Fréttablaðið - 10.02.2008, Blaðsíða 98

26 10. febrúar 2008 SUNNUDAGUR
Fimmtu tónleikar Kammerklúbbs
Reykjavíkur verða í Bústaða-
kirkju í kvöld og hefjast kl. 20.
Þar flytur Biber-tríóið Talna-
bandssónötur eftir sautjándu
aldar tónskáldið H.I.F. Biber auk
Passacaglia eftir hann. Er það í
fyrsta sinn sem Talnabandssónöt-
urnar eru fluttar í heild sinni hér
á landi. Tríóið skipa þeir Martin
Frewer, fiðla; Dean Ferrell, viol-
one, basse de violon, selló, og
Steingrímur Þórhallsson, orgel,
semball.
Tónskáldið og fiðluleikarinn
Heinrich Ignaz Franz von Biber
fæddist árið 1644 í Wartenberg
(nú Stráž pod Ralskem) í Bæheimi,
en starfaði lengst af í Austurríki.
Talnabandssónöturnar (Leynd-
ardómssónötur) eru í þremur
hlutum, með fimm sónötum í
hverjum. Hinir gleðilegu leynd-
ardómar (gleðisónöturnar)
byggja á atvikum í æsku Krists,
frá boðum Maríu til Kyndilmessu
(Kristur borinn til musterisins).
Hinir þjáningarfullu leyndardóm-
ar (sorgarsónöturnar) segja frá
þjáningunni í grasagarðinum á
Olíufjalli fram að krossfesting-
unni, en hinir Dýrðarríku leynd-
ardómar (dýrðarsónöturnar) ná
frá upprisunni fram til krýningar
Maríu.
Talnabandssónöturnar eru
aðeins til í einu handriti, sem er
ekki frá hendi Bibers. Sónöturnar
eru oft nefndar Leyndardómssón-
ötur vegna þess að þær lýsa því
sem kristnir menn trúa og þar
með leyndardómi trúarinnar. Són-
öturnar eru, auk þess að vera
hermitónlist, fullar af táknum.
Líkast til var verk Bibers upphaf-
lega flutt sem hluti af talnabands-
bænargjöð safnaðarins, þar sem
hver sónata var flutt eftir hvern
viðeigandi þátt bænanna. - pbb
Talnabandssónötur
TÓNLIST Biber-tríóið flytur sjaldheyrðar sónötur í kvöld í Bústaðakirkju.
Tónlistarhátíðinni Myrkum músíkdögum
lýkur í dag með fernum vel völdum tónleik-
um. Dagskrá dagsins er sérstök að því leyti
að eingöngu íslensk tónskáld koma við sögu.
Fyrstu tónleikar dagsins fara fram í
Þjóðmenningarhúsinu kl. 13. Þar kemur fram
blásarasveitin Sönglúðrar og flytur tónlist
eftir Jón Ásgeirsson, Herbert H. Ágústsson,
Tryggva M. Baldvinsson, Áskel Másson og
Pál Pampichler Pálsson.
Síðastnefnda tónskáldið hér að ofan kemur
svo enn meira við sögu á tónleikum Blásara-
sveitar Reykjavíkur sem fara fram í Seltjarn-
arneskirkju kl. 15. Tónleikarnir eru Páli P.
Pálssyni áttræðum til heiðurs og verður þar eingöngu leikin tónlist eftir
hann. Stjórnandi á tónleikunum er Kjartan Óskarsson.
Helga Þórarinsdóttir víóluleikari og Dagný Björgvinsdóttir píanó- og
semballeikari flytja verk eftir Áskel Másson, Árna Egilsson og Kjartan
Ólafsson í Listasafni Íslands kl. 17. 30. Af fjórum verkum eru tvö
frumflutt.
Botninn verður svo sleginn í hátíðina í Salnum í Kópavogi kl. 20. Þar
koma fram þær Bryndís Halla Gylfadóttir sellóleikari og Anna Guðný
Guðmundsdóttir píanóleikari og leika verk eftir Atla Heimi Sveinsson,
Jón Nordal og Hauk Tómasson. Viðeigandi endir á glæsilegri hátíð. - vþ
Hátíð lýkur í dag
ANNA GUÐNÝ GUÐMUNDS-
DÓTTIR PÍANÓLEIKARI Kemur
fram í Salnum í kvöld kl. 20.


  
    ! "##$%&  ! '&

()*
+  *, % )"# &+  -.
-/
& & ) ,   ,01&1)!. )
 ,01 2 ), &,3'  4   3!
"/
,%4," ,) 56 )  7(), "8-99:,  ;
2()*,& 7 &1),* 71), ,< 
3' )& *   ,3'  *&(<) &, )*
==>) ,  *(3' (*,&*&1
<)  3!&)72 ) ?! &)==> , ), ;
&)%  &% =  <) ,&==  2 )*&,
<)   &,&) ,& &-#@ 72 ) <,&,
 ,3' &)&    3' %&) 0&  ==>) ;
)3  )) ,, 3!  <3'


    



> 3' , &,  ! "##B
C< &)   1! "##B
A%( ,)&   <),& &  ) !!"##B
()&1) ! ,01,2 ) -/
 ) 3' , 3  &  
<)3' 
<)&<  2 )
A%( ,0'3' 14 3(7, 
 ) , , )7D&) 3' 

 ) , &,3'  = !&) ,7
   
E,!
%4 &  <) )(),  ,%&   &  (,&
,< ,(,0& !  ! -6F-.! &)  &)
)(), <) %4 &  %&  4 -.
 ,< &3' &+, % )-6 &+ "##$*
 -.  ,< ,  &) <3' *3  "/
 )! *& &) ()*!&)2 )*> 3' 
<)> &< & ))3  ,,  (,>!3 "*
:  4 *%1   , ?&)()%& &) )&)&)
!GGG ) 

3'
   
Þá við göngum inn í heim óperunn-
ar erum við komin í þykjustuleik:
hér fer fram sögum, fólk syngur
um tilfinningar sínar og við fljót-
um með, göngum á vald tónlistinni,
hrífumst af söngnum, umgerð,
búningar, ljós, leikmynd hjálpa, en
það er túlkunin sem er aðalatriði,
ekki bara hin sönglega túlkun,
heldur líka leikur söngvarans.
Óperan er félagsleg hefð sem við
höfum hér á landi reynt að festa í
sessi í hartnær sextíu ár. Fyrir
þann tíma þekktu menn hér aðeins
óperur af hljómplötum og einstaka
flutningi einsöngslaga af sviði á
tónleikum.
Það eru nær fjörutíu ár síðan
Magnús Jónsson og félagar tóku að
takla aftur um reglulegar sviðsetn-
ingar á óperum. Víst hafði Þjóð-
leikhúsið í tíð Guðlaugs Rósen-
krans synt óperur í bland við
söngleiki og óperettur. Eftirmaður
hans, Sveinn Einarsson, hélt því
áfram og var aðsókn góð.
Framan af ferli Íslensku óper-
unnar var sterkur stapi áhorfenda
sem sótti óperusýningar í hinu kol-
ómögulega kvikmyndahúsi við Ing-
ólfsstræti. Miðað við fjárframlög
lengi vel var starfsemi þar krafta-
verkasmiðja. Og nú þegar uppselt
er á allar sýningar á La Traviata í
þriðju sviðsetningu Íslensku óper-
unnar, glæðast með mönnum vonir
að bæti í áhuga almennings á óper-
um.
Á starfstíma Óperunnar í Ing-
ólfsstræti hefur margt breyst. Enn
fjölgar menntuðum íslenskum
söngvurum sem flestir starfa
erlendis. Við menntum söngvara
fyrir aðra. Aðgengi að erlendum
óperusviðsetningum er breytt.
Myndböndin komu til sögu og tóku
óperuhús víða um heim að filma
sviðsetningar, með DVD jókst enn
framboð af slíku efni. Allar stærri
sjónvarpsstöðvar í Evrópu bjóða á
ári hverju upp á stórar útsending-
ar úr glæsilegustu óperuhúsum
heims. Það er eiginlega afsönnun á
menningarlegu hlutverki Ríkisút-
varpsins hversu menn hafa þar
algerlega vanrækt upptökur á
íslenskum óperusviðsetningum – í
fjörutíu ár. Á Youtube má sjá þús-
undir myndbrota úr óperum frá
öllum tímum. Með öðrum orðum:
Hin veika starfsemi við Ingólfs-
stræti keppir við bestu hús í heimi,
alla bestu söngvarana.
Hvernig reiðir Íslensku óper-
unni af í þessu ástandi? Það er deg-
inum ljósara og blasti við á föstu-
dag þegar snotur sýning á La
Traviata var frumflutt í Gamla
bíói, að hér er við ramman reip að
draga. Í sviðsetningu Jamie Hayes,
sem kemur hingað í fimmta sinn,
er að sjá hið hörmulega aðstöðu-
leysi í húsinu til sviðsetninga af
þessari stærð. Í fatahengi stendur
hluti af leikmynd upp á endann.
Inn í sýninguna er skotið milliköfl-
um, bæði úr Carmen og píanókafla
eftir Weber, til að búa til tíma svo
kórinn geti umstaflað leikmynd-
inni. Og upphafsatriði er tekið úr
Óperudraugnum eftir Lloyd Webb-
er. Umbreytingar í leikmynd Elroy
Ashmore eru þaulhugsaðar en
verða æ klúðurslegri þegar á líður
verkið. Innskotin draga líka á lang-
inn áskapaða uppbyggingu verks-
ins og draga úr slagkrafti þess.
Grunnt sviðið í Gamla bíói neyðir
leikstjóra til að stilla kór í fram-
stöðu. Hið geysilega vandmeð-
farna fyrirbæri sem er leikur kórs
verður í forgrunni. Sólóistum, sem
keyra fram hina miklu dramatík,
þeim sem hafa þó mesta þjálfun í
leik, er stillt upp við hlið hinna sem
hafa litla sem enga þjálfun í kór-
leik. Þeir sem vilja vita þekkja að
kórleikur er sérstakt fag við stærri
óperuhús, oft með sérstökum leik-
leiðbeinanda. Og það er skilsmun-
ur milli þeirra.
Meira um kórinn: Á frumsýning-
unni kom þessi stöðuskipan fram í
ofkeyrslu kórs á móti hljómsveit –
raunar náðist bestur balans í kór
og hljómsveit þegar kórinn var
kominn upp á hliðarsvalir. Sam-
hljómur hans í mikilvægum atrið-
um verður sundraður vegna
nálægðar fremstu bekkja í salnum
við svið. Og leiklega er kórinn að
þessu sinni einn af stórum göllum
við þessa sviðsetningu. Því miður.
Hvers vegna sýnir Íslenska
óperan ekki í boðlegum húsum,
Borgarleikhúsi eða Þjóðleikhúsi,
jafnvel þótt gryfjur þar séu þröng-
ar og hljómburður ekki fyrsta
flokks? Það er meinsemis fyrir-
sláttur að ekki sé pláss fyrir svið-
setningar Óperunnar þar sem
menn gætu þá nýtt Gamla bíó til
sýningarhalds sem rýmist þar.
Aðstaða til óperuverka í Tónlistar-
húsinu er takmörkuð. Það verður
erfitt að snúa upp á höndina og
koma þar inn óperusviðsetningum
um lengri tíma – í stóra salnum þar
mætti afgreiða þessi sex þúsund
sem nú vilja sjá La Traviata á fjór-
um sýningarkvöldum. Nýtt óperu-
hús í Kópavogi er enn fjarlægur
draumur.
Og hvernig var þá La Traviata í
Gamla bíói? Hún er æði misleit
leiklega sem veikir hana mikið.
Þrengslin skaða hana líka í stöð-
um, hreyfanleika og áherslum í
uppbyggingu atriða. Hún er víðast
þokkalega sungin, kórhljómur
sundraður sem er örugglega afar
mismunandi eftir því hvar er setið
í húsinu. Tónlistin er feikivel flutt
og á veikari köflum yndislega spil-
uð þar sem hún fær mest pláss í
sviðsetningunni. Búningar eru
Strákur verður sko
LEIKLIST
La Traviata
Tónlist eftir Giuseppe Verdi. Textar
eftir Maria Piave eftir sögu Alex-
andre Dumas yngri.
Leikmynd: Elroy Ashmore. Búningar:
Filippía Elísdóttir. Lýsing: Björn Berg-
steinn Guðmundsson.
Kór og hljómsveit Íslensku óperunnar.
Hljómsveitarstjóri: Kurt Kopecky.
Leikstjóri: Jamie Hayes.
★★★
Rysjótt sviðsetning klemmd í of litlu
húsi.