Fréttablaðið - 14.02.2008, Blaðsíða 18

18 14. febrúar 2008 FIMMTUDAGUR
Í 27 ár hefur Rúnar Eiríksson,
varðstjóri á Litla-Hrauni, staðið
vaktina yfir föngum. Í febrúar-
slabbinu á Suðurlandi leiðir hann
blaðamenn um svæðið með lykla í
hönd. Hann heilsar vinalega mönn-
unum sem standa úti í kuldanum
við Rimlakjör, verslun fangelsis-
ins, og segir blaðamönnum að
margir þeirra séu góðir strákar.
Rúnar hefur séð marga menn
koma og fara. „Ég hef séð miklar
breytingar verða á vistmönnunum
hér. Nú orðið eru hér margir ungir
strákar sem hafa farið illa út úr
dópinu. Þeir þurfa því á meiri
aðhlynningu og leiðbeiningum að
halda en þeir sem áður voru hér,“
segir Rúnar.
Við erum stödd inni í skrifstofu-
byggingu við hlið fangelsisins.
Rúnar lítur út um gluggann og út á
lóðina þar sem fangarnir standa
og segir hugsi: „Ég held að upp-
bygging alvöru meðferðardeildar
sé mjög nauðsynleg í þessu fang-
elsi.“ Hann bætir við að hann bindi
miklar vonir við nýjan forstöðu-
mann Litla-Hrauns, Margréti Frí-
mannsdóttur, sem og nýjan for-
stjóra Fangelsismálastofnunar,
Pál Winkel. „Þau tvö eru mjög ný í
þessu starfi en það er kraftur í
þeim og bullandi áhugi sem gæti
orðið til þess að tekið yrði á með-
ferðarmálum eins og þörf er á
vegna þeirra breytinga sem hafa
átt sér stað meðal vistmanna,“
segir hann.
Meirihlutinn undir áhrifum
Síðastliðinn september var gerð
allsherjar úttekt á fíkniefna- og
lyfjaneyslu fanga hér á landi. Nið-
urstöðurnar sýndu að á Litla-
Hrauni hafði 71 prósent fanga
neytt fíkniefna eða bannaðra lyfja.
Ástandið í öðrum fangelsum var
mun betra. Í kjölfarið var tekin
ákvörðun um að opna svokallaðan
meðferðargang á Litla-Hrauni.
Fangelsismálastofnun var ekki
úthlutað umfram fjármagni til að
standa að þessu úrræði og hefur
það því helst byggst upp á aukinni
vinnu starfsmanna fangelsisins og
auðvitað löngun fanganna sjálfra
til að halda sig frá eiturlyfjum. Í
viðtali við Fréttablaðið 9. febrúar
eftir að krufningarskýrsla sýndi
að í fangelsinu hefði fangi látist
eftir að hafa verið gefið meþadon
við fráhvörfum sagði Matthías
Halldórsson aðstoðarlandlæknir:
„Þessi atburður sýnir ef til vill
þörfina á því að koma upp með-
ferðar- og afeitrunardeild í fang-
elsinu, og ég ætla að vona að
hægt verði að koma slíkri aðstöðu
í gagnið sem fyrst.“
„Við erum vonarstjörnur Fangelsis-
málastofnunar“
Það er ekki algengt að blaðamenn
fái að ganga um fangelsið og ræða
við fanga eins og þá lystir. Á með-
ferðarganginum skilur Margrét
Frímannsdóttir, forstöðumaður
Litla-Hrauns, okkur þó eftir til að
fangarnir geti haft meira næði til
að spjalla við okkur. Það er mikil
reykingarlykt inni á ganginum.
Við borðið sitja nokkrir menn sem
við könnumst við úr dóm sölum,
fréttum sem við höfum sjálf skrif-
að og suma frá unglingsárum
okkar sjálfra. Fljótt takast með
okkur skemmtilegar samræður
enda andrúmsloftið á ganginum
létt og viðmælendurnir með ein-
dæmum skemmtilegir. „Við erum
vonarstjörnur Fangelsismála-
stofnunar,“ segir einn fanganna
þegar blaðamenn eru búnir að
kynna sig og allir skella upp úr.
„Finnst þér hún ekki falleg?“
„Viltu fá að sjá litlu stelpuna
mína?“ segir einn fanginn eftir
stuttar samræður og býður til
klefa. Á veggnum er fjöldi mynda
af lítilli stúlku sem brosir framan
í ljósmyndarann. „Finnst þér hún
ekki falleg?“ segir fanginn, Jens
Hjartarson, stoltur, lítur á mynd-
irnar og veit augljóslega að við
spurningunni er aðeins eitt svar.
Nokkurra mánaða gömul börn fá
nánast alla til að hugsa að framtíð-
in verði mikið betri en fortíðin og
fyrir þau vilja flestir foreldrar
fórna öllu. Það tekst þó ekki alltaf,
sér-
staklega ekki þegar fólk glímir við
eiturlyfjafíkn og alkóhólisma.
Jens horfir áfram hugfanginn á
myndina, hann er ungur og virðist
líklegur til að geta staðið sig eftir
að afplánun lýkur. Hann vonast til
að fá reynslulausn innan skamms.
Jens viðurkennir að hafa lengi
verið í rugli en allt horfi nú til
bóta. „Ég losna fljótlega út. Það
bíður mín vinna og svo auðvitað
fjölskyldan. Ég held að mér eigi
alveg eftir að takast að vera edrú
núna,“ segir hann og brosir.
Afslappað andrúmsloft
Eins og gefur að skilja hafa allir
fanganna á meðferðarganginum
komist í kast við lög og glímt við
fíkniefni. Margir eru ögn feimnis-
legir og aðeins einn samþykkir að
láta sjást í andlitið á sér og fæstir
treysta sér til að koma fram undir
nafni.
Það að eiga skemmtileg sam-
töl, flissa að bröndurum og
kalla þessa menn, sem margir
hverjir eru nokkuð nafntogað-
ir vegna fortíðar sinnar, for-
nöfnum eins og um hversdags-
legar samræður sé að ræða
slær okkur samt ögn út af laginu.
Það er hægt að láta sér líka vel við
menn, jafnvel þótt þeir hafi brotið
af sér og sitji svo sannarlega ekki
inni að ástæðulausu.
Loksins edrú í meira en mánuð
Jón Einar Randversson er einn
þeirra sem eru tilbúnir til að ræða
við okkur undir nafni. Hann er
laglegur ungur strákur sem ekki
er með á hreinu hve lengi hann á
eftir að sitja inni þar sem nokkur
af hans málum eru ófrágengin
fyrir dómstólum. Hann segist hafa
byrjað ungur í óreglu og mikið
verið á götunni. „Ég á mjög góða
fjölskyldu sem alltaf hefur staðið
á bak við mig,“ segir hann og
kveikir sér í sígarettu „Ég er
svarti sauðurinn,“ segir hann og
hlær. Hann hefur mjög góða nær-
veru en segist þó sjálfur ómögu-
legur í mannlegum samskiptum.
Eins og flest allir fangarnir vitna
um við okkur segir hann helst kost
meðferðargangsins vera léttinn af
því að vita ekki af dópi í næsta
klefa við sig. „Þetta lítur allt mjög
vel út hjá mér. Ég vil vera á normal
brautinni, mig er farið að langa í
FRÉTTASKÝRING – BAK VIÐ LÁS OG SLÁ 1. HLUTI
UPPELDISSTAÐA
20 eða
yngri
21 til 25 26 til 30 31 til 40 41 eða
eldri
Tveir foreldrar
Einstætt foreldri
Við erum vonarstjörnur
Líklega eru hvergi á Íslandi jafn margir fíklar saman komnir og á Litla-Hrauni. Fangavörður með tæplega þrjátíu ára reynslu
segir starf sitt hafa breyst mikið. Sífellt fleiri ungir strákar sem hafa farið illa út úr neyslu komi í fangelsið. Eins og staðan er nú
er ekki gert ráð fyrir neinum sértækum meðferðarúrræðum eða afeitrun á Litla-Hrauni. Karen D. Kjartansdóttir og Magnús Hall-
dórsson litu við á ganginum og spurðu fanga, starfsfólk og stjórnendur um framtíðarvonir á bak við rimlana.
OPINSKÁTT SAMTAL Jón Einar Randversson sést hér ræða við blaðamann í klefa sínum. Hann segist aldrei hafa verið edrú jafn
lengi og nú eftir að hann byrjaði í neyslu. Hann vonar að meðferðarstarf á Litla Hrauni verði styrkt svo hægt sé að grípa fíklana
strax þegar þeir koma inn niðurbrotnir.
SAMTAL PRESTS OG FANGA Hreinn S. Hákonarson prestur sést hér ræða við fangana á meðferðarganginum. Við hlið Hreins er
Hans Alfreð Kristjánsson fangi sem hefur verið á ganginum frá því honum var komið á laggirnar. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
MENNTUNARSTAÐA
FANGA ÁÐUR EN
AFPLÁNNUN HÓFST
Grunnmenntun eða minna
Hluti af framhaldsskóla
Iðnmenntun
Stúdent
Háskólagráða
52,5%
22,8%
17,5%
3,2%
4,0%
HEIMILD: FANGELSISMÁLASTOFNUN
HEIMILD: FANGELSISMÁLASTOFNUN