Réttur - 01.01.1973, Blaðsíða 49

straumum erlendis frá sem sifellt leika um landið
og eru — ef rétt er á haldið — einn gildasti þátt-
urinn til að þróa og auðga innlenda þjóðlega menn-
ingu. Keppa þarf að því að hin erlendu menning-
aráhrif séu tengd eigin arfgeymdum þjóðarinnar
og þau hagnýtt og túlkuð á sjálfstæðan hátt og
með innlendum tjáningartækjum. En sterkasta líf-
taug íslenzkrar þjóðmenningar er vilji fólksins sjálfs
til að lifa sjálfstæði menningarlífi í landinu. Reynsla
sýnir, að grózkumikil þjóðmenning er heppilegasta
umhverfi fyrir hvern einstakling til að alast upp í.
Sá sem ekki er tengdur þjóðmenningu er rótlaus,
og hann fer á mis við dýrmæt sammannleg verð-
mæti sem geta ekki lokizt upp fyrir honum nema
innan einhverrar þeirrar menningarheildar, sem
kennd er við þjóðland hans og þjóðerni. Að varð-
veizlu þjóðmenningar styður siðrænt uppeldi og
ræktun þeirra hæfileika sem hver og einn hefur
hlotið í vöggugjöf.
I vissum skilningi má skoða menningu sem kerfi
tengsla milli einstaklinga innbyrðis og milli ein-
staklinga og hlutkenndra fyrirbæra félags- og
menningarlífs. Frá þessu sjónarmiði séð er menning
samslungin framleiðslu- og þjóðfélagsháttum. I
auðvaldsskipulagi eru menningartengslin því mjög
háð kapitalisku gildismati — gróðasjónarmiði, sam-
keppnissiðgæði og þröngri einstaklingshyggju.
Sköpunarverk mannsandans eru lögð að jöfnu við
hverja aðra vöru, sem er framleidd og dreift eftir
markaðslögmálum og þessi vara verður ma. tákn
um persónu eigandans. I samskiptum sínum hver
við annan koma einstaklingarnir einatt fram sem
keppinautar, er bjóða sig fram á „hæfileikamark-
aðrium". Velgengni þeirra er metin eftir því, hvort
þeim tekst að „komast áfram", hækka i stöðu
og öðlast vald yfir öðrum mönnum. Eiginleikar,
sem hæfa slíku skipulagi eru hlýðni og undirgefni
annars vegar, eignarárátta og drottnunargirni hins
vegar. Eign og yfirdrottnun verða mönnum tæki
til að fylla upp i tómarúm félagslegrar tilveru
sinnar.
Félags- og menningarlíf í landinu þarf að vera
með þeim hætti að einstaklingunum sé gert kleift
að þroska hæfileika sína alhliða I samfélagi við
aðra. Sósialískt menningarviðhorf tekur fyrst og
fremst mið af þörfum og þroskamöguleikum sjálfs
einstaklingsins og leggur áherzlu á, að ytri að-
stæður, tengdar eign og valdi, verði sniðnar eftir
því. I stað einstaklingsbundins kapphlaups um
eignir og völd verði samvinna og samhjálp um úr-
lausnarefni miklu gildari þáttur I lifi manna, bæði
i starfi þeirra og leik. I öllu uppeldi verði keppt að
þvi að þroska með einstaklingunjm þá eiginleika,
sem auðvelda þeim sambúð og samskipti við
aðra, og þarfir. sem liklegar eru til þess að gera
lif þeirra innihaldsríkara og auðugra. Þessu fylgir
sú krafa að skólastarfi verði einbeitt að því að efla
tjáningarhæfni nemenda, glæða sköpunargáfu
þeirra og vekja með þeim andlega forvitni, er
hvetji þá til að auðga þekkingu sina og tilfinninga-
líf. Slík uppeldismarkmið ættu ekki aðeins að
vinna gegn kennd tómleika og tilgangsleysis, held-
ur og að því að gera hvern einstakling að sjálf-
stæðri persónu, sem kann að gangast við sjálfum
sér ekki siður en deila geði við aðra.
Vinna þarf gegn einangrun listamanna og inni-
lokun listaverka, og gera þarf listir í vaxandi mæli
að daglegu viðfangsefni almennings, enda eiga að
bjóðast til þess auknar tómstundir. Listamenn eiga
þá kröfu á hendur samfélagsins, að á störf þeirra
sé litið eins og hverja aðra nauðsynlega vinnu sem
beri sin laun. Listsköpun á að vera frjáls af fyrir-
mælum stjórnvalda, og þjónar hún þá bezt þeim
tilgangi að vera vaxtarbroddur menningarlífsins og
vakandi samvizka þjóðarinnar.
Baráttan fyrir sósíalískri mannshugsjón verður
ekki aðskilin frá öðrum markmiðum Alþýðubanda-
lagsins. Hún hlýtur að haldast í hendur við baráttu
flokksins fyrir virku lýðræði og félagslegu jafnrétti,
er girði fyrir undirokun og arðrán einnar þjóð-
félagsstéttar á annarri.
UTANRÍKIS- OG
SJÁLFSTÆÐISMÁL
Stefna flokksins í utanríkismálum hlýtur jafnan
að mótast af afstöðu hans til innri málefna þjóð-
félagsins. Svo sem lýst hefur verið hér að framan,
stefnir Alþýðubandalagið að því að skapa sósíal-
iskt þjóðfélag hér á Islandi, samfélag sem sé þó
jafnframt mótað af þjóðlegri erfð og þess um-
komið að ávaxta hana. En ein helzta forsenda þess,
að svo megi verða, er að Islendingar ráði landi
sinu sjálfir og einir. Því er það eindregin krafa
Aþýðubandalagsins, að hinn erlendi her, sem hér
49
L