsvirði að halda
fast í það kerfi. Það tryggi list-
rænan árangur sem sé meira virði
en rekstrarlegt hagræði. Rúss-
neskir leikarar verði að hafa mörg
hlutverk í huganum. Þeim dugi
venjulega eitt æfingarennsli eftir
jafnvel nokkurra vikna sýningar-
hlé. Raunar segist hann ekki skilja
hvernig þeir fari að – þeir bara
kunni þetta.
Declan Donnellan kemur niður
í matsal Baróns-hótelsins, biður
margfaldlega afsökunar á síðbúinni
komu sinni í viðtalið. Talið dreifist
í upprifjun þeirra félaga á frammi-
stöðu einstakra rússneskra leikara
sem eru enn að leika ungt fólk í sýn-
ingum Maly-leikhússins nær tveim-
ur áratugum eftir að þær urðu til:
„Þar er ekki ríkjandi sú ameríska
hugmynd að Júlía verði að vera
kornung. Það hefur enginn krakki
þroska til að leika Júlíu, til þess
þarf þroskaða konu,“ segir Declan.
„Við lifum þá tíma að það verður að
strípa allt af því sem kveikir ímynd-
unaflið. Leikhúsið má ekki lengur
vera annar veruleiki, þar verður allt
að vera sem líkast hversdagsleikan-
um. Það á allt að taka mið af leik í
sjónvarpi og kvikmyndum sem er
bara tiltekin tegund af stílfærslu í
leik. Þessa þróun má rekja gegnum
sögu kvikmyndarinnar. Ef við glöt-
um hæfileikanum að nota mynd-
líkinguna þá verðum við heimsk.
Það er hættan við okkur eldri leik-
húsmenn að missa hæfileikann til
að sjá hlutina í nýjum og snjöllum
myndlíkingum.“
Næsta verkefni þeirra er Troilius
og Cressida eftir Shakespeare. Ég
spyr þá um þá tilhneigingu ýmissa
leikflokka, íslenskra og erlendra,
sem taka gamla texta og skrifa þá
upp á nýtt. Declan svarar: „Bund-
ið mál er okkur mikils virði því
þar höfum við myndmálið alls ráð-
andi og það gefur okkur viðspyrnu
í túlkun tilfinninga. Þar eru líka
stóru hlutverkin, stóru spurning-
arnar. Ég var að kenna í amer-
ískum leikskólum í síðustu viku
og var að reyna að segja þeim að
leikurinn snýst ekki um það að
vera raunverulegur, leikurinn á
að beinast að öðru. Leikhúsið er á
öðru plani en raunveruleikinn, allt
gott leikhús stefnir á það, rétt eins
og bestu kvikmyndirnar frá þriðja
og fjórða áratugnum: þær eru ekki
raunsæjar heldur túlka raunveru-
leikann á öðru plani eins og allar
góðar sögur. Þær byggja allar á
stílfærðri tækni. Við þurfum að
fara á annað svið til að geta sagt
helstu mikilvægu sögurnar. Um
þessar mundir er fleira fólk að
njóta leiklistar að staðaldri, dag-
lega, en á nokkrum öðrum tíma í
sögu mannsins. Mest af því sem
við sjáum í sjónvarpi er bara ýktur
framgangur, það er ekki leikur.
Þess vegna er bundið mál svo mik-
ilvægt. Það neyðir okkur til að tak-
ast á við miklu flóknari veruleika
en við sjáum yfirleitt. Við eyðum
gríðarlegum tíma í vinnu með
bundið mál, tíma til að fá leikarana
til að temja sér það og skilja.“
Nota þeir spuna mikið í vinnu
sinni? Aftur svarar Declan og
neitar: „Spuni getur af sér afar
sjálfhverfa túlkun og leikarinn
fer að telja sér trú um eitt og
annað sem er ekki í textanum,
merkingu sem er hans sjálfs en
sprettur ekki af persónunni sem
hann er að túlka. Ég nota aftur
mikið hljóðan leik, læt leikarana
fara hljóðlaust í gegnum atburða-
rásina og leggja alla áherslu á
merkingu í beitingu líkamans.
Ná merkingunni fram með lík-
amanum. Víst er margt í bundnu
máli flókið en leiktextinn er ekki
til þess fallinn að við skiljum allt.
Leikhús er ekki þess eðlis að við
eigum að skilja allt með skyn-
seminni. Það höfðar til allra skyn-
færa og rétt eins margt í lífinu þá
eiga að vera þar hlutir, fyrirbæri
og hugsanir sem við skiljum ekki
heldur skynjum bara, óræðir og
fullir af furðum.“
Hann þagnar og heldur svo
áfram: „Þess vegna hefur það
reynst okkur svo hollt að vinna
með fólki sem leikur á annarri
tungu en við tölum. Við höfum
unnið með Finnum og Rússum og
tölum ekki málin. Þar verðum við
að líta til alls sem segir okkur sög-
una, annað en bara orðin.“