Réttur - 01.01.1970, Blaðsíða 35

með að verða það. Þetta minnir óneitanlega á
hættuna, sem samfara er hinu nýja mennta-
skólafrumvarpi, þar sem húmanisminn virð-
ist að mestu hafa verið lagður fyrir róða, eða
kannski þykir hann ekki lengur heppilegur?
En hvernig gæti þetta þá verið öðruvísi?
Oft er rætt um nauðsyn á þjóðfélagsupp-
fræðslu: „í þessu þjóðfélagi hraða og tækni,
þar sem einstaklingurinn verður sífellt minni
og minni verða menn að geta áttað sig á
straumum og stefnum ...". I rauninni eru
þetta ekki annað en innantóm slagorð, tákn-
ræn fyrir hið tæknivædda þjóðfélag. Sú þjóð-
félagsfræðikennsla, sem mest kæmi að gagni,
hlyti að byggjast á heilsteyptu samfélagi nem-
enda og kennara, þar sem nemendur sjálfir
þyrftu að bera ábyrgð og leggja eitthvað af
mörkum. I þannig skóla ættu allir, sem við
hann starfa að hafa jafnan rétt til afnota af
húsnæði og tækjum. Umgengnis- og hegðun-
arvenjur væru ákveðnar bæði af nemendum
°g kennurum. Nemendur væru látnir skila
áliti um kennara og kennslutilhögun. Þeir
fengju að velja sér kennara að svo miklu
leyti, sem því væri við komið. Rík áherzla
væri lögð á, að allir tækju einhvern þátt í
stjóm og daglegum rekstri skólans. Margir
munu halda því áfram, að þetta sé ófram-
kvæmanlegt, nemendur stæðust aldrei slíka
þolraun. Eflaust er það rétt, að ýmislegt kynni
að fara aflaga í fyrstu, þar sem hið íslenzka
æskufólk er illa undir það búið, að bera
sjálft ábyrgð, standa á eigin fótum. Það hefur
verið alið upp í þeirri trú, að skólinn sé óper-
sonulegur, og það sé ekki á valdi nemenda
að benda á það, sem miður fer eða gera til-
h'fíur til úrbóta. Margir nemendur líta skóla-
húsnæðið sömu augum og símaklefana, sem
hrotnir eru, eða strætisvagnaskýlin, sem piss-
að er í. En það er sannfæring mín, að með
því að sýna ungu fólki tiltrú öðlist það
ábyrgðartilfinningu og reynist traustsins vert.
Ágætt dæmi um menntaskóla í anda hins
nýja frumvarps er Menntaskólinn við Hamra-
hlíð. Þar er aðbúnaður allur með skásta móti,
margar eftirtektarverðar tilraunir hafa vertð
gerðar o. s. frv. En ekki yrði ég undrandi,
þótt á daginn kæmi, að nemendur þar væru
yfir höfuð svipaðir þeim í áðurnefndum
bandarískum highschool. Þeir eru margir
hverjir ljúfar og atkvæðalitlar persónur, sem
eyða tímanum í nám, svefn og drykkju og
telja hverjum öðrum trú um, hvað þeir lesi
lítið. Þeir komu hreint ekki þróttmeiri inn í
skólann, en hann hefur heldur ekkert gert
til að draga þá upp úr lognmollunni. Nem-
endur þessa skóla ráða að vísu yfir eigin fé-
lagslífi, en skýr takmörk eru á milli þess og
hins eiginlega bóknáms, mjög á kostnað hins
fyrrnefnda. Rektor og kennarar setja nem-
endum umgengnis- og hegðunarreglur, sem
síðan er stranglega fylgt eftir. Húsnæði og
kennslutæki, sem eru eign hins skriffinnsku-
lega opinbera valds, er nemendum ekki til af-
nota nema eftir flóknum og torveldum leið-
um. Rektor ræður yfirleitt öllu, sem varðar
skólann, stóru sem smáu. Rektor er raunar
ágætur skólamaður, en það hlýtur alltaf að
vera óheilbrigt, bæði gagnvart skólanum
sjálfum og öðrum, sem við hann starfa, að
einn maður hafi svo víðtæk völd.
Ef til vill kann einhverjum að finnast, að
hér sé fjandinn málaður á vegginn. Eg held
þó, að svo sé ekki. Vissulega er nokkur bót
að hinu nýja frumvarpi. En þess er tæplega að
vænta, að núverandi forráðamenn skólamála
hafi forgöngu um raunverulegar grundvallar-
breytingar á uppbyggingu menntaskóla. Þar
verður annað að koma til: samstillt átak nem-
endanna sjálfra og þeirra fáu framsýnu ein-
staklinga, sem skilning hafa á félagslegum
vandamálum æskunnar í landinu og því hlut-
verki, sem menntaskóli á að gegna í nútíma
þjóðfélagi.
35