Réttur - 01.01.1973, Blaðsíða 46

ekki eiga sér stað breyting heldur yrði eðlisbreyt-
ing á rekstri þessara fyrirtækja. Jafnframt yrði
starfsmannahópurinn að ráða sem mestu um fyrir-
tækið, starfsemi þess og viðgang að svo miklu
leyti sem það samrýmdist heildarhagsmunum í
hverju tilviki.
Tengsl félagssamtaka við ríkisvaldið yrðu að
aukast mikið um leið og rikisvaldið tæki að tapa
stéttareðli sinu og hlutverk þess yrði einkum að
sjá um framkvæmd áætlunarþúskaparins.
Ráðstafanir þarf að gera til þess að sósíalískur
félagsrekstur nái undirtökum í efnahagskerfinu og
móti allt svipmót þess. Auðlindir verða að færast
i almannaeign. Bankar, tryggingarfélög og aðrar
fjármálsstofnanir verður að þjóðnýta. Utanríkisverzl-
unin verður að færast í hendur opinberra aðila til
þess að bægja þaðan gróðasjónarmiðum einkaaðila
og styrkja þjóðarbúið I viðskiptum við erlenda
aðila. Jafnframt þarf að ná viðskiptasamningum —
oft til langs tíma — eftir þörfum áætlunarbúskap-
arins og við hin ýmsu viðskiptasvæði til að ekki
komi til þess að landið sé um of háð viðskiptum
við neinn aðila með einokunaraðstöðu.
Leitað skal eftir erlendum lánum til handa ís-
lenzka ríkinu til styrktar íslenzkri iðnþróun en er-
lendu auðmagni hafnað.
öll stærri framleiðslufyrirtæki I iðnaði, samgöng-
um og sjávarútvegi svo og olíuverzlunin yrði færð
I opinbera eigu og öll ný stórfyrirtæki yrðu reist og
rekin sem slik.
Samvinnurekstur verður umfangsmikill og rekinn
í anda sósíalísks félagsbúskapar og I samræmi við
heildaráætlun þjóðarbúsins.
Einkarekstur verður við lýði um langt skeið, eink-
um þó smærri atvinnutæki I dreifingu og þjónustu
og við handiðnað, fiskveiðar og landbúnað. En
einkareksturinn mundi þó lúta reglum áætlunarbú-
skaparins, m.a. varðandi launakjör og ráðstöfun
arðs, og séð yrði til þess að þróunin stefni til
fullkomnari rekstrarforma.
i sambandi við eignarhald I framtíðinni ber að
gjalda varhug við borgaralegum kenningum um al-
menningshlutafélög. Þau eru aðferð borgarastétt-
arinnar til þess að klófesta sparifé almennings
og ná því undir yfirráð sín, en jafnframt aðferð til
að sætta almenning við auðvaldsskipulagið og
binda fólk séreignarviðhorfum.
Þær breytingar á elgnarhaldi sem framkvæma
þarf samfara breytingum ó rekstrarskipulagi og
stjórnunarháttum á að vera hægt að framkvæma
á friðsamlegan og sársaukalitinn hátt, og yrðu
„eigendur" laðaðir til þjóðnýtra starfa við ný skil-
yrði. En öllu máli skiptir að sósíalískar breytingar
á þjóðfélaginu gerizt fyrir tilstyrk víðtækrar sam-
fylkingar og með virkum áhuga verkalýðsstéttarinn-
ar, breytingarnar verði skref fyrir skref til áþreifan-
legra hagsbóta fyrir alþýðu manna svo að trúnaði
hennar sé ekki fyrirgert.
ÁÆTLUNARBÚSKAPUR
Áætlunarbúskapur er sú hagstjórnaraðferð sem
þjóðfélaginu nýtist bezt til samræmingar athafna
á efnahagssviðinu. Meiriháttar fyrirtæki í traustu
markaðsþjóðfélagi starfa æfinlega samkvæmt fyrir-
fram gerði áætlun um rekstur og fjárfestingu, og i
vaxandi mæli hafa opinberir aðilar I auðvalds-
löndum tekið upp áætlunarvinnubrögð. Alkunna er,
að áætlunarbúskapur er einn af hornsteinum sósíal-
ísks hagkerfis, og hlýtur svo að vera þar sem
vitrænn vilji á að leysa markaðsöfl af hólmi, a.m.k.
varðandi mikilvægustu samhengi efnahagslífsins. I
auðvaldsþjóðfélagi er áætlunarbúskapur hins vegar
ekki eðlislæg nauðsyn fyrir hagkerfið en getur eftir
atvlkum verið gagnlegt hjálpartæki. Yfirstjórn á-
ætlunarinnar i sósíalísku hagkerfi staðfestir eigna-
og umráðarétt framleiðendanna (verkalýðsins) yfir
atvinnutækjunum og afrakstri framleiðslustarfsins,
en I auðvaldslandi fást áætlunaraðilar hins opin-
bera við hagræðingu i þágu auðvaldsherranna.
Áætlunarstarfið miðar þar að því að festa auð-
magnseigendur I sessi eftir að svo er komið, að
einkaeign þeirra á framleiðslutækjum er orðin til
trafala fyrir framleiðslu- og dreifingarkerfið. Borg-
araleg áætlunarvinnubrögð véfengja hvorki né tak-
marka vald kapítalista I þjóðfélaginu, en geta þó
byggt upp kerfi, sem nýtist við sósíalíska umsköp-
un þjóðfélagsins, ef nauðsynleg umskipti verða I
valdahlutföllum stéttanna.
Þar sem áætlunargerð fyrir þjóðarbúið er helzt
ástunduð I Vestur-Evrópu hefur hún oftast verið I
þágu stórra aðila á markaðinum sem hafa vald til
að taka allar ákvarðanir, en njóta aðstoðar ríkis-
valdsins til þess að fá betri heildaryfirsýn og forða
sér þann'.g frá skakkaföllum.
46