Morgunblaðið - 08.05.2006, Blaðsíða 16

hljómsveitina vinna fyrir kaupi
sínu, enda var fjarska fátt um
hvíldarstaði undir stanzlausum
vígamóði Waltons. Fyrir vikið naut
fagmannlegur ritháttur hans sín
ekki sem skyldi, og vitanlega bætti
afleit akústíkin ekki úr skák.
Sviptingar voru að sama skapi
miklar í II. þætti (Presto con mal-
izia), en þó naut hér fleiri og
breiðari andstæðuflata en í upp-
hafsþættinum. Hljómsveitin skilaði
sem fyrr sínu með adrenalínfyss-
andi snerpu. Meiri kyrrð færðist
yfir í melankólska III. þættinum,
er borinn var uppi af íðiltærum
tréblæstri áður en hljómavefur
þykknaði undir lokin.
Aðgengilegastur og „enskastur“
var fínallinn, er sló oft á glaðlega
strengi í anda Holsts, Vaughans
Williams og Deliusar. Það var því
nánast sem höfundur væri loks
kominn heim í heiðardalinn, og
bobblandi fúgatókaflinn undirstrik-
aði enn gerr að honum virtist nóg
komið af hamagangi að sinni.
Strengirnir ófu víravirki sín af tif-
andi nákvæmni, og þó að hljóm-
kviðan hefði framan af verið eins
krassandi ágeng og síðrómantík
getur frekast orðið, slotaði sinfón-
íska óviðrinu um síðir og allt féll í
ljúfa löð.
Umsögn Árna Heimis Ingólfs-
sonar í tónleikaskrá var að vanda
„infotainment“ af fyrstu gráðu, og
fer þeim skrifum jafnvel batnandi.
fiðlufjölskyldunnar á
aðeins kontrabassinn
erfiðara uppdráttar
en sellóið að því leyti,
en þó að Háskólabíó
sé trúlega eitt versta
sellóhús á byggðu
bóli, barst Alban Ger-
hardt að mestu
klakklaust gegnum
hljómsveitarvefinn á
jafnvel veikasta pían-
issimói, þökk sé að
auki fyrirmyndargóðu
samvægi stjórnand-
ans.
Hér var margt
geysivel spilað, hvort
heldur af hljómsveit sem sólista.
Gerhardt var öryggið uppmálað í
öllum hraðarunum en veitti sér
samt þroskað svigrúm til yfirveg-
unar á kyrrlátari stöðum, eins og í
kadenzu II. þáttar. Sú yfirvegun
einkenndi sömuleiðis túlkun hans á
aukalaginu, hinni bariolage hlöðnu
Prelúdíu Bachs að 6. sellósvítunni í
D. Í fyrstu verkuðu smárúbatóin
svolítið tízkutiktúruleg, en vöndust
aftur á móti furðufljótt. Einkum
þökk sé þeirri fersku innsýn sem
virtúósinn veitti hlustendum í
þetta á yfirborðinu dansdunandi
verk.
Eftir bæheimska heiðríkju
Dvoráks hljóp allt annað hljóð í
strokkinn þegar leikar færðust 40
ár fram í tíma með 1. sinfóníu
Williams Waltons (1902–83). Hún
var hér flutt í fyrsta sinn á Ís-
landi. Þótt talin sé meðal sinfón-
ískra höfuðverka Breta frá milli-
stríðsárum (1934), kom hún við
fyrstu heyrn fyrir sem rótlaus leit
að persónulegu tónmáli, að maður
segi ekki á köflum kaótísk sam-
suða á barmi örvæntingar. Og –
a.m.k. í fyrstu þáttum – með allt of
miklu á lofti í senn. Til að bæta
gráu ofan á svart virtist Rumon
Gamba ætla að taka salinn með
áhlaupi, ef marka mátti ákafar
bendingar hans og nærri ærandi
hljómstyrkinn sem af þeim hlauzt.
Ég man ekki í svipinn eftir öðrum
eins hávaða – og jafnlangvarandi –
úr hofi æðri tónlistar hér á landi
og í I. þætti, er sannarlega lét
NÆSTSÍÐUSTU rauðu tónleikar
vetrarins runnu upp í blíðskap-
arveðri á fimmtudagskvöld. Rífleg
miðlungsaðsóknin var efalítið
Sellókonsert Dvoráks frá 1895 að
þakka, einum vinsælasta sellókons-
erti 20. aldar. Ekki aðeins vegna
ómældrar melódískrar auðgi, held-
ur ekki sízt fyrir hversu slyng
orkestrun Dvoráks leyfir hinu ann-
ars auðkæfða einleikshljóðfæri að
skína í gegn. Af öllum meðlimum
„Gerhardt var öryggið uppmálað í öllum hraðarun-
um en veitti sér samt þroskað svigrúm til yfirveg-
unar á kyrrlátari stöðum,“ segir m.a. í gagnrýni.
TÓNLIST
Háskólabíó
Dvorák: Sellókonsert í h Op. 104.
Walton: Sinfónía nr. 1. Alban Gerhardt
selló; Sinfóníuhljómsveit Íslands u. stj.
Rumons Gamba. Fimmtudaginn 4. maí
kl. 19.30.
Sinfóníutónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
Krassandi ensk
síðrómantík
16 MÁNUDAGUR 8. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
DONALD Kaasch heillaði áheyrendur uppúr
skónum þegar hann kom hingað til lands í fyrra-
vor og söng titilhlutverkið í Fordæmingu
Fausts eftir Berlioz með Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands. Hann kom síðan aftur til landsins sama
ár, að þessu sinni til þess að syngja íslensk og
erlend sönglög við undirleik Steinunnar Birnu
Ragnarsdóttur á Reykholtshátíð – nokkuð sem
heillaði áheyrendur sem gagnrýnendur ekki síð-
ur en áður.
Nú er tenórsöngvarinn mættur hingað til tón-
leikahalds í þriðja sinn og ætlar að flytja nokk-
urn veginn sömu efnisskrá og síðast, að þessu
sinni í Salnum í Kópavogi – fyrir þá sem ekki
gátu lagt leið sína upp í Reykholt fyrra skiptið.
Á efnisskránni eru til dæmis tveir ljóðaflokkar
eftir Gerald Finzi, „Till Earth Outwears“ op. 19
við ljóð eftir Tomas Hardy og „Oh fair to see“
op. 13 við ljóð eftir ýmsa höfunda. Einnig verða
flutt lög ýmissa tónskálda við ljóð Paul Verlaine
auk íslenskra sönglaga, sem Kaasch ku hafa
mikið dálæti á.
„Þau eru forkunnarfögur, og tungumálið er
svo tónvænt,“ segir hann í samtali við Morg-
unblaðið, alsæll með að vera mættur til leiks á
Íslandi. „Það sem er svo fagurt við þau er hve
myndræn þau eru, sem er nokkuð sem höfðar
mjög til mín.“
Kaasch segist ekki venjulega syngja efnis-
skrá eins og hann gerir á tónleikunum á þriðju-
dagskvöld, en umhverfið hér og leiðsögn Stein-
unnar Birnu sé í raun meginástæða þess að
hann geti – og vilji – syngja tónleika á borð við
þessa. Þó virðist hann hafa einstakt lag á grein-
inni, því Jónas Sen, tónleikagagnrýnandi Morg-
unblaðsins, sagði flutninginn síðastliðið sumar
hafa verið frábæran, þar sem saman fór yfir-
burðatækni, stórfengleg rödd og listræn dýpt
Hann benti ennfremur á hve frískandi það
hefði verið að heyra útlending flytja íslensku
lögin – upplifunin hefði verið eins og að heyra
þau í fyrsta sinn. Aðspurður um þetta atriði seg-
ist Kaasch afar þakklátur, og segist telja að
hefðir eigi stóran hlut að máli. „Íslendingar eru
vanir að heyra þessi lög flutt af söngvurum sem
standa föstum fótum í hefðinni. Fyrir þann sem
er ekki hluti af þeirri hefð, eru þetta bara nótur
á blaði. Ég heyri ekki ákveðnar upptökur eða
gamla frænda að syngja þegar ég fer yfir þessi
lög. Ég syng bara það sem stendur í nótunum,
og set í það mína litlu tilfinningu um hvað er í
þessum lögum. Ef það er skilið sem frískandi og
gott, er það yndisleg athugasemd,“ segir hann
og nefnir dæmi um tónlist sem ekki má breyta
túlkuninni á, án þess að vera púaður niður. „Það
er hræðilegt, finnst mér.“
Kristinn kynnti Ísland
Kaasch er tíður gestur í óperuhúsum víða um
heim og hefur sungið með virtum hljómsveitum
og hljómsveitarstjórum á borð við Claudio
Abbado, James Levine og Simon Rattle. Hví
skyldi hann kjósa að koma endurtekið til Ís-
lands til að halda nokkuð smáa söngtónleika?
„Þetta hófst allt með Kristni Sigmundssyni,“
svarar hann. „Fyrir mörgum árum hittumst við
og urðum undireins vinir. Við erum enn nánir,
við ræddum til dæmis saman í síma í 2-3
klukkutíma fyrir stuttu, þegar ég var að syngja
í Amsteradm og hann í Trieste. Hann er svo
stoltur af landinu sínu og arfleifð, að hann vildi
ólmur að ég kæmi hingað.“
Framhaldið er kunnuglegt; Kaasch heillaðist
af landi og þjóð og mælir óspart með að fólk
komi hingað í fríum sínum í stað þess að fara til
Hawaii, svo tekið sé dæmi. Sjálfur kemur hann
frá hinu „gamla Vestri Bandaríkjanna“ og segir
Ísland minna að nokkru leyti á heimaslóðirnar.
„En mér líkar smæðin hér – hér er svo heim-
ilislegt. Og fólkið hér er einstakt,“ segir hann og
segist vona að hann geti fært Íslendingum
ánægjulega kvöldstund. „Fyrir mér snúast tón-
leikar af þessu tagi um sameiginlega upplifun
allra sem taka þátt í kvöldinu. Ég færi fólki ekki
Vetrarferðina, en vonandi getum við Steinunn
Birna fært áheyrendum einhvern hluta af okkur
sjálfum.“
Tónlist | Donald Kaasch ásamt Steinunni Birnu Ragnarsdóttur í Salnum á morgun
Morgunblaðið/Kristinn
„Það sem er svo fagurt við þau er hve myndræn þau eru, sem er nokkuð sem höfðar mjög til
mín,“ segir Donald Kaasch um íslensk sönglög, sem hann flytur í Salnum.
Íslenskar perlur í
útlenskum búningi
Tónleikar Donald Kaasch og Steinunnar Birnu
Ragnarsdóttur í Salnum á þriðjudagskvöld
hefjast kl. 20. Kaasch heldur einnig master-
klassa í Tónlistarskólanum í Reykjavík á mið-
vikudag kl. 9-12 og kl. 14-17, og í FÍH á
fimmtudag kl. 9-12 og kl. 13-15.
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
JAMES Sewell-ballettflokkurinn kem-
ur frá Minnesotafylki í Bandaríkj-
unum, tvíburaborgunum Minneapolis
og St. Paul. Flokkurinn var stofnaður
1990 af hjónunum James Sewell, fyrr-
verandi dansara American Ballet
Theater 2 og eiginkonu konu hans
Sally Rousse fyrrverandi dansara
Royal Ballet of Flanders. Dansstíll
flokksins er háklassískur ballett bland-
aður nútímadansívafi. James Sewell
hefur samið um 50 dansverk á dansævi
sinni og er sjálfur einn af átta döns-
urum flokksins. Allir dansararnir hafa
starfað við virta klassíska ballettdans-
flokka í Bandaríkjunum.
Fyrsta dansverk kvöldsins hófst á
sólódans við Sónötu fyrir arpeggione
og píanó í a-moll eftir Franz Schubert.
Dansararnir voru klæddir í klassíska
ljósgula ballettbúninga. Kjólar
kvennanna með glitsteinum og táskór
við. Dansgerðin var afar klassískur
ballett með litlum uppbrotum, svona
eins og til gamans gert. Mikið var lagt
upp úr lyftum og tvídansi para. Dans-
inn var krefjandi og miklar hreyfingar
og gassagangur var á sviðinu undir
angurværum fiðlutónum. Ástæðan
fyrir uppbrotunum á klassískum ball-
etthreyfingunum var lítt skiljanleg.
Dansgerðin var dálítið eins og blanda
af ólíkri matargerð frá óskyldum
menningarheimum. Fyrir augum bar
eitt augnablik fallegan ballett, ágæt-
lega dansaðan en með klénum upp-
brotum á óvæntum stöðum. Dans-
ararnir, sérstaklega kvendansararnir,
voru vel þjálfaðir og í nokkuð háum
gæðaflokki. Þeir komu hinsvegar ekki
nógu vel út í dansgerðinni og hafði
þröngt sviðið nokkuð um það að segja.
Sviðið í Austurbæ er í það minnsta fyr-
ir svona verk og ljósastellið uppsviðs
truflaði hreinleika klassíska ball-
ettsins. Þetta dansverk náði aldrei
flugi nema sem klassískt ballettdans-
verk að reyna að vera nútímadans á
léttum nótum. Því miður var það hjá-
kátlegt á köflum.
Í Involution birtust dansararnir á
sviðinu í aðsniðnum grænum bún-
ingum og hreyfðu sig við einskonar
djúpsjávarnið sem síðar breyttist í
annarskonar hljóm. Þeir rykktust á
sinn hvorn mátann og mynduðu
myndræna heild á sviðinu. Verkið var
mikið fyrir augað. Falleg bleik, rauð
og græn lýsingin átti þar stóran þátt.
Dansgerðin var einkar vel úr garði
gerð og margar fallegar myndir renna
enn fyrir hugskotssjónum. Penelope
Freeh, snaggaralegur kvendansari,
greip augað þegar hún einbeitt bland-
aði snerpu við mýkt. Hver hugmyndin
er að baki verksins, er óljós, þar sem
engar upplýsingar um verkin fylgdu
aðgangsmiðunum. Reyndar voru kafl-
ar í því illskiljanlegir eins og t.d. af
hverju par gekk um sviðið með ýktu
brosi. Af hverju riðlaðist einn dansari
upp úr þurru á fæti annars? Engin
uppbygging var að atriðunum og eng-
in ástæða sjáanleg. Þrátt fyrir það þá
var þetta verk í heild sinni fallegt og
myndrænt í meðförum flokksins og
dansararnir tóku sig mun betur út í
þessu verki en því fyrra.
Síðasta verk á dagskrá var sögu-
ballett í gamaldags stíl. Verkið fjallar
um leynilöggu sem fellur fyrir tál-
kvendinu Alexa. Tónlist og búningar
voru í anda sjötta áratugarins. Sögu-
sviðið er danskeppni þar sem keppt er
um dansfærni með verkfæri og var
keppnin í „showbusiness“-stíl. Dans-
ararnir komu vel út í verkinu og stíll-
inn hentaði þeim greinilega. Þáttur
Justins Leaf um mikilvægi hjálma og
hlífðargleraugna vakti mikla kátínu
áhorfenda. Búningarnir voru vel úr
garði gerðir. Þessi grínballett með
óvæntum endi var vel dansaður.
Dansverkið skilur engu að síður lítið
eftir sig annað en minningu um fal-
legar fótahreyfingar táskódans-
aranna, eitthvað sem við eigum ekki
að venjast hérlendis. Einnig ágætis
útfærslu á spaugilegum hugmyndum.
Sýning James Sewell-ballettsins
velti óhjákvæmilega upp spurningum
um hvert listdans á Íslandi stefnir og
hefur stefnt undanfarin ár. Það var
ekki hægt annað en að vera stoltur af
hugmyndaauðginni og fjölbreyttri
danstækninni sem einkennir dans-
listamennina okkar hérlendis.
Óljósar hugmyndir
DANS
Austurbær
Anagram eftir James Sewell. Tónlist:
Franz Schubert. Involution eftir James
Sewell og dansflokkinn. Tónlist: Thomas
Newman. Guy Noir: Ballettinn. Höfundur
sögu; James Sewell og Sally Rousse,
sögumaður; Garrison Keillor. Danshöf-
undur; James Sewell. Persónur eftir
Garrison Keillor. James Sewell Ballet,
Austurbæjarbíó föstudaginn 5. maí.
Anagram
Lilja Ívarsdóttir