Réttur - 01.01.1970, Page 30

valdhafar hins vegar lítið. Þeim er mest i
mun að hljóta sem mest sérhæft vinnuafl, sem
þeir geti hagað eftir þörfum sínum. Sam-
kvæmt gróðalögmálum á skólakerfið að
framleiða með sem minnstum tilkostnaði sér-
fræðinga með nauðsynlega menntun til fyrir-
framákveðinna starfa. Félagsleg þroskaleit er
litin óhýru auga meðal valdhafa. Bæði brýt-
ur hún í bága við gróðalögmál og getur
reynzt forréttindum varasöm. Þar hafa skap-
azt óbrúanlegar andstæður milli hagsmuna
valdstétta og mannlegra þarfa, og fyrir þeim
andstæðum hljóta námsmenn að gera sér
grein, en ala ekki með sér gyllivonir um vin-
samlegt og viðunandi samkomulag. I ljósi
þessara andstæðna skulum við líta á íslenzkt
skólakerfi.
Olíklegt má telja að í heiminum finnist
skólakerfi sem þjónar hagsmunum valdhafa
jafn vel og hið íslenzka. Islenzkt skólakerfi
stefnir einhliða að framleiðslu embættis-
manna, en hin félagslega þroskaleit útilok-
uð. Þannig er t.d. Háskóli Islands einvörð-
ungu uppeldisstofnun þægra embættismanna
og pabbadrengja, og menntaskólarnir eru að-
eins þættir á þeirri braut samsíða valkosta.
Þeirra á meðal gegnir M.R. margháttaðri
lykilstöðu, fyrir sakir fjölmennis og aldurs
helzt, og er erfitt að hugsa sér framfarir í
málefnum menntaskólanna án þess að M.R.
eigi þar hlut að máli.
M.R. er að flestra dómi úreltastur og sízt
fullnægjandi íslenzkra framhaldsskóla. Und-
anfarin ár hefur þó brugðið svo við að ýmsar
breytingar hafa verið framkvæmdar við skól-
ann, og hafa þá súmir haldið að vandamálið
væri ekki mikið, aðeins greindi menn á um
hversu miklu fé skyldi verja til skólans. En
málið er ekki svo einfalt, ágreiningurinn er
djúpstæður og felst einkum í misjöfnu áliti
manna, hvert skuli vera raunverulegt inntak
menntunar. Fyrir ráðamönnum vakir einung-
30
is að liðka kerfið til þjónustu við auðvalds-
öflin og auka hagkvæmni. Ég vil nefna dæmi.
Latínukennsla er minnkuð til muna. Ástæða:
Kröfur um undirbúning í latínu til tungu-
málanáms minnka, m.ö.o. hagkvæmnisatriði.
Náttúrufræðideild er sett á stofn, ástæða:
Þar er hægt að sérhæfa betur til að fullnægja
sívaxandi þörf á sérfræðingum í ýmsum nátt-
úruvísindum. Mismunur milli deilda eykst,
af því leiðir aukin sérhæfing, á stall er lyft
fagidjótí, hinum þæga þjóni ráðskunnargjarns
kerfis.
Allt öðru máli gegnir um þær tillögur, sem
miða að breyttu inntaki skólakerfisins.
Kennslu í þjóðfélagsfræðum er vísað á bug,
og gefur rektor M.R. þá ástæðu fyrir and-
stöðu sinni, að hann viti að vísu lítið um
greinina, en honum sé sagt að ekki séu allir
á sama máli um ýmislegt sem að henni lýtur.
M.ö.o. er æskilegt nám í því fólgið að nema
staðreyndir og breyta eftir föstum reglum,
óæskilegt það sem leitast við að rannsaka og
leyfir ólíkum sjónarmiðum að njóta sín.
Eitt sem hindrar mjög framfarir skólans
er að kennarar og stór hluti nemenda hata
samgræðzt kerfinu í ríkara mæli en í öðrum
skólum. Stærsti þrándurinn í götu úrbótatil-
rauna af hálfu nemenda og kennara er stétt-
skipt uppbygging og mikil fjarlægð á milli
þessara tveggja hópa, sem í raun eiga um
flest sameiginlegra hagsmuna að gæta. And-
rúmsloft skólans er slíkt að flestir hinna
yngri og framsæknari kennara flýja á náðir
annarra skóla. Þessi uppgjafarkennda, en
skiljanlega tregða umbótasinnaðra við að
hefja störf við skólann stuðlar að frekari
stöðnun. Nú eru rektorsskipti í nánd, en all-
ar líkur benda til að hnossið falli í skaut ein-
hverjum sem löngu er samdauna ástandinu.
Heildarmynd skólans er allóhrjáleg. Af-
gamalt húsnæði, tækjaskortur, skortur á hæf-
um kennurum, gamlaðir forystumenn, and-
i