Réttur - 01.07.1983, Blaðsíða 58

sem hann kallaði „fátæklinga jarðarinn-
ar“ (los pobres de la tierra). Flokkur hans
stefndi að því að útrýma fátækt, skipta
gæðum landsins jafnt meðal þegnanna.
Manngildishugsjónin átti að skipa hinn
æðsta sess í nýju þjóðfélagi frelsis, jafn-
réttis og bræðalags. Allir kynþættir áttu
að njóta þar sömu réttinda. Öll trúar-
brögð voru jafnrétthá — Martí var krist-
inn maður en fór oft hörðum orðum um
kaþólsku kirkjuna og þátt hennar í að
viðhalda kúgun, misrétti og fáfræði í
Suður-Ameríku. Margt af því sem Martí
skrifaði um menntamál einsog þau yrðu
skipulögð í þessu framtíðarþjóðfélagi er
orðið að veruleika á Kúbu núna, og má
þar nefna t.d. lestrarherferðina miklu
1961, þegar ólæsi var útrýmt í landinu, og
heimavistarskólana þar sem nemendur
eru hálfan daginn við nám og hálfan dag-
inn við landbúnaðarstörf.
í flokksstarfinu var mikil áhersla lögð
á lýðræði og frjálsar umræður. Aðstæður
kölluðu þó brátt á sterka miðstýringu.
Flokksdeildirnar voru dreifðar og fram-
undan var vopnuð barátta. José Martí
fylgdist vel með því sem gerðist í hinum
einstöku flokksdeildum og var stöðugt á
ferðinni um Bandaríkin og Suður-Amer-
íku, bæði til að ræða við flokksmenn og
safna nýjum liðsmönnum og peningum.
Fyrir peningana voru keypt vopn. Á
Kúbu var undirbúningur uppreisnarinnar
í fullum gangi. Til að stjórna stríðinu
fékk Martí til liðs við sig tvo frægustu
hershöfðingjana úr tíu ára stríðinu, Ma\-
imo Gomez og Antonio Maxeo.
í febrúar 1895 skall stríðið á. Einsog í
tíu ára stríðinu fóru uppreisnarmenn til
fjalla og gerðu þaðan árásir á bækistöðvar
spænska hersins. Maximo Gomez og
José Martí komu til Kúbu ásamt fjórum
öðrum byltingarmönnum á lítilli bátsskel
frá Haíti 11. apríl. Frá ströndinni héldu
þeir sem leið lá upp í Sierra Maestra
fjöllin, þar sem hermenn þeirra tóku
þeim opnum örmum. Martí var gerður að
majór. Yfirstjórn byltingarhersins var í
höndum hans, Gomez og Maceo.
Martí var í sjöunda himni og bjartsýnn
á sigurinn sem virtist kominn í sjónmál.
19. maí var hann á ferð með nokkrum
manna sinna á þeim stað sem heitir Boca
de Dos Ríos, þegar spænskur herflokkur
kom þeim í opna skjöldu og hóf umsvifa-
laust skothríð. Þar féll José Martí, í sín-
um fyrsta og síðasta bardaga. Hann varð
42 ára. Dauði hans varð kúbanska þjóð-
frelsishernum mikið áfall. Árið eftir féll
Antonio Maceo hershöfðingi einnig í bar-
daga. 1898 gerðist það sem Martí hafði
óttast mest: Bandaríkin gripu í taumana,
ráku Spánverja burt og hernámu Kúbu.
Upp frá því og allt fram að sigri byltingar-
innar 1959 réðu Bandaríkjamenn lögum
og lofum í landinu. Meira en hálf öld leið
þartil hafin var uppbygging þess réttláta
þjóðfélags sem José Martí hafði boðað og
látið líf sitt fyrir.
Ingibjörg Haraldsdóttir.
186