Morgunblaðið - 24.09.2006, Qupperneq 54

54 SUNNUDAGUR 24. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VIKA símenntunar hefst á
morgun. Mímir-símenntun tekur
virkan þátt í vikunni og verður
með fjölbreytta dag-
skrá sem lesa má um
á www.mimir.is/ Eitt
af námstilboðum
Mímis er jarð-
lagnatækni. Fræðslu-
miðstöð atvinnulífsins
hefur gert námskrá
fyrir námið sem gef-
ur nemendum tæki-
færi til þess að nýta
það til styttingar
náms í framhalds-
skóla. Með aðkomu
ríkisins hefur þátt-
tökugjald lækkað og
jarðlagnatæknar eru
eftirsóttir á vinnu-
markaði. Námið er
því gott dæmi um
það hvernig má bæta
þekkingu og færni
fólks á vinnumarkaði
með samstarfi aðila
vinnumarkaðarins,
fyrirtækja, fræðslu-
aðila og nú einnig
ríkisins.
Upphafið
Þetta fag, að
leggja lagnir í jörð,
er ekki kennt í neinum iðnskóla á
Íslandi. Það er eigi að síður mik-
ilvægt eins og hver sá sem hefur
upplifað hitavatnslausan morgun
getur vitnað um.
Í upphafi voru það einkum
starfsmenn veitufyrirtækja og
sambærilegra stofnana sem sóttu
námið. Nú hefur færst í vöxt að
verktakar leggi allar lagnir.
Starfsmenn verktakafyrirtækja
eru því orðnir í meirihluta nem-
enda. Eftirspurnin eftir jarð-
lagnatæknum hefur vaxið enda
gera æ fleiri aðilar þær kröfur að
verktakar sem taka að sér jarð-
lagnir hafi jarðlagnatækni í sínum
röðum.
Hvað felst í jarðlagnatækninám-
inu?
Meta má jarðlagnatækninámið
til allt að tuttugu og fjögurra ein-
inga sem er meira en ein önn í
framhaldsskóla. Þarna er bæði
metið sjálft námskeiðið og sú
færni og þekking sem námsmað-
urinn hefur aflað sér í gegnum
nám og starf á ævinni
eða svokölluð raun-
færni hans. Nokkrir
þeirra sem lokið hafa
náminu hafa haldið
áfram, t.d. í rafvirkjun
við Fjölbrautaskólann
í Breiðholti sem hefur
tekið vel á móti nem-
endum sem koma í
námið eftir þessari
óvenjulegu leið.
Jarðlagnanámið er
300 stundir og kemur
ekki í staðinn fyrir
heilt iðnnám. Hins
vegar fá nemendurnir
innsýn í vinnubrögð,
prufa að sjóða, að
setja saman rafmagns-
strengi og læra sam-
setningu röra. Nem-
endurnir læra efnis-,
tæringar- og raf-
magnsfræði og áhersla
er lögð á öryggismál.
Farið er í samskipti
og samstarf á vinnu-
stað, kenndar almenn-
ar greinar eins og ís-
lenska, stærðfræði og
tölvur og nemendur
læra verk- og verkefnastjórn,
verkbókhald og gæðastjórnun. Í
jarðlagnaþættinum er svo fjallað
um flestar gerðir jarðlagna, efni,
lagnaaðferðir, lagnastaðla og
fleira.
Nemendur í jarðlagnatækni eru
almennt mjög áhugasamir um
námið enda veitir það þeim dýpri
skilning á því sem þeir fást við í
starfi sínu. Það að sitja námskeið
með mönnum frá ólíkum vinnu-
veitendum er lærdómur í sjálfu
sér enda gera nemendurnir mikið
af því að bera saman bækur sínar.
Hverjir eru
jarðlagnatæknarnir?
Frá árinu 1998, þegar fyrst var
boðið upp á nám fyrir jarð-
lagnatækna, hafa 126 manns lokið
náminu, langmest karlmenn. Þeir
starfa allir við jarðlagnir eða eitt-
hvað sem þeim tengist. Nemendur
í jarðlagnatækni eru kröfuharðir
og þeir vita hvað þeir vilja. Flestir
þeirra vilja verklega þjálfun, meiri
verklega þjálfun og enn meiri
verklega þjálfun. Fæstir þeirra
hafa lagt fyrir sig bóklegt nám,
hafa ekki talið það henta sér. Þeg-
ar námið tengist svo einhverju
sem þeir sjálfir þekkja og geta
jafnvel frætt kennarann um gegn-
ir öðru máli. Ég hef séð hvernig
nemendur virðast hreinlega
hækka um nokkra sentímetra við
það að ljúka náminu og komast að
því að víst gátu þeir lært.
Hvað verður um nemendurna
að námi loknu?
Flestir halda áfram á sama
vinnustað. Vinnuveitendurnir
greiða enda í flestum tilfellum
nemendunum laun á meðan á
náminu stendur. Margir fá aukna
ábyrgð, eru verkstjórar, eftirlits-
menn eða í öðru stjórnunarstarfi.
Aðrir hafa fengið aðra vinnu eða
stunda nám með vinnu. Að loknu
jarðlagnatæknináminu hafa nem-
endurnir meiri möguleika og fleiri
tækifæri bæði hvað varðar nám og
starf enda hefur vinnumarkaður-
inn viðurkennt jarðlagnatækna
sem fagmenn sem verktakar þurfi
að hafa í sínum röðum þegar unn-
ið er við jarðlagnir.
Nánar verður fjallað um jarð-
lagnatæknina á Orkuþingi 12. 13
okt. næstkomandi.
Að leggja
rör í jörð
Ingibjörg Stefánsdóttir fjallar
um jarðlagnatækni í tilefni af
viku símenntunar
Ingibjörg Stefánsdóttir
»Ég hef séðhvernig
nemendur
hreinlega
hækka um
nokkra sentí-
metra við það að
ljúka náminu og
komast að því að
víst gátu þeir
lært.
Höfundur er verkefnastjóri hjá Mími-
símenntun.
FYRIR skömmu las ég í minn-
ingargrein um góðan dreng sem
fallið hafði frá fyrir aldur fram:
„Hann barðist mjög við þennan
skæða óvin sinn og þráði að sigr-
ast á honum, þessu böli sem
skemmir allt og eyðir öllu.“
Óvinurinn var
Bakkus og sannleiks-
orðin bitur um bölið
sem skemmir allt,
eyðir öllu.
Þegar ég var að
lesa þetta aftur um
kvöldið flögraði yfir
skjáinn auglýsing um
bjór sem umfram allt
átti að sýna virðingu,
hátíðleiki raddarinnar
og andi hinnar freyð-
andi auglýsingar í
hrópandi mótsögn við
orð minningargrein-
arinnar og enn og aft-
ur sótti á hugann sá hræðilegi fag-
urgali sem hafður er uppi í æ
ríkari mæli um ágæti áfengra
drykkja, án alls fyrirvara um af-
leiðingar, án allra aðvarana um
það böl sem „skemmir allt, eyðir
öllu“.
Þessi fagurgali hvort sem er í
auglýsingum eða umfjöllun fjöl-
miðla er þar ofan í kaupið ólögleg-
ur samkvæmt íslenzkum lögum, en
látið viðgangast af þeim sem fylgja
eiga eftir þar sem fjármagnið á
bak við, áfengisauðvaldið eins og
það er réttilega kallað, er óspart á
ríkulega umbun.
Á nær sama tíma er í fregn
Morgunblaðsins á heilsusíðu sagt
að áfengissala á árabilinu 1993 til
2005 hafi aukist mest á Íslandi af
Norðurlöndunum.
Þar er frá því
greint að selt áfengi á
mann, 14 ára og eldri,
hafi verið 4,5 lítrar ár-
ið 1993, en árið 2005
voru það 7 lítrar.
Ekki nóg með það
að aukningin sé mest
hér heldur erum við
með meiri neyzlu en
Færeyingar, Svíar,
Norðmenn og Álands-
eyingar, aðeins vanda-
málaþjóðirnar Finnar
og Danir eru með
meiri neyzlu, en hins
vegar nálgumst við
þessar þjóðir ískyggilega mikið.
Þessa þróun sáum við bindind-
ismenn fyrir við lögleiðingu bjórs-
ins, en við vorum hrópaðir niður af
þeim sem sögðu blákalt að einmitt
yrði bjórviðbótin til að draga úr
neyzlu, kannski ekki alveg strax
var sagt, en svo myndi allt fara á
bezta veg.
Og áfengisauðvaldið hrósaði enn
einum sigrinum og þjónar þess
geta nú í dag glaðzt yfir árangr-
inum, nær 60% aukningu áfeng-
isneyzlu á þeim árum sem þeir
sjálfir prédikuðu einmitt um að
allt myndi færast til betra horfs.
Auðvitað áttu allir skyni bornir
menn að vita að þetta voru falsrök
ein, en „frelsis“-áróðurinn var
þungur og hver vildi svo sem fá á
sig það að vera á móti sjálfu frels-
inu, því frelsi sem ég vil kalla
gæsalappafrelsi og útilokað er að
kenna við hið raunverulega frelsi.
Rétt þegar ég er að hugsa um
efni þessa greinarkorns þá les ég
viðtal við Þórarin Tyrfingsson um
vaxandi fjölda fullorðins fólks í
áfengismeðferð, enn ein birting-
armynd gæsalappafrelsisins.
Nú um stundir er rætt um hin
hræðilegu umferðarslys og hlut
ofsaaksturs þar sem kallaður hef-
ur verið tilræði við lífið og ekki að
ástæðulausu.
Þessi tilræði og hörmulegar af-
leiðingar þeirra eru sannkallað
sorgarefni og aldrei of brýnt fyrir
fólki að varast slík víti, verst er að
það fólk sem mest hætta er á að
gjörist sekt um ofsaakstur hlustar
ekki á alvöruþætti eða aðra um-
fjöllun þar sem við hættunum er
varað og hinn skelfilegi sannleikur
er dreginn í dagsljós fram.
En í framhaldi af þessu er líka
óhjákvæmilegt að fara í annan
þátt, oft samofinn raunar, en það
er akstur undir áhrifum áfengis.
Skal þá heils hugar tekið undir
með henni Ragnheiði Davíðsdóttur
að á því er nauðsyn rík að færa
mörk alkóhólmagns í blóði niður í
núll, svo enginn vafi eigi að geta
verið hjá neinum um hæfni sína til
aksturs eftir að hafa neytt áfengis,
enda ekkert sem skerðir sjálfs-
myndina meira en áfengið s.s.
menn vita.
En til umhugsunar ætti það að
vera þeim sem málum stjórna, hve
aukning áfengisneyzlu er hér gíf-
urleg og gjarnan mættu þeir þá
huga um leið að orðum minning-
argreinarinnar um bölið sem allt
skemmir og öllu eyðir.
Bölið sem skemmir allt, eyðir öllu
Helgi Seljan fjallar
um áfengisbölið »En til umhugsunarætti það að vera
þeim sem málum
stjórna, hve aukning
áfengisneyzlu er hér gíf-
urleg og gjarnan mættu
þeir þá huga um leið að
orðum minningargrein-
arinnar um bölið sem
allt skemmir og öllu
eyðir.
Helgi
Seljan
Höfundur er formaður
fjölmiðlanefndar IOGT.
AÐ FRAMKVÆMD eins og
Kárahnjúkavirkjun skuli hafa átt
sér stað með þeim hætti sem raun
ber vitni og svo mjög hefur verið
gagnrýnt, er afleiðing
þess að leikreglum lýð-
ræðisins er ekki fylgt af
hálfu þeirrar rík-
isstjórnar sem nú hefur
setið við völd á tólfta
ár. Alþingismenn virð-
ast margir svo vanir að
dansa eftir flokkslínum
síns flokks, án þess að
huga að eigin sannfær-
ingu, að þeir láta valta
yfir sig og niðurlægja
eins og dæmin sanna.
Maður gæti haldið að
flestum þeirra þyki
ástandið því bara eðlilegt. Þjóðin
þarf því að spyrja sig að því hvort
hún búi í raun og veru í lýðræð-
isríki í ljósi þess að stjórnarhættir
núverandi ríkisstjórnar minna
frekar á þá sem tíðkast í einræð-
isríkjum. Nægir að nefna í því
sambandi hvernig staðið var að
ákvarðanatöku varðandi stuðning
við Íraksstríðið, tilraun til að
keyra í gegn um Alþingi nýtt fjöl-
miðlafrumvarp og hvernig staðið
hefur verið að Kárahnjúkavirkjun.
Má vera að því sé um að kenna
hversu lengi núverandi stjórn-
arflokkar hafa setið við völd.
Framkoman við þá sem minna
mega sín í samfélaginu er svo kap-
ítuli út af fyrir sig, sem mér liggur
við að flokka undir mannvonsku,
en kannski er það frekar skortur á
skilningi og samúð sem veldur.
Það er því mjög brýnt fyrir þjóð-
ina að endurnýja skilning sinn á
lýðræðinu fyrir næstu kosningar
til að geta veitt næstu ríkisstjórn
það aðhald sem nauðsynlegt er.
Núverandi ríkisstjórn virðist
hins vegar hafa tapað sambandinu
við fólkið í landinu, hlustar ekki
lengur á það. Þegar veigamiklar
ákvarðanir, sem hafa varanleg
áhrif fyrir land og þjóð, eru teknar
með þeim hætti að leynt er fyrir
alþingismönnum, sem eiga að vera
eins vel upplýstir og mögulegt er
um málefnið til að geta greitt at-
kvæði samkvæmt bestu samvisku,
þýðingarmiklum upplýsingum er
haft gætu veruleg áhrif á af-
greiðslu málsins, er ekki hægt að
komast að annarri niðurstöðu en
að leikreglur lýð-
ræðisins séu þver-
brotnar og fótum
troðnar.
Hverjar eru
leikreglur l
ýðræðis?
Okkur væri
kannski hollt að líta
til þjóða þar sem
lýðræðið er á hærra
þroskastigi til að
átta okkur á hvernig
það á að virka. Þar
sem fólk almennt
gerir sér betur grein fyrir hversu
þýðingarmikið það er að þekkja
leikreglur sem eiga að gilda og að
standa vörð um þær. Sunnudaginn
3. sept. var viðtal við Andra Snæ
Magnason rithöfund í þættinum
Framtíð lýðræðis: (http://
dagskra.ruv.is/streaming/ras1/
?file=4329872 ) sem ég ætla að
leyfa mér að vitna í. Eftir upphafs-
spjall þar sem Andri Snær lýsir
því hvenær hann hafi byrjað að
velta fyrir sér lýðræðinu og hvern-
ig hann upplifir að orðið hefur hér
í raun litla merkingu í „praxis“.
Hann talar um að menn geti farið í
gegn um allt menntakerfið; skóla-
kerfið, háskóla og doktorsnám án
þess að þekkja eða hafa tileinkað
sér þau gildi sem lýðræðið byggist
á og að samfélagslegur skilningur
á lýðræði byggist á mjög veikri
skynjun. Hann nefnir sem dæmi
um grundvallaratriði, eins og upp-
lýsing; hvaða upplýsingar við fáum
til þess að taka síðan ákvarðanir.
Hvað er talið eðlilegt að stjórn-
málamenn mati okkur á upplýs-
ingum eða haldi upplýsingum frá
okkur og nefnir í því sambandi
sem dæmi einn af okkar fremstu
sérfræðingum í forðafræði jarð-
skorpunnar sem var allt í einu
múlbundinn. Andri nefnir að hann
hafi verið í viðtali við franska
blaðakonu frá Libération sem hafði
átt að eiga viðtal við sérfræðinginn
en svo stóð viðtalið ekki lengur til
boða því allt í einu mátti hann ekki
lengur tala. Og blaðakonan spurði
Andra, „ Er þetta ekki eitthvað
sem blaðamenn verða brjálaðir yf-
ir?“ Og Andri svarar: „Athugaðu
það bara.“ „Slá ekki allir fjölmiðlar
skjaldborg í kring um hann og
kreista út úr honum þær upplýs-
ingar sem mega þá ekki koma til
almennings?“ Og Andri svarar:
„Við skulum sjá – með hverjum
standa fjölmiðlar?“ „En ef ég
skrifa um það að vísindamanni á
Íslandi var meinað að tjá sig um
eitt stærsta mál á Íslandi á sama
tíma og haldinn var blaðamanna-
fundur þar sem fyrirtækið velur
sér vísindamenn til að tala, þá lítur
þetta ekki út sem lýðræðisríki. Þá
lítur þetta út sem einræðisríki.“
Síðasti séns ríkisstjórnarinnar
Alþingismenn bera ábyrgð gagn-
vart þjóðinni á framkvæmdum
vegna Kárahnjúkavirkjunar. Því
væri það eðlileg krafa þeirra að fá
óheftan aðgang að gögnum um
virkjunina og álverið, ásamt því að
fara fram á að óháðir aðilar verði
fengnir til að fara yfir málið í
heild. Þegar niðurstöður liggja fyr-
ir ættu alþingismenn rétt á að taka
ákvörðun um framtíð Kára-
hnjúkavirkjunar með atkvæða-
greiðslu. Þar til ætti að bíða með
að hleypa vatni á Hálslónssvæðið.
Að verða við slíkri kröfu alþing-
ismanna yrði líklega síðasti séns
ríkisstjórnarinnar til að sýna leik-
reglum lýðræðisins í þessu máli
smá virðingarvott. En þar sem
fæstir hafa líklega trú á að slíkt
gerist úr þessu þá ætti almenn-
ingur að láta til sín taka með því
að hefja undirskriftasöfnun með
áskorun til ríkisstjórnarinnar um
að virða leikreglur lýðræðisins í
verki og láta kjósa um framtíð
Kárahnjúkavirkjunar í næstu al-
þingiskosningum.
Með þökk fyrir birtinguna.
Síðasti séns
ríkisstjórnarinnar
Jóhann G. Jóhannsson fjallar
um lýðræði og Kárahnjúka-
virkjun
» Alþingismenn beraábyrgð gagnvart
þjóðinni á framkvæmd-
um vegna Kárahnjúka-
virkjunar.
Höfundur er tónlistar- og
myndlistarmaður.
Jóhann G. Jóhannsson