Fréttablaðið - 11.01.2008, Qupperneq 38

11. JANÚAR 2008 FÖSTUDAGUR2 ● fréttablaðið ● heilsa & lífsstíll
Vaxtarhormón hafa um
nokkurt skeið verið notuð í
lækningaskyni en vitað er til
þess að þau hafi einnig verið
misnotuð af íþróttamönnum.
Að mati Ragnars Bjarnasonar,
sérfræðings í innkirtlasjúk-
dómum barna, er ekki ósenni-
legt að slík misnotkun eigi
sér stað hérlendis miðað við
hversu algeng steranotkun er.
Flestir einstaklingar framleiða
svokölluð vaxtarhormón í heila-
dingli sínum, en vaxtarhormón
er safnheiti próteinhormóna sem
stjórna eðlilegum vexti lífvera
og hafa áhrif á heilastarfsemi
þeirra. Þekkt eru tilfelli þar sem
skortur er á framleiðslu slíkra
hormóna, en hann getur leitt til
hægs lengdarvaxtar, ósamræmis
í líkamanum, aukinnar fitusöfn-
unar, minni vöðvamassa og fram-
taksleysis svo fátt eitt sé nefnt.
Upp úr 1950 fóru menn að nota
vaxtarhormón úr heiladinglum
látins fólks til að sprauta í ein-
staklinga með lága framleiðslu
slíkra hormóna. Meðferðin gekk
vel í nokkra áratugi, þótt fram-
boð væri lítið, eða þar til árið
1985 þegar sjúkdómurinn Creutz-
feldt-Jakobs (oft nefndur í sam-
bandi við kúariðu) var tengd-
ur þessari meðferð. Í kjölfarið
braust út sjúkdómsfaraldur sem
lagði fjölda barna að velli og því
var lagt bann við meðferðinni til
að ná stjórn á ástandinu.
Árið 1986 var framleitt vaxt-
arhormón, þar sem genið fyrir
vaxtarhormóni var sett inn í gerla
og bruggað meðal annars til að
koma í veg fyrir sjúkdómasmit.
Eftir það hefur aðgengi að vaxt-
arhormónum verið ótakmarkað,
þótt verðið sé hátt. Notkun þeirra
hefur þar með aukist, einkum hjá
fullorðnum sem höfðu þangað til
mætt afgangi, meðan börn gengu
fyrir. Mikill áhugi varð á undra-
lyfinu, einkum meðal íþrótta-
manna, þar sem það jók vöðva-
styrk, og brátt leiddi það til út-
breiddrar misnotkunar á lyfinu
að sögn Ragnars Bjarnasonar,
sérfræðings í innkirtlasjúkdóm-
um barna.
„Notkun vaxtarhormóna er
ólögleg innan íþrótta rétt eins
og steranoktun,“ segir hann.
„Frjáls íþrótta- og lyftingamenn
hafa orðið uppvísir að misnotk-
un þeirra og fyrir nokkrum árum
fór sænska pressan mikinn í máli
þar sem þekktur íþróttamaður var
staðinn að verki.“
Hann bætir við að sumir noti
líka hormónin sem yngingarlyf.
„Til eru læknar í Bandaríkjunum
sem gefa sig út fyrir að hindra
elli með því að gefa sjúklingum
sínum vaxtarhormón, en fram-
leiðsla þeirra er mest á unglings-
árunum en tekur að dvína strax
upp úr tvítugu. Hormónin eiga
að stemma stigu við fylgifiskum
elli, svo sem vöðvarýrnun og fitu-
aukningu. Hins vegar er lítið af
rannsóknum sem sanna það og
því hægt að segja að þarna séu
sannfærandi sölumenn á ferð.“
Ragnar segir hins vegar vitað
að ofnotkun hormónanna geti
haft alvarlegar afleiðingar, en
sú þekking sé fengin út frá sjúk-
dómum. „Hún getur orsakað út-
litsbreytingar hjá börnum og full-
orðnum. Í síðara tilviki stækkun
á höndum, fótum, höku og grófu
andliti. Þá hefur hún slæm áhrif
á efnaskipti og æðakölkun, sem
valdið getur hjartaáfalli. Þá eru
grunsemdir um að ofskammtur
þeirra geti leitt til krabbameins,
einkum í ristli, og bjúgsöfnunar,
svo sem við heila.
Ragnar þekkir ekki dæmi þess
að vaxtarhormón hafi verið mis-
notuð hérlendis, en telur að Ís-
land eigi ekki að vera undantekn-
ing frá öðrum löndum, miðað við
hversu útbreidd steramisnotk-
un er hérlendis. „Ástæðan gæti
verið sú að erfitt hefur verið að
sanna misnotkun þeirra. Sprautu-
för og lyf þurfa bókstaflega að
finnast á viðkomandi til að stað-
festa hana. Þó er vitað að notkun
þeirra bælir eðlilega líkamsfram-
leiðslu vaxtarhormóns. Hitt er
svo annað mál að aðeins innkirtla-
læknar hafa leyfi til að skrifa upp
á þessi lyf og því er hægt að fylgj-
ast töluvert með notkun þeirra,
þótt þau geti auðvitað verið í um-
ferð á svörtum markaði.“
Ragnar segist hafa meiri áhyggj-
ur af misnotkun á vaxtarhormón-
um sem ekki eru framleiddir með
nútímaaðferðum. „Uppi hefur
verið sá orðrómur að á markaðin-
um séu vaxtarhormónar frá Rúss-
landi, framleiddir úr heiladingl-
inum á látnu fólki þar sem ekki
er farið eftir bestu stöðlum. Það
eykur líkur á smithættu ýmislegra
hættulegra sjúkdóma, svo sem al-
næmis, lifrarbólgu og Creutzfeldt-
Jakobs, sem smitast með blóð af-
urðum.“ - rve
Yngingarlyf eða ógnvaldur?
Mörgum þykir
sem Madonna
hafi snúið á Elli
kerlingu miðað
við hversu ung-
leg söngkonan
er, en hún
verður fimm-
tug á árinu.
Sögusagnir eru
uppi um að hún
hafi fengið smá
hjálp í glímunni
og noti meðal
annars vaxtar-
hormón til að
viðhalda æsku
sinni.
Þótt Pamela
Anderson sé
grænmetisæta og
dýravinur veigrar
hún sér víst ekki
við að beita
ýmsum miður
heilsusamlegum
aðferðum við að
varðveita þokka
sinn, meðal ann-
ars með því að
láta sprauta í sig
vaxtarhormónum
með reglulegu
millibili.
Leikkonan
Demi Moore
viðurkennir
að hafa varið
fúlgu fjár í
fegrunarað-
gerðir og því
ætti ekki að
koma á óvart
að orðrómur
sé á kreiki
um að hún
noti vaxtar-
hormón. Til
marks um
það þykir
sumum sem
haka Moore
hafi stækkað
í tímans
rás, sem er
eitt merki
um notkun
vaxtarhorm-
óna.
Leikarinn Sylvester
Stallone var á dög-
unum gripinn í tolli
með vaxtarhormón
og viðurkenndi að
hann neytti þeirra
til að varðveita
vöðvastæltan
líkama sinn,
sem gerði hann
frægan á níunda
áratugnum. Stallone
þótti ekki veita af
þar sem hann vildi
líta sem best út
í væntanlegri
Rambomynd.
Það er löngu vitað mál að hollt mataræði og hreyfing eru ekki það eina
sem stjörnurnar beita til að halda sér unglegum. Fegrunaraðgerðir ýmiss
konar hafa um langt skeið nýst fræga fólkinu til að varðveita æskublóma
sinn, þótt fæstar vilji þær viðurkenna það, og þar á meðal eru vaxtar-
hormón talin hafa reynst góð hjálparmeðul. Hér eru myndir af nokkrum
frægum einstaklingum sem eru annaðhvort grunaðir um notkun vaxtar-
hormóna eða vitað er að neyta þeirra.
Fegurð beint í æð
Þótt Britney Spears sé ung að árum
er hún talin nota vaxtarhormón,
enda vitað að það dregur úr eðlilegri
framleiðslu þeirra strax upp úr
tvítugu.
Ekki voru það leikhæfileikarnir sem skutu
ríkisstjóra Kaliforníu upphaflega á stjörnu-
himininn, þótt honum hafi síðar tekist að
sanna getu sína sem hasarmyndahetju.
Nei það var fagurskapaður og að margra
mati ýktur líkaminn með öllum sínum
vöðvum, sem talið er að Arnie hafi stækk-
að með vaxtarhormónum.