Morgunblaðið - 13.03.2006, Blaðsíða 8

8 MÁNUDAGUR 13. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Á þeim 16 árum sem liðineru frá stofnun Stíga-móta til ársloka 2005
hafa samtals 4.233 einstaklingar
leitað aðstoðar hjá samtökun-
um. Þar af eru 4.027 konur, sem
samsvarar 2,75% íslenskra
kvenna. Á sama tíma eru ofbeld-
ismenn skráðir 6.004, en eru
væntanlega nokkuð færri þar
sem sumir þeirra hafa beitt fleiri
en einn einstakling ofbeldi.
Þetta er meðal þess sem fram
kemur í nýútkominni ársskýrslu
Stígamóta fyrir árið 2005.
Á síðasta ári leituðu alls 543
einstaklingar til Stígamóta og af
þeim voru 249 einstaklingar að
leita sér aðstoðar í fyrsta sinn,
vegna 299 ofbeldismanna. Sé litið á
kynjahlutfall þeirra sem leita til
Stígamóta sést að 89,6% þeirra eru
konur og 10,4% karlar, en fram
kemur í skýrslunni að langflestir
karlar sem leita sér aðstoðar koma
vegna ofbeldis sem þeir urðu fyrir í
æsku.
Alls höfðu 15,3% þeirra einstak-
linga sem leituðu til Stígamóta árið
2005 búið við líkamlegt ofbeldi í
æsku og 16,7% þeirra kvenna sem
leituðu sér aðstoðar höfðu verið
beittar líkamlegu ofbeldi í hjúskap
eða sambúð. Leitt er að því líkum í
skýrslunni að tölurnar hvað varðar
ofbeldi í æsku annars vegar og hins
vegar í sambúð geti verið vísbend-
ingar um hlutfall þeirra barna og
kvenna sem beitt eru líkamlegu of-
beldi í samfélaginu í heild.
Í 76% tilvika stóðu sifjaspell
yfir í ár eða lengur
Eitt af því sem reynt er að meta
er hversu lengi sifjaspell stóðu yfir.
Út úr skýrslunni má lesa að í um
76% tilvika stóðu þau yfir í eitt ár
eða lengur. Raunar er gerður
ákveðinn fyrirvari og bent á að
fólki reynist oft erfitt að tímasetja
ofbeldið nákvæmlega og þær tölur
um tímalengd. En samkvæmt töl-
unum er algengast að sifjaspell
standi yfir í fjögur ár eða í 12,4%
tilvika. Í 10,5% tilvikum stendur
það yfir í fimm ár, í 9,8% tilvika í
tvö til þrjú ár, í 8,5% tilvika á það
sér aðeins stað einu sinni og í 6,5%
tilvika stendur það í 4–6 mánuði.
Í langflestum tilvikum á kyn-
ferðisofbeldi sér stað á sameigin-
legu heimili þess sem fyrir ofbeld-
inu verður og ofbeldismanns, á
heimili þess sem fyrir ofbeldinu
verður eða á heimili ofbeldis-
manns, samtals í um 70% tilvika.
Einnig hefur það átt sér stað á
vinnustað ofbeldismanns, í sumar-
dvöl, á skemmtistað, í bifreið eða
samkvæmi.
Aðeins rúm 14% fórnarlamba
sögðu frá ofbeldinu
Líkt og fyrri daginn dregur árs-
skýrsla Stígamóta fram þá stað-
reynd að oft líður langur tími, jafn-
vel ár, frá því kynferðisbrotið átti
sér stað þar til einstaklingur leitar
sér aðstoðar. Stærstur hluti þeirra
sem leituðu sér aðstoðar hjá Stíga-
mótum á síðasta ári, eða 47,4%,
voru á aldrinum 19–29 ára. Hins
vegar var sams konar hlutfall eða
46,2% þeirra sem leituðu sér að-
stoðar á aldursbilinu 5–10 ára þeg-
ar ofbeldið átti sér stað.
Aðeins í 14,1% tilvika sagði þol-
andi frá kynferðisofbeldi meðan
það átti sér stað eða strax eftir að
því lauk. Í flestum tilvikum var það
vinur eða vinkona sem naut trún-
aðar eða í 40,9% tilvika. Næstal-
gengast var að móður væri sagt frá
ofbeldinu, eða í 15,9% tilvika. Spurt
var að því hvort viðkomandi hafði
verið trúað þegar hann sagði frá of-
beldinu og kom þá í ljós að 78,6%
þeirra sem sögðu frá ofbeldi var
trúað.
Hverjir eru líklegastir til að
beita kynferðisofbeldi?
Í skýrslunni má finna upplýsing-
ar um tengsl einstaklinga við of-
beldismenn. Í þeim tilvikum þar
sem sifjaspell á sér stað sést að í
18,8% tilvika er um frænda eða
frænku að ræða, í 17,6% tilvika er
ofbeldismaðurinn fjölskylduvinur, í
15,8% tilvika er það bróðir og í
15,2% tilvika faðir. Þeir sem eru
líklegastir til þess að nauðga eru
vinir, kunningjar, makar og
ókunnugir. Þannig var í 53,4%
nauðgunartilvika um vin eða kunn-
ingja að ræða. Í 27,6% tilvika var
árasarmaðurinn ókunnugur, í 8,6%
tilvika var ofbeldismaðurinn maki
og í 3,4% tilvika var um yfirmann
að ræða.
29% kynferðisofbeldis-
manna eiga sjálfir börn
Þess ber að geta að samkvæmt
ársskýrslu Stígamóta voru karlar
97% ofbeldismanna eða 290 af þeim
299 ofbeldismönnum sem beittu þá
249 einstaklinga ofbeldi sem leit-
uðu til Stígamóta í fyrsta sinn á síð-
asta ári. Sé litið til aldurs ofbeldis-
mannanna kemur í ljós að 10%
þeirra voru yngri en 15 ára þegar
þeir frömdu ofbeldisbrot sitt, tæp
23% þeirra voru undir 18 ára aldri
og 57,8% þeirra undir 29 ára aldri.
Í þeim tilvikum þar sem vitað er
um hjúskaparstöðu ofbeldis-
mannsins kemur í ljós að 30%
þeirra var í hjúskap eða sambúð
þegar þeir frömdu ofbeldið og tæp
29% kynferðisbrotamannanna eiga
börn.
Fréttaskýring | Ársskýrsla Stígamóta 2005
Fá kærumál
áhyggjuefni
Tæp 90% þeirra einstaklinga sem leituðu
til Stígamóta á síðasta ári voru konur
97% kynferðisofbeld-
ismanna eru karlar

Alls leituðu 249 einstaklingar
til Stígamóta í fyrsta sinn í fyrra
vegna kynferðisofbeldis sem þeir
höfðu orðið fyrir. Aðeins 4,3%
þessara mála komust til op-
inberra aðila, þ.e. með kæru. Af
þeim málum eru 2% þeirra enn í
vinnslu, í 1,3% tilvika var mál
fellt niður, í 0,3% tilvika var of-
beldismaður dæmdur í fangelsi, í
0,3% tilvikum var ákærði sýkn-
aður og í 0,3% tilvikum eru mála-
lok óþekkt.
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
Auglýsingaátak Stígamóta í
strætisvagnaskýlum vakti
mikla athygli í desember sl.
FIMMTÍU ár voru nú um helgina liðin frá því séra
Ágúst Georg, prestur við kaþólsku dómkirkjuna,
Kristskirkju, vígðist prestur í Oirschot í Hollandi. Í
nóvember sama ár kom hann til Íslands og hefur starf-
að sem prestur hér síðan.
Séra Georg fæddist 5. apríl 1928 í þorpinu Wijlre.
Tólf ára gamall hóf hann nám í drengjaskóla Montfort-
reglunnar í Schimmer, en þess má geta að Mont-
fortreglan hefur starfað hér á landi síðan 1903. Eftir
reynsluár í Meerseen í Limburg vann sr. Georg fyrstu
heit sín hinn 8. september 1950 og hóf nám í heimspeki
og guðfræði í Oirschot, en því lauk með prestsvígslu 11.
mars 1956.
Árið 1962 var sr. Georg beðinn að taka að sér stjórn
Landakotsskóla og stýrði hann skólanum farsællega í
36 ár. Hlaut hann hina íslensku fálkaorðu fyrir störf sín
árið 1994.
Hátíðarmessa var haldin í Kristskirkju í byrjun mars.
Ljósmynd/Hörður Arinbjarnar
Prestarnir Jakob Rolland, W. Logister, Ágúst Georg og Húbert Óremus við hátíðarmessuna 5. mars sl.
Fagnaði 50 ára prestsvígslu
„ÞAÐ vinna allir með því einu að
leggja rækt við íslenska tungu, segir
Svanhildur Óskarsdóttir, sérfræð-
ingur hjá Árnastofnun, en nú fer
fram lokahátíð Stóru upplestrar-
keppninnar meðal sjöunda bekkinga
sem haldin er í tíunda skipti. Alls
voru 4.417 nemendur skráðir til leiks
en nú standa yfir úrslit meðal 400
ungmenna um land allt en keppt er á
34 stöðum á landinu. Tilgangur
keppninnar, sem haldin er að tékk-
neskri fyrirmynd, er að styðja við
lestrarkunnáttu, bókmenntaáhuga,
framsögn og framburð. „Í raun erum
við að slá margar flugur í einu höggi,“
segir Svanhildur en það hafi komið
aðstandendum hátíðarinnar mest á
óvart hvað hún hefur afgerandi áhrif
á sjálfstraust þeirra.
Margra vikna starf nemenda í 7.
bekk um land allt er nú að baki en
fyrir helgi hófust lokahátíðir Stóru
upplestrarkeppninnar sem stendur í
mars en mánuðurinn er tileinkaður
vönduðum upplestri. Að sögn Svan-
hildar eru fulltrúar valdir úr öllum
bekkjum og síðan fulltrúar hvers
skóla sem keppa sín á milli á lokahá-
tíðunum en alls eru 145 skólar sem
þátt taka í átakinu. Keppnishlutinn
tekur þá við af ræktunarhlutanum en
á hverri lokahátíð koma fram á bilinu
10–16 ungmenni. Veitt eru þrenn
peningaverðlaun af Sparisjóðnum en
allir þátttakendur fá bókagjöf frá
Eddu útgáfu.
Svanhildur segir það hafa verið
gagnrýnt að upplestur sé orðinn að
keppnisgrein og hvort í raun sé hægt
að keppa í upplestri. En Svanhildi
verður ekki svarafátt þegar svo ber
undir: „Það vinna allir með því að
taka þátt í að rækta tungumálið.“
Lykilatriði móðurmálskennslu
er fjölbreytni
Aukinheldur bætir hún við að
keppnisfyrirkomulagið leggist vel í
krakka, jafnvel þótt einhver tapi.
Börnin fái virðingu fyrir eitthvað sem
þau keppi í og standi sig vel í – þannig
er eðli keppninnar. Þá hafi keppnin
haft þau áhrif á yngri nemendur að
þau bíða full tilhlökkunar að taka
sjálf þátt og hafa margir kennarar í
yngri bekkjardeildum tekið upp á að
hafa slíkar keppnir en í smærri snið-
um.
Svanhildur telur fjölbreytni vera
lykilatriði að varðveislu og kennslu
íslenskrar tungu. „Við þurfum að
leggja áherslu á fjölbreytta notkun
móðurmálsins, t.d. með því að lesa,
skrifa og tala á skapandi hátt, og
hvetja þau í því sem þau þegar gera
vel,“ segir Svanhildur. Hún er þeirr-
ar skoðunar að of algengt sé að líta á
íslenskuna sem ritmál á kostnað ann-
ars tjáningarforms. Keppnin sé
þannig gott framlag til tjáningarþátt-
arins en kennsla í tjáningu hefur átt
erfitt uppdráttar í íslenska skólakerf-
inu. Tjáningin hafi það í för með sér
að þau þroski með sér eigin smekk
fyrir upplestri, þau uppgötvi að hægt
sé að lesa upp á svo marga vegu og að
ein aðferð þurfi ekki að vera betri en
önnur. Þannig fá þau sjálfstraust til
að dæma það hvert fyrir sig.
Að verkefninu standa Raddir,
samtök um vandaðan upplestur og
framsögn en í þeim eru Heimili og
skóli, Íslensk málnefnd, Kennarahá-
skóli Íslands, Kennarasamband Ís-
lands, Rithöfundasamband Íslands,
Samtök móðurmálskennara og Sam-
tök forstöðumanna almenningsbóka-
safna, í samvinnu við skólaskrifstof-
ur, skóla og kennara á hverjum stað.
Upplestrarkeppni 7. bekkinga haldin í tíunda sinn
Allir vinna með því að leggja
rækt við íslenska tungu
FULLUR salur áheyrenda var á
lokahátíð upplestrarkeppninnar á
Húsavík á föstudag. Tólf nemendur
úr sjöunda bekk Grunnskóla Skútu-
staðahrepps, Hafralækjarskóla í
Aðaldal og Borgarhólsskóla á
Húsavík lásu þar upp. Á milli lestra
fluttu nemendur úr skólunum tón-
listaratriði. Óhætt er að segja að
allir hafi verið sigurvegarar og var
dómnefnd vandi á höndum. Hún
kvað upp úr með að sigurvegarar
væru þau Inga Ósk Jónsdóttir og
Arnþór Hermannsson, bæði úr
Borgarhólsskóla, og Aðalbjörg
Birgisdóttir, nemi í Grunnskóla
Skútustaðahrepps. Ljósmynd/Hafþór Hreiðarsson
Húsfyllir við
upplestur