Réttur - 01.01.1973, Page 14

Það var í Slesíu í Þýzkalandi 1844. Vél-
bylting auðvaldsins hafði haldið innreið sína.
Neyðin svarf að vefurunum, sem áður höfðu
á handverksöldinni lifað við sæmileg kjör.
Auðmennirnir hugsuðu — eins og ætíð síð-
an — aðeins um að láta vélar sínar og neyð
vefaranna veita sér sem mestan gróða. Ars-
tekjur vefaranna voru frá 30 til 60 dölum,
jægar fjölskylda með þrjú börn þurfti minnst
100 dali til að skrimta. Skorturinn og hungr-
ið svarf svo að vefurunum, að jafnvel fanga-
vist hegningarfanga var öfundsverð í sam-
anburði við kjör þeirra.
Eins og Bólu-Hjálmar tjáði neyð íslenzkra
kotbænda og leiguliða í kveðlingum sínum
um sama leyti, svo mótuðust og einnig söngv-
ar vefaranna í Slesíu á þessum árum: böl-
bænirnar yfir kúgurunum, — svo sem „blóð-
dómurinn'' („Das Blutgericht”) — harðskeytt
ljóð, alveg í anda Bólu-Hjálmars, — sem
var sungið mikið í þorpum vefaranna allt frá
maí 1844 og ritar Karl Marx um það m. a.
í grein, sem hann skrifar 31. júlí 1844 og
birtist í „Vorwártz" í París 7. og 10. ágúst
1844.
Það var 4. júní að vefararnir risu upp til
baráttu: fyrstu stéttaátökin milli nútíma
verkalýðs og auðvalds Þýzkalands.
Vefararnir og aðrir fátæklingar verka-
mannastéttarinnar í þorpunum Peterswaldau
og Langenbielau réðust á stórhýsi verksmiðju-
eigendanna, eyðilögðu bókhaldsbækur og
brutu rúður. Það stóð ekki á svari ríkisstjórn-
arinnar: 5. júní hélt prússneskur her inn í
fátæk vefaraþorpin: skaut 11 vefara til bana,
en 24 voru stórsærðir. Vefararnir ráku skot-
óða hermennina á flótta með steinum og
öxum. En 6. júní megnaði prússneskt ridd-
aralið og stórskotalið að brjóta uppreisn
hinna vopnlausu, nauðstöddu vefara á bak
aftur. Og dómstólar yfirstéttarinnar héldu
grimmdarverkum hersins áfram: 80 verka-
menn voru dæmdir allt í 203 ára tugthúsvist,
90 ára fangabúðavist og í 330 svipuhögg.
Hæsti dómurinn var 9 ára fangelsi.
Yfirstétt Þýzkalands hafði kæft fyrstu upp-
reisn verkamannanna gegn neyðinni í blóði.
En verkalýður Þýzkalands hafði nú í fyrsta
skipti risið upp gegn óþolandi kúgun, vakið
almenning til umhugsunar um ástandið og
hlotið samúð, unnið hug og hjörtu hinna
beztu manna, er þá voru uppi. Blaðið „Vor-
wártz" í París, sem Marx var í tengslum við,
kvað upp hinn harðasta dóm yfir aðförum
þýzku yfirstéttarinnar og lauk greininni með
þessum orðum: „Oreigar Þýzkalands hafa
beðið ósignr en aðeins á yfirborðinu, slesísku
vefaramir eru fallnir frumherjar sigursællar
framtíðar."
Um allt Þýzkaland hófust nú verkföll: I
Berlín og Magdeburg, í Prússlandi og Sax-
landi, — allstaðar tóku nú verkamenn hinna
ýmsu iðngreina að heyja baráttu sína gegn
hinni nýju ánauð og eymd. I ljóð beztu skálda
þjóðarinnar, svo sem Heinrichs Heine,
Ferdinand Freiligraths og Georgs Weerths
„færist máttur og ægikyngi af nýjum toga".
Stórfenglegast af öllum þessum ljóðum,
er áttu kveikju sína í barátm vefaranna, og
eitthvert magnþrungnasta byltingarkvæði
bókmenntasögunnar yfirleitt er „Vefjarslag-
ur" Heines („Vefarar Slesíu"), sem birtist
með grein þessari í þýðingu Þorsteins Valdi-
marssonar.
Sjaldan, máske aldrei, hefur máttarvöldum
stéttaþjóðfélagsins verið rist svo listrænt níð.
Það varð að áhrínsorðum, sem þessi mesti
stílsnillingur þýzkrar tungu kvað fyrir munn
hinna þrautpíndu vefara, — bölbænirnar,
sem hann bað kúgurum þeirra, hrinu að lok-
um á þeim.
Það var aðeins nokkrum vikum eftir upp-
reisn vefaranna í Slesíu að Heinrich Heine
orti þetta ódauðlega kvæði sitt, óf í nafni
14