Réttur - 01.01.1954, Side 81

RÉTTUR
81
Það hófst í blóðugum byltingum á fyrri helmingi 19. aldar. Ensku
og bandarísku borgarabyltingarnar urðu þó á 17. og 18. öld. En
eftir að borgaralegt lýðræði hafði sigrað í Frakklandi, helzta
ríkinu þá á meginlandi álfunnar, komst það brátt friðsamlega á
í ýmsum öðrum löndum, t.d. Norðurlöndunum. Ég finn ekki, að
neitt mæli gegn því, að lík þróun geti átt sér stað nú og lýðræði
geti þróazt og orðið allfullkomið, ef það er lifandi veruleiki í
huga þjóðarinnar, en hún sé ekki sljóvguð af annarlegum mátt-
arvöldum. Annars er gert ráð fyrir, að það vaxi bæði upp úr
borgaralegum og sósíalískum fötum, áður lýkur.
Við vitum, að allt kúgunarvald hvílir á arðránsrétti, þess vegna
er allt lýðræði mjög ófullkomið, þar sem þessi réttur viðgengst,
og ekki einungis iýðræði, heldur einnig fólki eru búin þar mjög
slæm þroskaskilyrði. En samt sem áður ætti að vera hægt að
afnema arðránsréttinn, en varðveita allt hið þroskavænlegasta í
borgaralegu samfélagi. Við vitum, að t.d. í Indlandi hefur þing,
kjörið eftir borgaralegum reglum, tekið sér fyrir hendur að
koma á sósíalisma í landinu. Það er auðvitað hægt að nefna mý-
mörg dæmi þess, að borgararnir kasti lýðræðisgrímunni, eins
og það heitir á pólitísku æsingamáli, og grípi til nazistisks ein-
ræðis, ef þeir óttast það að verða sviptir arðránsréttinum, en
uppskera þess athæfis hefur verið heldur hæpin, og ég er svo
barnalegur að trúa því, að menn læri nokkuð af reynslunni. En
til þess að skýra örlítið fyrir ykkur, hvers eðhs arðránsrétturinn
er, ætla ég að segja ykkur smá sögu eftir Vilhjálm Stefánsson.
Mannkynið hefur lengst af búið við
samvirka þjóðfélagsskipun
Nú eru talin um 500 þús. ár, síðan maðurinn tók að beita tækj-
um við störf sín. Mannfræðingar telja, að meginhluta þess tíma
hafi maðurinn búið við sameignarskipulag, ríkisvald og arðrán
séu ung fyrirbrigði og sums staðar óþekkt fram á vora daga.
Grundvöllur forns lýðræðis og sameignarskipulags var fjárhags-
legt sjálfstæði almennings. Smám saman var grafinn grunnur
undan þessu sjálfstæði, en með honum hrundu fomar dyggðir
6