Fréttablaðið - 27.06.2008, Blaðsíða 16

16 27. júní 2008 FÖSTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Vistvænir bílar
Stærstu bílaframleiðendur
heims keppast nú við að
fullþróa svonefnda tengil-
tvinntækni með fjölda-
framleiðslu og markaðs-
setningu út um allan heim
að markmiði. Þessi tækni
myndi henta íslenzkum
aðstæðum mjög vel.
Tvinnbílar (sem nefnast hybrids
á ensku) á borð við Toyota Prius
hafa nú þegar verið á markaði í
áratug, en slíkur bíll er bæði knú-
inn hefðbundnum brennslu-
hreyfli (í Prius er bensínvél) og
rafmótorum, en rafmagnið fyrir
rafmótorana kemur allt úr
brennslu eldsneytisins. Í tengil-
tvinnbíl (plug-in hybrid á ensku)
er stærri rafgeymir sem hægt er
að hlaða úr heimilisinnstungu,
sem gerir kleift að knýja bílinn
að mun meira leyti á rafmagni. Í
tengil-tvinnbíl er hlutverk
brennsluhreyfilsins fyrst og
fremst að vera rafall til að hlaða
rafgeymana og auka þannig
drægi bílsins og orkunýtni.
Því má bæta við að það sem
talað hefur verið um sem vetnis-
bíla er í raun tvinnbíll, þar sem í
stað hefðbundins brunahreyfils er
efnarafall sem gengur fyrir vetni.
Sparnaður yrði gríðarlegur
Athuganir í Bandaríkjunum hafa
leitt í ljós að um 70 prósent af
öllum daglegum akstri einkabíla
þar í landi sé innan við 50 kíló-
metrar þannig að ef bílar gætu
gengið fyrir rafmagni fyrstu 50
kílómetrana sparaðist 70 prósent
af eldsneytisnotkun og útblæstri
alls bílaflotans.
Jafnvel í löndum þar sem raf-
magn er framleitt með jarðefna-
eldsneyti (kolum, olíu, jarðgasi)
myndi orku- og útblásturssparn-
aðurinn vera mikill þar sem mikl-
um mun minna af orkuinnihaldi
eldsneytisins tapast við að nýta
það til að knýja bíla með rafmagni
framleiddu í orkuveri frekar en að
brenna það í vél í hverjum bíl. En
það blasir við að sparnaðurinn
yrði langmestur í löndum þar sem
háttar til eins og á Íslandi, þar sem
yfrið nóg er af ódýru rafmagni
framleiddu með endurnýjanlegu,
útblásturslausu vatns- og jarð-
varmaafli.
Rafgeymatæknin lykilatriði
Lykilatriði í því að gera tengil-
tvinnbíla (og hreinræktaða raf-
bíla) samkeppnishæfa eru fram-
farir í rafgeymatækni. Markmiðið
er að rafgeymarnir geti geymt
meira orkumagn á þyngdar- og
rúmmálseiningu, séu hraðhlaðan-
legir auk þess að vera öruggir,
áreiðanlegir, endingargóðir og
umhverfisvænir og hagkvæmir í
framleiðslu. Eins og gefur að
skilja er erfitt að uppfylla öll þessi
skilyrði, en til að hraða þessari
þróun hefur til að mynda Toyota
keypt einn fremsta rafhlöðufram-
leiðanda heims (Matsushita/Pana-
sonic) og varið háum fjárhæðum
til rannsókna og þróunar á þessu
sviði.
Fyrir skemmstu tilkynntu for-
svarsmenn Toyota að fyrsta fjölda-
framleidda tengilútgáfan af Prius-
bílnum yrði sett á markað á árinu
2010. Um borð í honum verður
nýjasta kynslóðin af liþíum-jóna-
rafgeymi í stað nikkel-málmhýdríð-
rafgeymanna sem notaðir hafa
verið í tvinnbílum Toyota fram til
þessa.
Hér á Íslandi hefur reyndar
Prius sem breytt var í tengil-tvinn-
bíl verið í tilraunarekstri síðan
síðasta haust.
Í fyrstu mun verksmiðju-tengil-
Priusinn aðeins vera falur á kaup-
leigu, en innifalið í henni verður
sérstök rafgeymatrygging þannig
að bílnotandinn geti treyst því að
komi upp vandamál tengd hinni
dýru rafgeymatækni verði leyst
úr þeim (rafgeymarnir endurnýj-
aðir), án þess að notandinn beri
áhættuna.
Kapphlaup
Ford, GM og fleiri stórir bílafram-
leiðendur vinna einnig að þróun
keppinauta við hina væntanlegu
tengiltvinnbíla frá Toyota. For-
svarsmenn Ford hvöttu á dögun-
um bandarísk stjórnvöld til að
leggja meira af mörkum til að
hvetja til þróunar og markaðssetn-
ingar tengil-tvinnbíla vestra.
„Ríkis stjórnir Japans, Kína, Kóreu
og Indlands leggja allar umtals-
vert fjármagn til rannsóknar, þró-
unar og markaðssetningar tengil-
tvinntækninnar. Þetta er kapp-
hlaup sem við [les: Bandaríkja-
menn] verðum að vinna,“ sagði
Mark Fields, forstjóri Ford í
Norður- og Suður-Ameríku, á ráð-
stefnu í Washington fyrr í þessum
mánuði.
Demókratar á Bandaríkjaþingi
hafa lagt til 3.000 dala skattafslátt,
andvirði yfir 250.000 króna, fyrir
þá sem kaupa sér tengiltvinnbíl,
en margir telja að mun víðtækari
hvatningu þurfi ef takast á að flýta
þróun og markaðssetningu þess-
ara bíla svo um munar. Bandaríska
orkumálaráðuneytið tilkynnti
reyndar á dögunum að það hefði
samið um að leggja 30 milljónir
dala, um tvo og hálfan milljarð
króna, til þriggja þróunarverk-
efna á sviði tengiltvinntækni.
GM, Ford og margir fleiri
General Motors er langt komið
með að fullþróa tengiltvinnbílinn
Chevrolet Volt og systurútgáfur
hans – einkum Evrópumarkaðsút-
gáfuna Opel Flextreme sem verð-
ur með dísilvél auk rafdrifsins.
Stefnt er að markaðssetningu Volt
árið 2010, en það gæti dregizt.
Ford, sem hefur selt mikið af
Escape-jepplingnum í tvinnútgáfu
vestra, er með flota af slíkum
bílum í tengilútgáfu í tilrauna-
akstri í Kaliforníu. Fyrirtækið
hefur þó ekki dagsett það hvenær
sá bíll verður falur í fjöldafram-
leiðslu. Volvo-verksmiðjurnar
sænsku, sem eru í eigu Ford, eru
líka að þróa tengiltvinnbíl þar sem
brennsluhreyfillinn gengur fyrir
etanóli.
Svona mætti lengi áfram telja
ef farið er yfir sviðið hvað bíla-
framleiðendur heimsins eru að
gera til að tryggja sér hlutdeild í
vistvænu bílabyltingunni.
Hvað gera Íslendingar?
Í stuttu máli má segja að það stytt-
ist mjög í að úrval tengil-tvinnbíla
verði í boði. Nú er bara spurningin
hvað Íslendingar, bæði stjórnvöld
og almenningur, hyggjast gera til
að hraða því að þessi tækni komist
í notkun hér á landi, með tilliti til
þess hversu mjög hún myndi koma
hag bæði íslenzka þjóðarbúsins og
hins almenna bílnotanda vel, svo
ekki sé minnzt á útblásturs-
sparnaðinn.
Tengiltvinnbílar á leiðinni
LÚXUS-TENGILTVINNBÍLL Tengil-tvinntæknin er ekki bara fyrir sparnaðardósir. Fisker Karma, lúxussportbíll sem hægt er er
hlaða orku úr innstungunni heima, sést hér á bílasýningu. NORDICPHOTOS/AFP
Fólk var hvatt til þess að halda sig fjarri húsgrunni við Lyngholt í Garðabæ í
fyrrakvöld þar sem grunur leikur á að dýrabein sem þar fundust séu sýkt af
miltisbrandi. Svæðið var girt af og beinin fjarlægð. Kúahræ sýkt af miltisbrandi
fundust í Garðabæ í nóvember.
Hvað veldur miltisbrandi?
Miltisbrandur er bráður sjúkdómur af völdum sýkilsins Bacillus anthracis.
Sýkillinn myndar dvalagró eða spora sem geta lifað áratugum eða jafnvel
árhundruðum saman við vissar aðstæður í jarðvegi. Sjúkdómurinn leggst
einkum á jurtaætur sem innbyrða eða anda dvalagróunum að sér við að bíta
gras. Menn geta þó einnig sýkst ef þeir komast í tæri við blóð eða aðra vefi úr
sýktum dýrum, borða kjöt af sýktu dýri eða mikið af dvalagróum er í umhverf-
inu, til dæmis úr ull eða feldi dýra með miltisbrand. Sjúkdómurinn smitast
ekki beint milli manna eða dýra en dvalagróin geta hins vegar dreifst með
ýmsum hætti, til dæmis fötum og skóm. Hræ dýra sem falla úr sjúkdómnum
geta verið mjög hættuleg uppspretta spora. Stærð þeirra gerir þau ákjósanleg
til þess að setjast að í öndunarfærum manna og dýra. Sýkillinn myndar mjög
skaðleg eiturefni sem geta valdið drepi.
Hver eru einkenni miltisbrands?
Einkenni eru misjöfn eftir því hvernig sjúkdómurinn smitast. Miltisbrandur
getur smitast um meltingarveg og valdið alvarlegum einkennum frá melt-
ingarfærum auk þess að miltað bólgnar upp og skemmist af völdum dreps.
Ef sýkingin verður til vegna rofs á húð myndast kýli sem síðar rofnar og sést
þá svartur sárbotninn. Sárin eru yfirleitt sársaukalaus. Þetta er algengasta
smitleiðin og eru þeir sem meðhöndla sýkt dýr í mestri hættu. Að lokum
geta sporar borist í öndunarveg og sýklar dreifst þaðan um líkamann. Fyrstu
einkenni eru þá yfirleitt lík kvefi eða inflúensu en í kjölfarið kemur fram and-
nauð með háum hita og losti. Þessi tegund miltisbrands er alltaf banvæn án
meðhöndlunar. Starfsmenn í ullariðnaði og sláturhúsum eru í mestri hættu
á smiti. Miltisbrandur var tvívegis árið 2001 notaður sem efnavopn í Banda-
ríkjunum en þá voru dvalagró send með pósti. Það vekur ugg þar sem hægt
væri að sýkja mjög margt fólk á stuttum tíma sé sporunum
dreift út í andrúmsloftið í hagstæðri vindátt.
Hvernig er miltisbrandur meðhöndlaður?
Sýkillinn er næmur fyrir algengum sýklalyfjum,
meðal annars penisilíni. Hægt er að gefa sýklalyf í
forvarnarskyni þar til hætta á smiti er liðin hjá. Lyfin
eru gefin í stórum skömmtum í tvo mánuði þar
sem það getur liðið langur tími þar til gróin byrja að
spora. Mikilvægt er að hefja með-
ferð strax. Bólusetning við miltis-
brandi er einnig til en endist ekki
vel. Því þarf fólk í smithættu að
láta endurbólusetja sig á hverju ári.

Heimildir: Vísindavefur Háskóla Íslands
og Wikipedia.
FBL GREINING: MILTISBRANDUR
Dvalagró sem geta valdið
lífshættulegum sjúkdómi
FRÉTTASKÝRING
AUÐUNN ARNÓRSSON
audunn@frettabladid.is
33 SVÆÐA STJÓRNSTÖÐ
2 HREYFISKYNJARARAR
1 SEGULNEMI FYRIR HURÐ
1 FJARSTÝRING
INNIFALIÐ Í
GRUNNPAKKA
VERÐ 83.990
EÐA KR. 6.999 Á MÁNUÐI
Í 12 MÁNUÐI VAXTALAUST
MEÐ GSM/SMS HRINGJARA
VERÐ 59.990
EÐA KR. 4.999 Á MÁNUÐI
Í 12 MÁNUÐI VAXTALAUST
MEÐ FASTLÍNU HRINGJARA
Ein fullkomnasta stjórnstöð sem völ er á
fyrir heimili, sumarhús og fyrirtæki
EINKA ÖRYGGISKERFI
OG ÞJÓFAVARNARKERFI
MEÐ ÍSLENSKU TALI OG TEXTA
www.sm.is
UMBOÐSMENN UM LAND ALLT