Réttur - 01.01.1954, Side 59

RETTUR
59
ustu og þéttbýlustu hlutum annarra heimsálfa. Enda var svo kom-
ið, er fram kom á síðari hluta 19. aldar, að mestum hluta heimsins
var upp skipt í nýlendur, hálfnýlendur og áhrifasvæði sem nefnd
hafa verið ýmsum nöfnum eftir því hve þrælsleg tök viðkomandi
herraþjóðar hafa verið á auðhndum, atvinnulífi og lífsafkomu
viðkomandi lands og þjóðar. Og í öllum aðaldráttum voru skipt-
endurnir örfá aðalstórveldi Evrópu ásamt Bandaríkjum Norður-
Ameriku.
Ef þetta er ekki nægilega skýrt til þess að gera ljóst hvað átt
er við með nafngiftinni „nýlenda", þá vil ég aðeins minna á það,
að við íslendingar vorum einnig um langt skeið nýlenduþjóð.
Það var þegar Danakonungur átti stóran hluta jarðeigna á íslandi
og afgjald þeirra rann allt til Danmerkur, fjármagn er nema
mundi mörgum millj.tugum árlega miðað við núverandi peninga-
gildi. Það var þegar Danakonungur átti mestallan bátaflotann í
beztu verstöðvum landsins, og íslenzku bændurnir, sem voru
leiguliðar hans, voru skyldugir til að lána menn til róðra á þess-
um bátum, og vinnuarðurinn rann í konungsfjárhirzluna. Það
var einnig á þeim tímum þegar Kaupmannahöfn var byggð upp
fyrir gróðann af íslenzku einokunarverzluninni, svo sem Jón
Sigurðsson sannaði á sínum tíma að gert hefði verið. En ef ein-
hver vill halda að tök hinna borgaralegu stórvelda Evrópu og
Ameríku, á sínum lituðu nýlenduþjóðum í öðrum álfum heims
hafi verið eitthvað mýkri en tök einvaldsríkisins danska á sínum
tíma á okkur íslendingum, þá er það áreiðanlega misskilningur.
Auðvitað hafa þau verið með ýmsu móti en í mörgum tilfellum
miklu verri.
Enn er stór hluti mannkyns í viðjiun
nýlenduþrælkunarinnar
En nokkurnveginn jafnhliða atvinnubyltingunni sem ég hef hér
lauslega lýst gerðust hinar miklu pólitísku byltingar í miklum
hluta Evrópu, þar sem hið borgaralega þingstjórnarform brauzt til
valda og lagði að velli einveldið og lénsskipulagið, er ríkjandi
hafði verið um miðaldir. Þau átök brutust út með stjórnarbylting-
unni miklu á Frakklandi á síðasta áratug 18. aldar, héldu svo
áfram þannig að ýmsum veitti betur allan fyrri hluta 19. aldar,
og enduðu með sigri borgarastéttarinnar í mörgum löndum
Evrópu, þó ekki öllum. T. d. í Rússlandi hélzt hið gamla stjórnar-
far nærri óbreytt þar til í fyrri heimsstyrjöldinni 1917, er
verkalýðurinn og bændurnir tóku völdin og mynduðu sovétskipu-