Morgunblaðið - 04.03.2006, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. MARS 2006 33
UMRÆÐAN
ENGINN ætti lengur að fara í
grafgötur um að reykingar eru
hættulegar. Þær valda a.m.k. 80%
dauðsfalla af völdum lungnakrabba-
meins, u.þ.b. 80%
dauðsfalla af völdum
lungnaþembu og tæp-
lega 20% dauðsfalla af
völdum hjarta-
sjúkdóma. Reyk-
ingamenn sem reykja
rúmlega pakka af síg-
arettum á dag eru í
u.þ.b. tuttugu og fimm-
falt meiri hættu á að
deyja úr lungna-
krabbameini en þeir
sem ekki reykja. Sígar-
ettureykingar auka lík-
ur á kransæðastíflu tvö
til þrefalt miðað við þá
sem ekki reykja. Kon-
um sem reykja og nota
getnaðarvarnatöflur er
tíu sinnum hættara við
kransæðastíflu og
heilablóðfalli heldur en
konum sem taka getn-
aðarvarnatöflur og
reykja ekki. Hjarta-
vernd hefur áætlað að
tæplega 400 Íslend-
ingar látist árlega af
völdum sjúkdóma sem
rekja má beint til tób-
aksreykinga. Þetta eru
upplýsingar sem ekki á að þurfa að
deila um.
Hins vegar hefur verið allmikil
umræða, m.a. hér á landi að und-
anförnu, hvort óbeinar reykingar
séu skaðlegar og hversu skaðlegar
þær séu. Þær eru vissulega ekki eins
skaðlegar og beinar reykingar, en
skaðlegar samt. Meira en 50 rann-
sóknir hafa verið gerðar á tengslum
óbeinna reykinga við lungnakrabba-
mein á undanförnum 20 árum. Þær
hafa verið gerðar í mörgum löndum.
Flestar hafa leitt í ljós aukna áhættu
og í stuttu máli eru eiginkonur karla
sem reykja í 20% meiri hættu á að fá
lungnakrabbamein heldur en eig-
inkonur karla sem ekki reykja. Sam-
bærileg tala fyrir karla er um 30%.
Rannsóknir á óbeinum
reykingum á vinnustað
benda til að fólk sem
aldrei hefur reykt
sjálft, en býr við reyk-
mettað andrúmsloft á
vinnustað, sé í um 12–
19% meiri hættu á að fá
lungnakrabbamein en
aðrir. Tengsl óbeinna
reykinga við önnur
krabbamein eru ekki
eins óyggjandi.
Óbeinar reykingar
auka einnig hættu á
kransæðasjúkdómum
og bendir samantekt
margra rannsókna
undanfarinna ára til að
aukning áhættu sé á
bilinu 25–35%. Í þessu
efni má minnast á ný-
legar upplýsingar frá
Helena í Montana í
Bandaríkjunum en þar
ákváðu borgaryfirvöld
að banna reykingar á
almannafæri, þ. á m. á
vinnustöðum, og gekk
bannið í gildi í júní
2002. Andstæðingar, þ.
á m. fulltrúar tóbaks-
fyrirtækja, fengu banninu hnekkt í
desember sama ár, þannig að það
gilti í sex mánuði. Í borginni búa
tæplega 70 þúsund manns og er þar
einungis eitt sjúkrahús sem tekur á
móti hjartasjúklingum. Þann tíma
sem bannið varði féllu innlagnir
vegna bráðrar kransæðastíflu mark-
tækt frá meðaltali áranna á undan,
eða um 40%. Eftir að banninu var af-
létt fjölgaði innlögnum aftur í svip-
aðan fjölda og verið hafði áður. Líta
má á niðurstöðu þessarar nátt-
úrulegu tilraunar sem mjög sterk
rök fyrir skaðsemi óbeinna reyk-
inga.
Óbeinar reykingar valda fleiri
vandamálum. Börn á reykingaheim-
ilum búa við meiri hættu á sýkingum
í öndunarvegi, þau fá astmaeinkenni
oftar og skyndidauði ungbarna
(Sudden Infant Death Syndrome) er
líklegri á reykingaheimilum en öðr-
um. Talið er að í Bandaríkjunum
valdi óbeinar reykingar um 3.000 til-
fellum lungnakrabbameins á ári og í
Evrópu um 2.500 og má bera það
saman við minna en 100 tilfelli ár-
lega á þessum landsvæðum sem
rekja má til „venjulegrar“ meng-
unar utanhúss. Þessar tölur gætu
bent til að þrír Íslendingar fái
lungnakrabbamein árlega vegna
óbeinna reykinga.
Þær upplýsingar sem hér eru
raktar eru byggðar á vísindarann-
sóknum um áhrif óbeinna reykinga
og taka ekki mið af öðrum gildum,
kennisetningum eða andúð á per-
sónufrelsi. Bann við reykingum á al-
mannafæri, eins og gert er ráð fyrir í
frumvarpi sem nú er til meðferðar á
Alþingi, miðar að tvennu: Í fyrsta
lagi er stemmt stigu við áhrifum
óbeinna reykinga og er þar bæði
horft til starfsfólks á vinnustöðum,
t.d. veitingastöðum, og að sjálfsögðu
almennings sem sækir þjónustu á
þessum vinnustöðum. Í öðru lagi eru
send mjög sterk skilaboð til sam-
félagsins um alvarleg áhrif reykinga
á heilsufar. Erfitt er að sjá að í þessu
sé fólgin meiri forræðishyggja held-
ur en í takmörkunum á ökuhraða,
skyldunotkun bílbelta, banni við inn-
flutningi fíkniefna, refsinga vegna
ofbeldis o.s.frv. Þung rök hníga að
því að stemma stigu við reykingum
og segja má, þegar litið er til heilsu
þjóðarinnar, að fá verkefni séu jafn
brýn og það.
Skaðsemi óbeinna
reykinga
Sigurður Guðmundsson fjallar
um skaðsemi óbeinna reykinga
’Þung rök hnígaað því að stemma
stigu við reyk-
ingum og segja
má, þegar litið er
til heilsu þjóð-
arinnar, að fá
verkefni séu jafn
brýn og það. ‘
Sigurður Guðmundsson
Höfundur er landlæknir.
ÞAKRENNUKERFI
á öll hús – allsstaðar
Smiðjuvegi 74
Sími 515 8700
BLIKKÁS –
RÍKISÚTVARPIÐ var stofn-
að með lögum frá Alþingi 1930.
Frá upphafi var því gert að
gæta óhlutdrægni.
Að kvöldi 28. febrúar var í
Kastljósi sagt og sýnt frá bygg-
ingu álvers á Reyðarfirði.
Að undanförnu hef ég stöku
sinnum átt erindi á Reyð-
arfjörð. Hef þá gjarnan ekið út
fyrir kauptúnið að líta á fram-
kvæmdir við álverið eins og
þær blasa við af þjóðveginum.
Meðal annars séð feiknastóra
kerskálana rísa af grunni og
lengra frá vegi miklar hafn-
arframkvæmdir. Í annan stað
eru svo byggðar íbúðir fyrir
væntanlegt starfsfólk.
Nú þótti mér kynlega við
bregða. Í sjónvarpsþætti um
þessar stórframkvæmdir sást
bara harla lítið af þeim!
Þeir Reyðfirðingar sem ég
hef átt tal við fagna miklum
framkvæmdum. Og – að ég
hygg – ekki síður vegna þess að
staðurinn hefur orðið hart úti
við sviptingar sem orðið hafa í
sjávarútvegsmálum í áranna
rás. Viðhorf unga fólksins sem
fram kom í þættinum var og já-
kvætt gagnvart þeim fram-
kvæmdum sem unnið er að.
En þema þáttarins var með
öðrum brag. Ítrekað var skotið
inn neikvæðum umsögnum eins
og sama viðmælanda. Gengu
þær eins og rauður þráður í
gegnum þáttinn. Að lokum gátu
stjórnendur þess að rík-
isstjórnin hefði „fórnað“ Kára-
hnjúkum og gáfu í skyn – skilst
fyrr en skellur í tönnum – að
flutningslínur orkunnar yrðu
Reyðfirðingum lítið fagnaðar-
efni.
Er þetta óhlutdrægni?
Vilhjálmur Hjálmarsson
Hver var
tilgangurinn?
Höfundur er fyrrverandi ráðherra.
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111