Fréttablaðið - 20.12.2008, Qupperneq 54

● Forsíðumynd:Anton Brink tók mynd á heimili
Dóru Kjartansdóttur Útgáfufélag: 365 miðlar ehf.,
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík, s. 512 5000 Ritstjórar:
Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is, Emilía Örlygs-
dóttir emilia@frettabladid.is Auglýsingar: Hlynur Þór
Steingrímsson s. 512 5439 Útlitshönnuður: Kristín
Agnarsdóttir kristina@frettabladid.is.
HEIMILISHALD
RAGNHEIÐUR TRYGGVADÓTTIR
● heimili&hönnun
„Ég held að ég nefni smáhluti úr
eldhúsinu sem eru samgrónir lífi
mínu og húshaldi og eiga persónu-
lega og langa sögu,“ segir Salóme
strax og kveðst fyrst og fremst
hafa í huga kleinujárnið og pönnu-
kökuspaðann hennar ömmu sinn-
ar en hvort tveggja eignaðist hún
þegar hún gifti sig árið 1947.
„Kleinujárnið er nú ekki mikið
notað,“ segir hún svolítið af-
sakandi. „Ég baka yfirleitt ekki
kleinur en járnið á sinn sess í eld-
hússkúffunni. Pönnukökuspaðinn
hefur hins vegar fylgt mínu dag-
lega heimilishaldi frá upphafi,
ýmist við pönnukökubakstur eða
þegar ég baka jólasmákökurnar.
Hann er langbestur af þeim spöð-
um sem ég á og mér þykir veru-
lega vænt um hann,“ segir Sal-
óme og bætir því við að hugurinn
leiti ósjálfrátt til ömmu henn-
ar þegar hún handleikur spað-
ann enda hafi hún verið iðin við
pönnukökubakstur.
„Amma var fædd 1870. Hún
giftist afa sem var fæddur 1860
þegar hún var 21 árs gömul og
lifði þar til hún varð 91 árs. Síð-
ustu árin var hún í skjóli foreldra
minna eftir að hún hætti búskap
þegar afi dó 1943,“ fræðir Salóme
okkur en kveðst ekki vita hvort
spaðinn hafi fylgt ömmunni frá
upphafi hennar húshalds. „Hann
var alla vega kominn til ára sinna
þegar ég eignaðist hann og hjá
mér er hann búinn að vera í 61 ár
svo það er eðlilegt að skaftið sé
farið að láta á sjá og málningin sé
næstum afmáð,“ segir hún bros-
andi.
Enn einn mikilvægur smáhlut-
ur í eldhúsinu hjá Salóme er kaffi-
boxið sem hún kveðst hafa fengið
árið 1947 í upphafi búskapar síns.
„Þá var það vel merkt O. Johnson
og Kaaber, hvítt með bláum rönd-
um eins og kaffipokarnir frá Kaa-
ber en nú eru rendurnar næstum
horfnar og merkingin með enda
hef ég handleikið boxið í 61 ár,“
segir hún hlæjandi. „Það hvarfl-
ar samt ekki að mér að skipta og
fá mér nýtt ílát undir kaffið. Við
höfum lifað saman súrt og sætt í
gegnum tíðina, pönnukökuspaðinn
minn og kaffiboxið og höfum ekki
hugsað okkur að breyta til!“
- gun
Handleikur spaðann
og hugsar til ömmu
● Þegar þess er farið á leit við Salóme Þorkelsdóttur, fyrrverandi forseta Alþingis, að sýna
lesendum eftirlætishluti í sínu innbúi koma eldhúsáhöld frá ömmu hennar fyrst upp í hug-
ann, ásamt kaffiboxinu góða sem hefur fylgt henni í rúm sextíu ár.
„Við höfum lifað saman súrt og sætt í gegnum tíðina, pönnukökuspaðinn minn og
kaffiboxið og höfum ekki hugsað okkur að breyta til,“ segir Salóme sem einnig held-
ur upp á gamla kleinujárnið hennar ömmu sinnar. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
U
ndirbúningur jólanna er misjafn á hverju heimili. Fólk tekur
jólahreingerninguna og fjölda smákökusorta misalvarlega og
þar af leiðandi er jólastressið misjafnlega mikið. Öll vitum við
innst inni að jólin snúast ekki um gljábónuð gólf. Samt er til-
hneigingin til að setja sér fjarstæðukennd takmörk í þrifum, bakstri
og jólakortaskrifum svo sterk að varla sleppur nokkur við hjartslátt og
súran seyðing í maga á Þorláksmessukvöld. Nema ég.
Búskaparár mín eru enn ekki orðin það mörg að ég hafi komið
mér upp ströngum jólahefðum. Við hjónin eyðum jólum og áramót-
um í foreldrahúsum og búum enn við æskujólin. Við sleppum því létt
frá bakstri og þrifum. Aðdragandi jólanna líður átakalaust hjá og við
hneykslumst jafnvel á æðibunuganginum í
þeim sem hendast með þvegilinn milli veggja
og gera sig ekki ánægða með minna en sjö
sortir. Við erum sjálfsagt of góðu vön.
Ég man ekki eftir jólastressi í sveitinni
þegar ég var lítil. Alltaf var heimilið samt
hreint og ilmandi á aðfangadag, jólagardínurn-
ar komnar upp og allir baukar fullir af ljúf-
fengum kökum og laufabrauði. Steikin var
jafnan komin á borðið á slaginu sex. Þetta
gerðist án þess að ég yrði þess mikið vör. Við
systurnar skreyttum piparkökur og föndruð-
um pappírsskraut í rólegheitum. Við sóttum
jólatréð í skógarreitinn í brekkunni, skreyttum
það á Þorláksmessu og eftir að borðhaldi lauk á aðfangadagskvöld voru
pakkarnir opnaðir í einum rykk. Eitthvað hefur samt þurft til að koma
þessu öllu heim og saman.
Ein jól áttum við hjónin í útlöndum og þurftum að sjá um okkur
sjálf. Ég sá í hillingum hvernig allt myndi ilma nýþvegið og fínt hjá
okkur. Kökubaukarnir stæðu fullir í búrhillunni og sortirnar ekki undir
sjö. Aðdragandi jólanna leið þó hjá eins og áður og smákökusortirnar
urðu ekki fleiri en ein. Á aðfangadag hlupum við um borgina í leit að
jólasteikinni og fundum eina frosna önd. Hún var ekki þiðnuð fyrr en
um kvöldið og við borðuðum jólamatinn um tíu leytið. Hvorugt okkar
hafði strokið yfir gólfin, héldum sjálfsagt að hitt ætlaði að gera það, og
engar hengdum við upp jólagardínurnar. Mér var hugsað til æskujól-
anna, hvernig allt var tilbúið á slaginu sex, nánast eins og fyrir töfra.
Handtökin hafa verið ófá og vinnudagur mömmu ansi langur í annan
endann.
Ófá handtökin
„Ég man ekki eftir
jólastressi í sveitinni
þegar ég var lítil.
Alltaf var heimilið
samt hreint og
ilmandi á aðfanga-
dag, jólagardínurnar
komnar upp og allir
baukar fullir af
ljúffengum kökum og
laufabrauði.“
20. DESEMBER 2008 LAUGARDAGUR2