Réttur - 01.01.1954, Side 62

62
RÉTTUR
og ósköpum. Þetta er eðli hins kapítalistiska framtaks, eðli sem í
sér felur hans eigin dauðadóm eins og ég mun aðeins koma
að síðar.
Núverandi frelsisbarátta nýlenduþjóðanna er
sama eðlis og frelsisbarátta Islendinga á 19. öld
Á nýlendutíma vorrar íslenzku þjóðar áttu ýmsir mætustu
synir hennar einn veg opinn til að öðlast skilning á ástandi því
sem hún bjó við. Þeir áttu kost á háskólanámi í Kaupmanna-
höfn, og þótt það væri fyrst og fremst til þess ætlað að gera þá
að dyggum embættismönnum Danakonungs, þá reyndist það svo,
að hinir beztu þeirra öðluðust yfirsýn og skilning á stöðu þjóðar
sinnar og urðu við það leiðtogar hennar til að brjótast undan því
valdi, sem þeim var sjálfum ætlað að þjóna. Nákvæmlega sama
sagan hefir gerzt á undanförnum áratugum í lífi annarra ný-
lenduþjóða víðsvegar um heim. Fjöldi ungra gáfaðra manna hefir
lagt leið sína til háskólaborganna í Evrópu, stundað þar nám í
hvers kyns vísindum. Ekki sízt hafa margir lagt stund á þjóðfé-
lagsvísindi. Heim hafa þeir komið nýir menn, með nýjan skilning
á lifsstöðu þjóðar sinnar, yfirsýn yfir þá kúgun, sem þeir sjá
hana beitta, og öruggan vilja til að fórna lífi sínu henni til frels-
unar. Við minnumst Eggerts Ólafssonar, Baldvins Einarssonar,
Fjölnismanna og Jóns Sigurðssonar.
Éins má nú nefna Maó Tse Tung og Sjú Enlai í Kína. Hó
Chi Minh í Indókína, Jomo Keniatta í Kenya og Jagan í Brezku
Guiana.
Sú barátta sem nú er háð í þessum löndum og öðrum slíkum,
er nákvæmlega sama eðlis og frelsisbarátta okkar þjóðar á sínum
tíma. Munurinn er aðeins sá, að þær eiga við ennþá harðari and-
stæðing að eiga, ennþá svívirðilegra kúgunarvald, sem segja má
að einskis svífist. Ég minnist þess að þegar ég var unglingur
fylltist ég hryllingi við að lesa sögulega frásögn af herferðum
Alexanders mikla í Asíu, einkum þar sem frá því var sagt að
eitt sinn hefði hann lagt í rúst heila borg svo ekki stóð steinn
yfir steini og setja í þrældóm hvert einasta mannsbarn, sem ekki
hafði lífi týnt. Og þetta var gert í hefnda skyni. Þá ályktaði mað-
ur þannig að slíkt gæti aðeins heyrt fortíðinni til. En það eru
ekki nema þrjú eða fjögur ár síðan sjálft Lundúnaútvarpið sagði
frá þeim afrekum í baráttu brezka hersins við sj álfstæðishreyf-
ingu íbúanna á Malakkaskaga, að hann hefði jafnað fjölda þorpa
við jörðu í refsingaskyni fyrir liðsinni við skæruhermenn sinnar