Fréttablaðið - 02.05.2008, Blaðsíða 16

16 2. maí 2008 FÖSTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING
BRJÁNN JÓNASSON
brjann@frettabladid.is
FRÉTTASKÝRING: Framboð Íslands til öryggisráðs SÞ 2. hluti
ÖNNUR GREIN AF FIMM
Á morgun:
Kostnaður við framboðið
og áhrif peninga
H
agnaður Íslands af
framboði til setu í
öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna
verður ekki mæld-
ur í krónum og
aurum, segir Hjálmar W. Hannes-
son, sendiherra og fastafulltrúi
Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum
(SÞ). Hann og aðrir sérfræðingar
benda á að Ísland geti hagnast á
annan hátt af framboði og mögu-
legri setu í ráðinu.
Ríki heims hafa afar misjafnar
ástæður fyrir því að bjóða sig fram
til setu í öryggisráðinu. Sum líta
svo á að það sé komið að þeim, og
önnur vilja komast í ráðið til að
vernda ákveðna hagsmuni, segir
Colin Keating, forstjóri Security
Council Report.
Sum ríki sækjast eftir sæti til að
staðfesta þá trú stjórnvalda og oft-
ast landsmanna allra að ríkið eigi
að vera mikilvægara en önnur í
heimsmálunum. Svo eru það lönd á
borð við Norðurlöndin, Kanada og
Nýja-Sjáland sem hafa fjárhags-
legt svigrúm til að taka á sig aukna
ábyrgð, og vilja taka sæti í ráðinu
til að taka þátt í því að leysa vanda-
mál heimsins, segir Keating.
Skilja má stofnsáttmála SÞ
þannig að það sé beinlínis skylda
aðildarríkjanna að taka þátt í starfi
samtakanna og bjóða sig fram til
setu í ráðum og nefndum eins og
kostur gefst. Þetta endurspeglast í
orðum Johan C. Verbeke, fastafull-
trúa og sendiherra Belgíu hjá SÞ:
„Fyrir okkur er þetta spurning um
skyldur okkar sem aðila að SÞ að
þjóna í ráðinu.“
Ísland keppir um tvö laus sæti í
ráðinu við Austurríki og Tyrkland,
en kosið verður milli landanna um
miðjan október.
Fulltrúar Tyrkja vildu ekki ræða
baráttu landsins við Fréttablaðið.
Hans Winkler, ráðuneytisstjóri
utanríkisráðuneytis Austurríkis,
segir utanríkisstefnu Austurríkis
samofna stefnu SÞ frá því landið
gekk í samtökin árið 1955.
SÞ rekur gríðarstóra skrifstofu í
Vínarborg þar sem fjölmargar
stofnanir samtakanna hafa höfuð-
stöðvar, og Austurríki hefur frá
upphafi tekið virkan þátt í svo gott
sem öllum friðargæsluverkefnum
á vegum SÞ. Það er því rökrétt að
Austurríki sækist eftir sæti í
öryggisráðinu, segir Winkler.
Fullnusta sjálfstæði þjóðarinnar
Fulltrúum íslenskra stjórnvalda
hefur orðið tíðrætt um ástæður
þess að Ísland sækist eftir sæti í
öryggisráðinu.
„Færa má rök fyrir því að Ísland,
eins og önnur ríki, deili fullveldi
sínu með öðrum aðildarríkjum
alþjóðastofnana svo sem Samein-
uðu þjóðanna ekki síst vegna vald-
heimilda öryggisráðsins. Þess
vegna má telja að framboðið sé
skref til fullnustu sjálfstæðis þjóð-
arinnar, að Ísland sé, rétt eins og
aðrar sjálfstæðar þjóðir, fullfært
um að sitja við borðið,“ sagði Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir utanríkis-
ráðherra í ræðu um utanríkismál á
Alþingi 8. nóvember síðastliðinn.
Þar minnti hún á að meira en
fjörutíu af fimmtíu þróunarríkjum
Afríku hafi tekið sæti öryggisráð-
inu, og á alþjóðavettvangi finnist
„mjög mörgum að einmitt ríki eins
og Ísland eigi að sitja í ráðinu; lýð-
ræðisríki sem ekki á í deilum við
önnur ríki; ríki sem samkvæmt
venju leysir sín deilumál á frið-
saman hátt; ríki sem virðir almenn
mannréttindi; ríki sem ekki á sér
forsögu sem flækt getur fyrir
óhlutdrægri úrlausn deilumála“.
Hin hliðin á myntinni er þá
spurningin hvað Ísland græði á því
að bjóða sig fram, og mögulega
setjast í öryggisráðið eitt tveggja
ára tímabil.
„Ég sé ekkert annað en kosti
fyrir Ísland við að taka sæti í
öryggisráðinu,“ segir Lars Faa-
borg-Andersen, sendiherra og
annar fastafulltrúa Danmerkur
hjá SÞ. Seta í ráðinu muni auka
sýnileika Íslands verulega, og
bæta alþjóðlega ímynd landsins.
Það muni til dæmis bæta mögu-
leika íslenskra fyrirtækja sem
vilji hasla sér völl fjarri heima-
slóðum. Seta í ráðinu færi mikla
landkynningu í för með sér, fyrir
tiltölulega lítinn kostnað.
Tvíhliða heimurinn að hverfa
Með alþjóðavæðingu undanfar-
inna ára þurfa ríki að leggja sífellt
meiri áherslu á alþjóðlegar lausn-
ir. Einfaldir samningar milli
tveggja ríkja víkja fyrir samning-
um margra ríkja, segir Swadesh
M. Rana, sérfræðingur í málefn-
um SÞ hjá World Policy Institute.
„Tvíhliða heimurinn er að
hverfa,“ segir Keating. Með því að
setjast í öryggisráðið fá ríki mögu-
leika á því að auka sýnileika sinn,
byggja tengsl við mikilvæg ríki og
fá dýrmæta reynslu af því að leysa
vandamál á alþjóðavettvangi.
Starfslið utanríkisþjónustunnar
eflist einnig, bæði með aukinni
reynslu, en ekki síður með sterk-
ara tengslaneti við kollega.
„Ef Íslendingar telja að einhver
af þeim stóru málum sem semja
verður um á næstu árum, svo sem
umhverfismál og öryggismál,
skipti Ísland einhverju máli, skipt-
ir miklu að íslenska utanríkisþjón-
ustan hafi sem mesta möguleika á
því að hafa áhrif,“ segir Keating.
Þó Ísland fái ekki sæti í ráðinu
er sú vinna sem lögð var í fram-
boðið ekki töpuð. Í ræðu Ingibjarg-
ar Sólrúnar á Alþingi í nóvember
kemur meðal annars fram að vinna
í tengslum við framboðið hafi gert
nýjar kröfur til utanríkisþjónust-
unnar, eflt hana og styrkt.
Í ræðu um utanríkismál á
Alþingi 8. apríl skýrði hún gróða
Íslands nánar: „Framboðið til
öryggisráðsins hefur þegar skilað
ávinningi til framtíðar. Samskipti
Íslands við önnur ríki nær og fjær
hafa aukist og síðan Ísland lýsti
yfir framboði árið 1998 hefur verið
stofnað til stjórnmálasambands
við alls 75 ríki. Það eitt hefur haft
ómæld áhrif til kynningar á okkar
sjónarmiðum og hagsmunum. Að
vera í framboði veitir aðgang.“
En það eru einnig gallar við að
taka sæti í öryggisráðinu. Tvíhliða
sambönd ríkja geta skaðast vegna
setu í öryggisráðinu þegar ríki
sem þar sitja greiða atkvæði um
mál þvert gegn vilja ákveðinna
ríkja. Keating tekur nærtækt
dæmi, aðdraganda síðari innrásar
Bandaríkjanna og bandamanna
þeirra í Írak árið 2003.
Bandaríkin sóttu það hart að fá
samþykki öryggisráðsins fyrir
innrásinni, en ríki á borð við Þýska-
land, Frakkland og Mexíkó lögðust
gegn því þar sem innrás var sögð
stríða gegn grundvallarsjónarmið-
um stjórnvalda ríkjanna. Vegna
þessarar afstöðu ríkjanna kólnuðu
samskipti þeirra við Bandaríkin
verulega.
„Þetta er gott dæmi um áhætt-
una sem fylgir því að sitja í öryggis-
ráðinu. Ríkin þurfa að velja á milli
hagsmuna í samskiptum við ein-
stök ríki annars vegar, og grund-
vallarafstöðu í alþjóðasamskiptum
hins vegar,“ segir Keating. Hann
segir það þó sjaldnast alvarlegan
vanda. Ríkin í ráðinu geti tekið
afstöðu með ákveðnu ríki í einu
máli og gegn því í öðru, ólíkt því
sem hafi viðgengist í kalda stríð-
inu.
„Önnur ríki dæma ekki byggt á
hverju einasta atkvæði í hverju
einasta máli, heldur byggt á mati
að lokinni tveggja ára setu ríkja í
ráðinu,“ segir Keating.
Vinalaus og einmana
„Það er alltaf áhætta að taka sæti í
öryggisráðinu, en það er líka
áhætta fólgin í því að halda sig úr
hringiðu alþjóðamála,“ segir Keat-
ing. Það megi líkja því við barn
sem ekki vilji leika með öðrum
börnum, hvort sem það er vegna
feimni eða eigingirni. Þá sé alltaf
hættan að barnið endi vinalaust og
einmana.
Kostirnir við að taka sæti í
öryggisráðinu virðast vera fleiri
en gallarnir, ef marka má aukna
samkeppni um sæti sem losna,
bæði frá stórum ríkjum og
smærri.
Það stendur ekki á svari frá
Jorge Urbina, fastafulltrúa og
sendiherra Kosta Ríka hjá SÞ,
þegar hann er spurður hvers vegna
Kosta Ríka sóttist eftir sæti í
öryggisráði SÞ, þar sem landið
hefur átt sæti frá síðustu áramót-
um.
„Millistór og lítil ríki gegna líka
mikilvægu hlutverki. Það er ekki
rétt að skilja vandamál tengd friði
og öryggi heimsins eftir í höndum
stóru strákanna.“
Úr höndum stóru strákanna
Í alþjóðavæddum heimi þarf að leysa fjölmörg vandamál þjóða í samvinnu við alþjóðasamfélagið. Fái Ísland sæti í öryggisráði SÞ
eykst sýnileiki landsins, tengsl við mikilvæg ríki styrkjast og utanríkisþjónustan fær dýrmæta reynslu í að leysa alþjóðleg deilu-
mál. Á móti kemur hætta á því að skemma fyrir tvíhliða samskiptum við einstök ríki þegar taka þarf afstöðu til erfiðra mála.
AUSTURRÍKI Sameinuðu þjóðirnar reka stóra skrifstofu í Vín í Austurríki, þar sem meðal annars eru höfuðstöðvar ýmissa undir-
stofnana SÞ. Austurríkismenn gáfu stofnuninni bygginguna, en SÞ sér um reksturinn. MYND/SÞ/MARK GARTEN
TYRKLAND Tyrkir eru áberandi í New York, þar sem þeir auglýsa framboð sitt í skrif-
stofubyggingu gegnt höfuðstöðvum Sameinuðu þjóðanna. Heimildir herma að þeir
hyggist opna ellefu ný sendiráð í Afríku til að vinna framboðinu fylgi.
FRÉTTABLAÐIÐ/BRJÁNN JÓNASSON
Íslensk stjórnvöld hafa látið kanna stuðning við framboð Íslands til
öryggisráðs SÞ reglulega í tæpt ár. Á þeim tíma hefur hann haldist
nokkuð stöðugur.
Síðasta könnun, sem var gerð opinber í apríl, sýndi að 46,5 pró-
sent aðspurðra voru mjög eða frekar hlynntir framboði Íslands. Um
17,4 prósent voru hlutlausir, og 36,1 prósent mjög eða frekar andvígir
framboðinu.
Stuðningur við framboðið hefur aukist lítillega frá því utanríkisráðu-
neytið fékk Capacent Gallup til að gera slíkar kannanir reglulega, um
mitt sumar 2007. Andstaðan hefur raunar aukist aðeins líka, þar sem
þeim sem segjast hvorki fylgjandi né á móti fækkar talsvert.
Fyrir mitt sumar 2007 var stuðningur við framboðið kannaður mun
sjaldnar. Stuðningur við framboðið hefur aukist verulega frá könnun
sem gerð var í september 2005, þegar um 28 prósent studdu framboð-
ið, en um 53 prósent voru á móti.
„Íslendingar hafa ávallt verið sammála um mikilvægi þess að taka þátt
í starfi Sameinuðu þjóðanna,“ sagði Ingibjörg Sólrún Gísladóttir utanrík-
isráðherra, í umræðum um utanríkismál á Alþingi 8. apríl síðastliðinn.
„Framboðið til öryggisráðsins er eitt stærsta verkefni sem Ísland
hefur ráðist í á alþjóðavettvangi. Stuðningur við framboðið hefur aukist
umtalsvert hér innanlands. Það er mikilvægt að sem mest sátt ríki um
öryggisráðsframboðið og ég vona að málefnaleg umræða muni áfram
stuðla að því,“ sagði hún.
AFSTAÐA ALMENNINGS LÍTIÐ BREYTT
Mjög andvíg(ur)
Frekar andvíg(ur)
Hvorki né
Frekar hlynnt(ur)
Mjög hlynnt(ur)
100%
80%
60%
40%
20%
0%
30,4%
22,6%
19,1%
19,9%
8%
15,5%
16,1%
28,7%
29,4%
10,3%
14,3%
31,3%
22,2%
16,2%
16,0% 15,1%
17,2%
20%
32,8%
14,9% 16,3%
32,2%
16,5%
15,6%
19,4% 16,5%
16,3%
18,3%
33,5%
15,4%
17,8%
18,9%
17,3%
30,4%
15,6%
18,7%
17,4%
17,4%
32,4%
14%
sept.
2005
júlí
ág
2007
sept.
2007
okt.
nóv
2007
des.
2007
jan.
2008
feb.
mars
2008
apríl
2008
ÞRÓUN VIÐHORFS ALMENNINGS TIL
FRAMBOÐS ÍSLANDS TIL ÖRYGGISRÁÐSINS