Morgunblaðið - 06.11.2006, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. NÓVEMBER 2006 27
MEÐ því að breyta skattreglum í
átt að því sem tíðkast í mörgum
grannlandanna væri hægt að auka
verulega fjármagn til mannúðar- og
líknarmála, til menn-
ingarstarfs, þar á meðal
íþrótta, og til vísinda-
rannsókna.
Í nýrri tillögu leggj-
um við til, sjö Samfylk-
ingarmenn, að gerð
verði gangskör að
breyttum skattareglum
um framlög til mann-
úðar- og menningar-
starfs. Tilgangurinn er
að greiða fyrir fjár-
magni til þessarar
starfsemi með því að
samfélagið leggi sitt fé
saman við framlög einstakra gefenda.
Með sérstökum reglum væri einnig
hvatt til þess að framlögin takmarkist
ekki við smekk eða geðþótta gefand-
ans og taki síður mið af þröngum við-
skiptahagsmunum.
Stóraukin framlög
Undanfarin ár hafa framlög stór-
fyrirtækja og einstakra efnamanna
stóraukist á þessu sviði. Þá hefur all-
ur almenningur tekið vel undir í ein-
stökum söfnunum en ekki er síður
mikils um vert að regluleg framlög og
sjálfboðið starf mynda hryggj-
arstykkið í félagasamtökum á sviði
mannúðarstarfa, menningar og
íþrótta um allt land.
Nú er staðan sú að fyrirtækjum er
leyfilegt að draga frá skatti þá upp-
hæð sem lögð er fram. Frádrátt-
arbært framlag getur aldrei orðið
hærra en nemur 0,5% tekna. Þó sýna
tölur frá ríkisskattstjóra að í fyrra
námu framlög af þessu tagi a.m.k. 1,3
milljörðum króna, samanber úttekt
Ragnhildar Sverrisdóttur í Morg-
unblaðinu 17. september. Þar koma
líka fram að forystumenn í mann-
úðar- og menningarstarfi telja að
breyttar skattareglur gætu orðið til
þess að þessi framlög ykjust stórlega.
Í tillögu okkar er lagt til að bæði
einstaklingar og fyrirtæki geti fengið
skattaívilnun vegna slíkra framlaga,
en nú geta aðeins fyrirtæki fengið
frádrátt. Lagt er til að ívilnunin gildi
um framlög til líkn-
arstarfs og ýmiskonar
hjálparstarfs, til vís-
indarannsókna og til
menningarstarfsemi af
ýmsu tagi, þar á meðal
til íþróttastarfs, sem er
nýjung frá fyrri þing-
málum um þetta frá fé-
lögum okkar Ágústi
Einarssyni og Einari
Karli Haraldssyni.
Tvær tillögur
Tveir kostir eru sér-
staklega nefndir í tillög-
unni um skattívilnanir. Annarsvegar
að tvöföld gjafarupphæð dragist frá
skatti í stað einfaldrar nú. Sá sem
leggur fram 100 þúsund krónur getur
dregið þær, og aðeins þær, frá skatti.
Með framlagið er farið einsog hvern
annan rekstrarkostnað. Víða erlendis
felst hinsvegar beinn gjafandhvati í
skattareglum með því að framlagið
afli gefandanum tvöfalds afsláttar.
Fyrir 100 þúsund fengist þannig af-
sláttur fyrir 200 þúsund. Hinsvegar
er hlutallið 0,5% ótrúlega lágt. Í Dan-
mörku er þetta hlutfall 15%, í Banda-
ríkjunum 10% með ýmsum af-
brigðum.
Við leggjum líka til að skattaíviln-
un aukist ef einstaklingar eða fyr-
irtæki leggja framlög sín í við-
urkennda styrktarsjóði þar sem fénu
er ráðstafað á fyrirfram skilgreindum
faglegum forsendum. Þá er gert ráð
fyrir að engin tengsl séu milli gefand-
ans og sjóðsins. Þannig væru gef-
endur hvattir til framlaga án beinna
áhrifa á þá starfsemi sem styrksins
nýtur. Þetta gæti tryggt fé til menn-
ingar-, mannúðar- og rannsókna-
starfs sem af ýmsum ástæðum fer
halloka við núverandi aðstæður.
Nefna má ýmsa nýsköpun í listum, og
nauðsynlegar rannsóknir sem ekki
hafa fyrirfram svokallað hagnýtt
gildi.
Ívilnun sem skilar sér
Aukin skattívilnun vegna framlaga
af þessu tagi gæti auðvitað þrengt
skattstofn frá því sem nú er. Þessar
ráðstafanir mundu hinsvegar efla
bæði rannsóknir, margvíslegt menn-
ingarstarf og skapandi atvinnugrein-
ar svokallaðar sem þeim tengjast.
Hlutur menningarinnar er nú þegar
um 4% af landsframleiðslu, og greini-
legt að þar liggur einn af helstu vaxt-
arsprotum atvinnulífsins í næstu
framtíð. Líklegt er því að skattíviln-
unin skilaði sér nær samstundis í
auknum skatttekjum frá fyrirtækjum
og einstaklingum.
Þá yrði líknar- og hjálparstarf
miklu öflugra, og íþróttahreyfingunni
gæfist færi á að sinna betur þeim
verkefnum sem nú skortir helst fé til
þrátt fyrir margvíslegt viðskipta-
samstarf við fyrirtækin, ekki síst
barna- og unglingastarfi, almanna-
íþróttum nú og afrekshópum kvenna!
Ég er íhaldsmaður í skattamálum,
tek tillögum um undantekningar og
afslætti með tortryggni, trúi á fagn-
aðarerindið Einfalt, Skilvirkt, Rétt-
látt. Heilbrigð skynsemi segir mér
hinsvegar að hér sé á ferðinni aug-
ljóst framfaramál.
Skattreglur greiði veg
menningar og mannúðar
Mörður Árnason fjallar um
skattamál og tillögur Samfylk-
ingarinnar þar að lútandi
» Í nýrri tillögu leggj-um við til, sjö Sam-
fylkingarmenn, að gerð
verði gangskör að
breyttum skattareglum
um framlög til mann-
úðar- og menningar-
starfs.
Mörður Árnason
Höfundur er alþingismaður fyrir
Samfylkinguna í Reykjavík.
NORÐURLANDARÁÐ sem er
formlegur samstarfsvettvangur
stjórnmálamanna Norðurlandanna
var stofnað 1952. Grunninn að sam-
starfi Norðurlandanna
má þó að mestu rekja
til grasrótarinnar í nor-
rænu ríkjunum fremur
en stjórnvalda enda
hafa Norðurlandabúar
um langt skeið fundið
til mikillar sam-
kenndar, frændsemi og
vilja til samvinnu á
breiðum grunni.
Norrænu félögin,
frjáls félagasamtök,
voru stofnuð í Skandin-
avíu árið 1919 og fáum
árum síðar á Íslandi og
í Finnlandi. Félögin höfðu að mark-
miði að styrkja samstarf Norður-
landanna, meðal annars með því að
standa fyrir nemenda- og kenn-
araskiptum milli landanna. Í þeim til-
gangi beittu félögin stjórnvöld land-
anna pólitískum þrýstingi til að auka
norrænt samstarf og gera Norður-
landabúum auðveldara að taka þátt í
sameiginlegum verkefnum milli
landanna. Í dag eru margvíslegar
áætlanir á vegum Norðurlandaráðs
sem vinna að þessum markmiðum og
styður ráðið við þær fjárhagslega.
Eitt slíkt verkefni, norrænt sam-
starfsnet fólks með þroskaskerðingu,
var nýlega kynnt á Norðurlöndunum
af Steindóri Jónssyni en það gefur
einstaklingum eins og honum tæki-
færi á að vinna, nema og búa í öðru
norrænu landi líkt og okkur sem höf-
um átt þess kost að taka þátt í nor-
rænum áætlunum eins og Nordjobb
og Nordplus.
Samkvæmt skoðanakönnun sem
gerð var á Norðurlöndunum í októ-
ber telja borgarar þeirra norrænt
samstarf mikilvægt.
Þannig telja 69% Ís-
lendinga samstarf
Norðurlandanna mjög
mikilvægt til lengri
tíma litið, 71% Norð-
manna sömuleiðis og
74% Dana. Í heildina
eru það 64% Norð-
urlandabúa sem telja
samstarf Norður-
landanna mjög mik-
ilvægt. Aðeins eitt pró-
sent Norðurlandabúa
telja að samstarf þjóð-
anna ætti að vera
minna en það er í dag, sem er óbreytt
frá könnun sem gerð var árið 1993.
Könnunin staðfestir að almenningi
finnist norrænt samstarf enn sérlega
mikilvægt.
Í opinberri heimsókn Torbjørn
Jagland, forseta norska Stórþings-
ins, til Íslands á dögunum sagði hann
að mikilvægt væri að auka samvinnu
Íslands og Noregs við eftirlit á Norð-
ur-Atlantshafinu vegna aukinnar ski-
paumferðar, meðal annars olíuskipa.
Sagði hann löndin þurfa í sameiningu
að geta tekist á við mögulegar björg-
unaraðgerðir og mengunarslys á hafi
úti. Morgunblaðið tók undir orð Jagl-
and og hvatti til að slíkt samstarf
yrði kjarninn í nýrri utanríkis- og ör-
yggismálastefnu Íslands.
Það er rétt að taka undir þau orð.
Ísland og Noregur hafa að und-
anförnu átt viðræður um sameig-
inleg þyrlukaup fyrir strandgæslur
sínar. Vonandi bendir sú samvinna til
að stefnt sé að víðtæku samstarfi
landanna á sviði öryggismála. Þá
stunda Danir einnig eftirlit á hafinu í
kringum Færeyjar og Grænland sem
gerir þá sömuleiðis að vænlegum
kosti til samstarfs á sviði öryggis-
mála.
Það er víðtækur stuðningur al-
mennings á Íslandi og hinum Norð-
urlöndunum við norrænt samstarf.
Það er því eðlilegt að íslensk stjórn-
völd beini augum sínum í auknum
mæli til Norðurlandanna á þessu
sviði. Landfræðilegar og pólitískar
ástæður ættu þar einnig að vega
þungt enda eiga þjóðirnar náið sam-
band á stjórnmálasviðinu.
Íslendingar eiga einfaldlega mikla
samleið með hinum Norðurlönd-
unum.
Að loknu þingi Norðurlandaráðs
Bjarki Már Magnússon skrifar
um norrænt samstarf » Það er víðtækurstuðningur meðal al-
mennings við norrænt
samstarf sem ætti að
vera íslenskum stjórn-
völdum leiðarljós í mót-
un nýrrar öryggisstefnu
landsins.
Bjarki Már Magnússon
Höfundur er stjórnmálafræðingur og
stundar framhaldsnám í Danmörku
með sérstaka áherslu á norræna sam-
vinnu.
NÝLEGA birtist eftir mig grein
á miðopnu Morgunblaðsins um há-
hitarannsóknir og rannsóknabor-
anir. Tilgangur hennar var að
skýra hvernig háhitarannsóknir
fara fram, af hverju þyrfti rann-
sóknaboranir og
hvert væri hlutverk
rannsóknaleyfis og
laga um mat á um-
hverfisáhrifum í því
samhengi. Þessa
grein má einnig finna
á vefsíðu minni,
www.isor.is/̃ogf. Í
greininni lagði ég
áherslu á mikilvægi
þess að fleyta fram
rannsóknum á auð-
lindum gosbeltisins,
t.d. með því að reita-
skipta því og auglýsa
eftir umsóknum um
rannsóknaleyfi í því
öllu. Með því móti
fengjum við hraðast
haldgóða þekkingu á
auðlindum og nátt-
úrufari gosbeltisins.
Út frá þeirri þekk-
ingu mætti taka upp-
lýsta ákvörðun nátt-
úruvernd og nýtingu.
Ég tók hvergi af-
stöðu til verndunar
eða nýtingar á til-
teknum svæðum, að-
eins til öflunar þekk-
ingar.
Grein Valdimars
Ég hef fengið nokkur viðbrögð
við grein minni, flest jákvæð en
fáeinir virðast hafa misskilið
greinina sem mér þykir miður.
Meðal þeirra eru Valdimar Leó
Friðriksson, sem svaraði grein
minni í Morgunblaðinu 23. okt.
Þar segir hann m.a. „Ólafur reynir
í grein sinni að telja lesendum trú
um að með veitingu rann-
sóknaleyfis sé á engan hátt verið
að stefna náttúru svæðisins í voða.
Það sé engan veginn ávísun á leyfi
til að bora rannsóknarholur. Þessu
trúir auðvitað ekki nokkur mað-
ur.“ Hann bendir á að í Hverahlíð
og á Ölkelduhálsi séu 2–3 rann-
sóknarholur sem aldrei voru send-
ar í umhverfismat og bæði svæðið
séu sköðuð eftir rannsóknir í kjöl-
far rannsóknaleyfis. Þarna ruglar
Valdimar því miður saman því sem
ég var að reyna að útskýra í grein
minni, nefnilega muninum á rann-
sóknaleyfi og leyfi til borunar á
tilteknum stað. Ég ætla því hér á
eftir að reyna að útskýra þetta að-
eins betur.
Rannsóknaleyfi veitir hvorki
leyfi né hafnar borun á tilteknum
stað. Það er Skipulagsstofnun,
sem er undir umhverfisráðuneyti,
sem metur hvort leyfa beri borun
á háhitasvæði án umhverfismats
eða ekki og það er hún sem úr-
skurðar hvort borun skuli sam-
þykkt að loknu umhverfismati. Úr-
skurðir Skipulagsstofnunar eru
kæranlegir til umhverfisráðherra
sem hefur lokavald í málinu. Þess
fyrir utan þarf framkvæmdaleyfi
frá viðkomandi sveitarfélagi. Þetta
ferli tryggir auðvitað ekki að kom-
ið sé í veg fyrir borun á við-
kvæmum svæðum en það tryggir
að ákvörðunin um það sé byggð á
bestu upplýsingum um umhverfis-
áhrifin og mismunandi sjónarmið
komi fram.
Rannsóknaleyfi
Samkvæmt auðlindalögum á eig-
andi jarðhita undir landi sínu en
hefur mjög takmarkaðan rétt til
að nýta hann án opinbers leyfis.
Honum er þó heimilt að rannsaka
hann eða leyfa öðrum að gera það.
Eigandi háhitasvæðis getur því
borað rannsóknaholu eða heimilað
það öðrum, ekki þarf opinbert
rannsóknaleyfi. Hins vegar gilda
lög um umhverfismat um bor-
unina. Þeim er ætlað að tryggja
að landeigandinn geti ekki raskað
náttúrunni meir en
umhverfisyfirvöld
leyfa. Þannig háttar
til með bæði dæmin
sem Valdimar nefnir,
Ölkelduháls og Hvera-
hlíð, bæði eru þau
eign Reykjavík-
urborgar og hún gæti
látið bora þar þótt
hún hefði ekki rann-
sóknaleyfi. Skipulags-
stofnun hefur auðvitað
þurft að úrskurða
hvort umhverfismats
hafi verið þörf í þess-
um tilvikum og bor-
anirnar voru sam-
þykktar að afloknu
því ferli öllu. Iðn-
aðarráðherra getur
hins vegar veitt hverj-
um sem er rannsókn-
arleyfi án tillits til
eignarhalds á landi.
Það felur í sér rétt til
að rannsaka auð-
lindina hvar sem er
innan rannsóknasvæð-
is óháð því hver á
landið. Leyfinu fylgir
oftast forgangur að
leyfi til nýtingar á
svæðinu í tiltekinn
tíma verði slík nýting á annað
borð leyfð. Þess vegna er kostur
fyrir orkufyrirtækin að fá rann-
sóknarleyfi í eigin landi en ekki
nauðsyn. Kjarni málsins er að
rannsóknarleyfi jafngildir ekki
heimild til rannsóknaborana eins
og margir virðast halda. Þetta
sést ef menn lesa auðlindalögin.
Þekking er grundvöllur
ákvarðana
Ég tek undir að þörf er á nýrri
sýn á málin og heildstæðri áætlun
um nýtingu náttúruauðlindanna
og verndun náttúrufyrirbæra. Sú
áætlun verður að byggjast á stað-
góðri þekkingu og á ekki að tak-
markast við orkuiðnaðinn. Við
þurfum að þekkja hin ýmsu nátt-
úrfyrirbæri og hversu algeng þau
eru til að leggja mat á vernd-
argildi. Við þurfum að vita hvar
virkjanlegur jarðhiti er til að geta
metið hvaða svæði koma til greina
til orkuvinnslu og þá er óhjá-
kvæmilegt að bora rann-
sóknaholur. Það er hins vegar
vandalítið að ganga þannig frá
umhverfi rannsóknarholna að
rannsóknum loknum að þær verði
lítið áberandi. Benda má á mörg
dæmi um háhitaholur sem eru
nánast horfnar, frá öðrum hefur
verið gengið snyrtilega en vissu-
lega eru dæmi um frágang sem er
ábótavant.
Valdmar bendir réttilega á að
lítið fé fáist til rannsókna á nátt-
úrufari á háhitasvæðum. Mestur
hluti þess kemur nú frá orkugeir-
anum, annars vegar frá ríkinu og
hins vegar frá orkufyrirtækjum til
náttúrufarsrannsókna á svæðum
sem þau hafa rannsóknaleyfi á.
Með því að leggjast gegn veitingu
rannsóknaleyfa er verið að hafna
fjármagni til rannsókna og öflunar
nýrrar þekkingar og verið að auka
hættu á að teknar verði óskyn-
samlegar ákvarðanir um virkjun,
aðra nýtingu eða verndun.
Rannsóknaleyfi
Ólafur G. Flóvenz skrifar um
háhitarannsóknir og rann-
sóknaboranir
Ólafur G. Flóvenz
»Með því aðleggjast
gegn veitingu
rannsóknaleyfa
er verið að auka
hættu á að tekn-
ar verði óskyn-
samlegar
ákvarðanir um
virkjun, aðra
nýtingu eða
verndun.
Höfundur er jarðeðlisfræðingur
og forstjóri ÍSOR.
Sagt var: Þingið hefst á morgun og lýkur á laugardag.
BETRA VÆRI: Þingið hefst á morgun og því lýkur á laugardag.
Gætum tungunnar