Réttur - 01.01.1965, Page 58

R E T T U ft
3u
að einmitt í þeim löndum Evrúpu,
|)ar sem auðvaldsskipulagið var
skemmra á leið komið (Rússlandi,
Póllandi, Ungverjalandi, — og fs-
Jandi) var rómantíkin fyrst og fremst
uppreisn gegn ríkjandi ástandi, ekki
sízt erlendri kúgun. En jafnvel í
lielztu liindum auðvaJdsins á 19. öld
rísa einmitt upp úr rómantíkinni
róttækustu byltingarskáldin: Byron,
— sjálf hetja rómantíkinnar, -— og
Shellcy í Bretlandi, Heine í Þýzka-
landi, — Victor Hugo í Frakklandi.
Hér á íslandi verða þessi tengsl
persónugerð í vináttu Steingríms og
Þorsteins Erlingssonar. Uppreisnar-
andinn í „rómantík" Steingríms fær-
ist í æðra veldi í skáldskap Þor-
steins, brautryðjandans mikla fyrir
sósíalisma á íslandi. Hafi Hannes
þökk fyrir þau góðu skil, er hann
gerir þeirri vináttu, — og eiga þó
framtíðarsagnarilarar sósíalismans á
íslandi vafalaust eftir að hæta þar
ýmsu við.
Annar þáttur er það og, sem slíkir
sagnaritarar þurfa að gera hetri skil
í framtíðinni: Það er vinátta og sam-
starf allt milli Steingríms og Sigurð-
ar Guðmundssonar málara. Ilannes
tekur á því af djúpri sainúð, og Lár-
us Sigurbjörnsson hefur áður gert
því góð skil í þáttum sínum um Sig-
urð málara. En þáttur „genisins“ og
allra „commúnistanna" í kringum
liann, — svo notuð' Séu hálfkærings-
orð Mallhíasar Jochumssonar í hréfi
lians til Jóns Bjarnasonar 21. nóv.
1871 (shr. hók Lárusar Sigurbj. hls,
68), — hefur enn alls ekki verið rann-
sakaður af hálfu íslenzkra sósíalista,
— og má eigi lengi við svo húið
standa um þann mann, sein cigi að'-
eins var frumherji Islands í málara-
list, fornminjasöfnun, Jeiklist og leik-
tjaldamálun, heldur og að öllum lík-
indum í sósíalisma. Ilið innilega sam-
hand Steingríms og Sigurðar stafar
eigi aðeins af því að þeir eru ein-
hverjir róttækustu þjóðfrelsissinnarnir
á fslandi, heldur kemur þar og sam-
úðin með frelsisharáttu iindirokuðu
stéttanna til greina. Parísarkonmiún-
an segir til sín. Steingrimur skrifar
í nóv. 1873: „Við lifum á íunbylling-
aröld, og ýmist veltur upp, en allt fer
þó yfir höfuð að tala í frelsisstefnuna,
og hinar lægstu stéttirnar, sem lengi
liafa verið holaðar frá ljósi upplýs-
ingarinnar og frelsisins, — Jiær vilja
nú, eins og Glánmr, liafa mat sinn,
en engar refjar og munu líklega ná
honum, annaðhvort með illu eða
góðu.“
Steingrímur kvaddi Sigurð í crfi-
ljóðunum með þessum orðum:
„Og haltu minning, móðurláð!
þess manns i lireinu gildi,
sem hefði blóði feginn fáð
hvern ílekk af þínum skildi."
Sósíalistísk verkalýðslireyfing fs-
lands þarf að taka eggjun þcssa til
sín, skoða það sem skyldu sína að
lialda minningu manns jiessa á lofti.
Steingrínmr gerði sitt til þess að svo
mætti verða.
Hannes gefur það í skyn í hók
sinni (hls. 250,251), að vel sé htigs-
anlegt, að Steingrínmr liafi eigi að-
eins haft álirif á skáldskap Þorsteins,
lieldur og átt sinn þátl í að móta lffs-
skoðun hans, cða a. m. k. að húa hann
undir að gera sósíalismann að lífs-
skoðun sinni. Það er mjög líklegt