Morgunblaðið - 24.11.2006, Side 34

34 FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Nemur eyrað það
sem augað sér ?
Fáðu enn kröftugri hljómburð úr stóra flatskjánum þínum með Yamaha
heimabíómagnara. Með Yamaha magnara og réttu hátölurunum verða
heildaráhrifin af myndinni og upplifunin öll sterkari, hljómurinn kemur úr
öllum áttum í rýminu og þér finnst eins og það sé bíó heima hjá þér.
UM ÞESSAR mundir, nánar til-
tekið þann 5. september sl. eru liðin
80 ár frá vígslu St. Jósefsspítala í
Hafnarfirði. Í tilefni þessara tíma-
móta verður afhjúpað
listaverk til heiðurs og
virðingar við St. Jós-
efssystur og þeirra
framlag til heilbrigð-
ismála í Hafnarfirði og
landsins alls.
Jafnframt verður af-
hjúpað annað listaverk
tileinkað Jónasi
Bjarnasyni yfirlækni
sem mótaði stefnu spít-
alans í þá átt að að spít-
alinn þróaðist sem sér-
greinasjúkrahús í
mörgum sérgreinum
læknisfræðinnar. Jón-
as Bjarnason var yfirlæknir árin
1956–1993. Hann var framsýnn, mik-
ill fagmaður og góður stjórnandi,
dáður og virtur bæði af sjúklingum
og samstarfsfólki.
Það var mikið lán fyrir Hafnfirð-
inga árið 1926 þegar að St. Jós-
efssystur ákváðu að setjast að í
Hafnarfirði og reisa þar sjúkrahús.
Það var mikið þrekvirki í þá daga að
byggja svo stórt hús. Þegar spítalinn
reis á Hamrinum var þetta eins og
hvítur kastali sem gnæfði yfir Fjörð-
inn því það var lítil byggð þarna í
kring. Saga spítalans hefur verið
skráð og má finna m.a. í bók um störf
St. Jósefssystra á Íslandi í 100 ár
sem gefin var út 1996. Ég ætla ekki
að segja þessa sögu
núna heldur minnast
þeirra sem spítalinn á
sögu sína að þakka, St.
Jósefssystrunum í
Hafnarfirði og kynni
mín af þeim.
Það var í nóvember
1964 sem ég kom í
fyrsta skipti inn á St.
Jósefsspítalann. Ég var
þá nýútskrifaður
hjúkrunarfræðingur.
Mér þótti strax mjög
notalegt að koma inn á
spítalann. Það var ró og
friður yfir öllu og við-
mótið hlýtt og gott. Það var fram-
andi að sjá nunnur sem gengu um
gangana og hlúðu að sjúklingunum.
Ég þurfti ekki að hugsa mig lengi
um þegar Priorinnan, systir Eaulalia
bauð mér vinnu og ég var ráðin frá 1.
janúar 1965 sem önnur af tveimur ís-
lenskum hjúkrunarfræðingum sem
þarna störfuðu. Nýr kafli í lífi mínu
og starfi var hafinn sem byggðist á
einlægni, fórnfýsi, trúmennsku og
óhemju dugnaði systranna. Syst-
urnar voru vel menntaðar og fram-
sýnar í sínum störfum. Þær fylgdust
vel með kröfum tímans um bætta
sjúkrahúsþjónustu. Á St. Jósefsspít-
ala var snemma tekin upp deilda-
skipting, handlækningadeild, lyf-
lækningadeild og skurðdeild með
sérstökum hjúkrunardeild-
arstjórum, sem þekktist ekki þá, en
er sjálfsagt og eðlilegt í dag. Þær
fóru vel með fjármuni og voru spar-
samar í jákvæðri merkingu þess
orðs. Þær ráku spítalann í 60 ár á
eigin ábyrgð eða til ársins 1987 þeg-
ar þær seldu ríki og Hafnarfjarð-
arbæ spítalann. Til marks um hve
St. Jósefssystur voru kraftmiklar og
með miklar hugsjónir þá byggðu
þær og ráku 13 sjúkrahús á Norð-
urlöndunum á mesta blómatíma sín-
um ásamt því að reka barnaskóla
samhliða á þessum stöðum. Þó þær
ættu góða að þurfti oft mikla útsjón-
arsemi og ómælda sjálfboðavinnu
þeirra til að láta þetta ganga.
Þegar starfsemin á spítalanum
varð umfangsmeiri fengu systurnar
aðstoðarstúlkur, fyrst einkum út-
lendar og síðar íslenskt aðstoðarfólk.
Þær stjórnuðu öllu af lipurð og lagni
en þó með festu. Til að minnka
kostnaðinn við reksturinn voru þær
alltaf sjálfar á bakvakt allan sólar-
hringinn ef eitthvað kæmi upp á.
Jafnframt spítalarekstrinum ráku
systurnar barnaskóla, fyrst í litlu
timburhúsi, sem þær áttu á spít-
alalóðinni en síðar, 1938, byggðu
þær stórt og myndarlegt skólahús.
Barnaskóli þeirra starfaði til 1960
eða þar til að ný grunnskólalög tóku
gildi en eftir það var leikskóli í hús-
inu. Skólinn var vel sóttur af hafn-
firskum börnum og þau muna nú á
fullorðinsárum vel eftir því vega-
nesti sem þau fengu þar.
Frá upphafi var kapella í spít-
alanum fyrir systurnar fyrst og
fremst, þar var messa alla daga,
margir sjúklingar sóttu þangað and-
legan styrk í veikindum sínum. Bæj-
arbúum fannst einnig gott að koma
til messu í kapelluna, sérstaklega á
miðnætti á jólanótt.
Þrátt fyrir allar sínar annir fundu
systurnar tíma til að stunda fjöl-
breytta grænmetisrækt. Þær voru
að sumu leyti brautryðjendur í þeim
efnum og spöruðu eldhúsi spítalans
ómælda fjármuni með þessu enda
var það eflaust tilgangurinn. Mat-
urinn á spítalanum var hollur og
góður, þær notuðu mjög mikið græn-
meti daglega í máltíðir fyrir sjúk-
lingana sem voru jafnvel þeirra
fyrstu kynni af góðu grænmeti.
St. Jósefssystur settu svip á bæ-
inn þegar þær tóku sér ferð niður í
bæ og voru margir tilbúnir að spjalla
við þær, bæði börn og fullorðnir.
Hafnfirðingar báru ómælda virðingu
fyrir þeim og þeirra störfum fyrir
bæjarfélagið.
Ég þakka St. Jósefssystrum per-
sónulega fyrir það sem þær kenndu
mér. Ég þakka þeim fyrir alla
hlýjuna og umhyggjusemina í minn
garð og minna nánustu. Ég þakka
þeim fyrir allar góðar fyrirbænir og
þann styrk sem þær hafa veitt mér
þegar ég hef þurft á að halda.
Ég veit að margir geta tekið undir
með mér, sérstaklega Hafnfirðingar
og ég vil ljúka þessu með kveðju frá
Hafnfirðingnum Árna Grétari Finn-
syni sem hann orti í tilefni af 80 ára
afmæli spítalans.
Að líkna sjúkum og lækna sár
leiðarljós frelsarinn Jesús Kristur
Fjörðurinn þakkar um ókomin ár
ykkar kærleiksverk Jósefssystur.
St. Jósefsspítali Hafnarfirði 80 ára
Gunnhildur Sigurðardóttir
fjallar um sögu og starfsemi St.
Jósefsspítala
» St. Jósefssystursettu svip á bæinn
þegar þær tóku sér ferð
niður í bæ og voru
margir tilbúnir að
spjalla við þær, bæði
börn og fullorðnir.
Gunnhildur
Sigurðardóttir
Höfundur er fyrrverandi
hjúkrunarforstjóri St. Jósefsspítala
Hafnarfirði.
MIG langar að spyrja alþjóð
þessarar spurningar og svara sjálf
fyrir mig með skynsamlegum rök-
um. Skynsemishugsun verður allt-
af og undantekningarlaust að taka
mið af heildrænni hugsun. Skyn-
semislausnin verður jafnframt
alltaf að taka mið af
hvað kemur sér best
fyrir nærsamfélagið
okkar en einnig fyrir
heiminn og jörðina í
heild þegar um er að
ræða málefni sem
snerta alla jarðarbúa.
Í fyrsta lagi gerir
stóriðjustefnan ráð
fyrir svo mörgum
teravöttum af orku að
ekki er hægt að hlífa
mörgum svæðum á
Íslandi frá nýting-
arsjónarmiðinu. En
ég tel að flestir Íslendingar séu
sammála um það að einhverjum
svæðum verði að hlífa og við þurf-
um því skýra stefnu sem skil-
greinir þau svæði í lögum um um-
hverfisvernd. Einnig verðum við
að gera ráð fyrir að hér á landi
gerist þörf til annars konar orku-
nýtingar síðar. Skynsamlegt væri
því að spyrja hvar við ættum að
sækja orku í framtíðinni ef búið er
að virkja öll svæði og binda
orkuna í samningum í áratugi?
Í öðru lagi er það ekki skyn-
samleg hugmynd að selja alla
orkuna til álframleiðslu að teknu
tilliti til þess að það er orkufre-
kasti og mest mengandi iðnaður
sem til er í heiminum. Iðnaður
sem heimsbyggðin
mun á komandi árum
draga verulega úr
vegna þess að heim-
inum stafar mikil ógn
af slíkri mengun
vegna loftslagsbreyt-
inga. Þegar reiknað
er með flutningum sú-
ráls og unnins áls á
milli heimsálfa má
reikna með ennþá
meiri mengun. Skyn-
samlegast væri að úr-
vinnsla súráls fari
fram á sama stað sem
það er upprunnið og frumvinnslan
fer fram.
Á heimasíðu Alcoa má sjá að
2004 og 2005 urðu um 26% af
heildartekjum fyrirtækisins til
vegna neyslupakkninga og hefur
sá hluti teknanna vaxið hraðast á
síðastliðnum árum. Aðeins um
10% tekna kom frá byggingariðn-
aði og um 10–11% frá samgöngu-
tækjum. Skynsamlegt væri að
spyrja hversu mikil not við höfum
fyrir þessar álneyslupakkningar.
Hlutföll endurvinnslu áldósa er
misjafnt eftir löndum en með-
altalið í Evrópu er um 40% endur-
vinnsla. Í því sambandi vil ég til
dæmis minna á það að í Dan-
mörku er bannað að selja drykki í
áldósum. Það er að sjálfsögðu ekki
þörf fyrir svona mikla álfram-
leiðslu í neyslupakkningar og brýn
nauðsyn fyrir okkur að takmarka
eins og hægt er vöruframleiðslu
úr áli sem ekki er nauðsynleg.
Í þriðja lagi ber að líta til þess
að alþjóðasamfélagið hefur mótað
stefnu sem felst í að draga úr los-
un gróðurhúsalofttegunda. Flest
öll samfélög heims hafa skuld-
bundið sig til að fara eftir þessari
stefnu sem kallast Kyoto-bókunin.
En Ísland, eitt af ríkustu löndum
heims, samdi sig frá henni og fær
undanþágu til að auka á mengun.
Á sama tíma eru flest löndin að
skuldbinda sig til að draga úr los-
un. Samkvæmt tölum í Frétta-
blaðinu 11. ágúst 2006 losar stór-
iðja á Íslandi, með tilkomu
Fjarðaáls, um 2,5 milljónir tonna
gróðurhúsalofttegunda á ári. Öll
önnur losun frá bílaflotanum, skip-
um, landbúnaði og sorpúrgangi er
samtals 2,25 milljónir tonna. Jafn-
framt ber að geta þess að yfir
80% orku á Íslandi fer til stóriðju.
Að mínu mati ber okkur nú að líta
til framtíðar til úrlausnar vandans
og taka þátt í að draga úr losun á
næstu árum, ásamt öðrum löndum
heims, því þetta snertir alla jarð-
arbúa. Við þurfum að sjá að í nýj-
um og umhverfisvænni lausnum
felast ótrúleg tækifæri. Nýr og
vistvænni markaður er að taka við
af þeim gamla og nýjar, fram-
sýnar lausnir munu taka við á
komandi árum. Mikilvægt er að ís-
lensk stjórnvöld verði hugrökk í
framgöngu eins mikilvægra mála.
Núverandi stjórnvöld virðast
hins vegar einblína á stór-
iðjustefnu og sjá ekki aðra mögu-
leika en orkunýtingu, álfram-
leiðslu og frekari mengun. Ísland
hefur skapað sér það orðspor er-
lendis að vera einstök, hrein og
fögur náttúruperla en getur ekki
haldið í það orðspor með áfram-
haldandi þróun í stóriðju. Stað-
reyndin er sú að um 95% ferða-
manna sem hingað koma sækjast
eftir að upplifa náttúruna og vilja
sjá hálendið sem er stærsta
óbyggða víðerni Evrópu. Að sjálf-
sögðu verðum við að gera okkur
grein fyrir að flutningar með flug-
vélum valda líka mengun og ætt-
um því að leggja okkar lóð á vog-
arskálarnar til að breyting verði
þar á. Á vormánuðum bárust
fréttir í Mbl. um að framleiðendur
flugvéla séu nú þegar farnir að
huga að því að smíða þær úr létt-
ari efnum eins og trefjaplasti,
frekar en úr áli og stáli. Framtíðin
býður einnig upp á að gera hið
sama með önnur farartæki og í
framtíðinni munum við nota um-
hverfisvænna eldsneyti en við ger-
um í dag. Þarna liggja ný við-
skiptatækifæri og vettvangur fyrir
hugmyndir og nýsköpun. Ísland
getur verið með fremstu þjóðum í
heimi til að stuðla að nýsköpun og
verða með því fyrirmynd annarra
þjóða. Hér ætti að vera hægt að
skipta út bílaflotanum og keyra
um á vænum og grænum bílum og
farartækjum. Mögulega væri hægt
að stuðla að því að almennings-
samgöngur væru því sem næst frí-
ar þannig að fleiri myndu nota
þær. Hér væri líka hægt að hefja
framleiðslu á vetni. Slíkt væri
framsýnisstefna og það er eina
rétta leiðin til að við getum átt
okkur framtíð á jörðu. Niðurstaða
mín er að skynsamlega athuguðu
máli sú að framsýni er málið.
Er álið málið?
Andrea Ólafsdóttir fjallar um
álver og umhverfismál » Við þurfum að sjá aðí nýjum og umhverf-
isvænni lausnum felast
ótrúleg tækifæri.
Andrea Ólafsdóttir
Höfundur er háskólanemi
og tekur þátt í forvali Vinstri
grænna á höfuðborgarsvæðinu.