Morgunblaðið - 13.05.2007, Qupperneq 14

14 SUNNUDAGUR 13. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
ég henni ævinlega þakklátur. Hún
er minn auður. São Tomé var líka
öruggur staður og við lágum á
ströndinni mest allan daginn.“
Eðli málsins samkvæmt var flogið
inn til Bíafra í skjóli nætur. Farið
var svo til á hverri nóttu.
Létu byssukúlunum
rigna yfir okkur
Þorsteinn E. Jónsson flugstjóri
var yfir íslenska liðinu á São Tomé
og segir Einar hann hafa verið hin-
um ungu flugmönnum stoð og
stytta. Yfirmaður alls flugflotans
var danskur majór, Krum-Hansen
að nafni, og kölluðu -Íslendingarnir
hann aldrei annað en Krumma.
Vélarnar voru af gerðinni Dou-
glas DC-6 og flugtíminn til Bíafra
var um tvær klukkustundir. Skilyrði
voru mjög erfið enda mátti yfirleitt
ekki notast við ljós þar sem Níger-
íumenn vöktu yfir hverri grun-
samlegri hreyfingu. „Það var helst
að þeir sæju okkur í tunglsljósinu og
þá létu þeir byssukúlunum rigna yf-
ir okkur. Við vissum samt aldrei fyr-
ir víst hvort það voru Nígeríumenn
eða Bíaframenn sem voru að skjóta
á okkur. Ringulreiðin var mikil.“
Íslensku vélarnar urðu ekki fyrir
teljandi skakkaföllum af þessum
sökum en skömmu eftir að Einar
kom til starfa var kanadísk vél skot-
in niður í aðflugi í Bíafra.
Einar leggur áherslu á að ferð-
irnar hafi verið eins misjafnar og
þær voru margar og sumar hverjar
hafi verið „rólegar og þægilegar“.
„Þetta var síður en svo ein samfelld
kúlnahríð.“
Vélarnar lentu á svonefndum Uli-
flugvelli miðja vegu milli borganna
Benin City og Enugu en Einar segir
að í raun hafi þetta ekki verið flug-
völlur, heldur breikkaður þjóðvegur.
Flugvélarnar fluttu birgðir til
Bíaframanna, matvæli og lyf, en
Nígeríumenn voru farnir að þjarma
verulega að þeim á þessum tíma-
punkti í stríðinu. Stundum var flogið
með vannærð börn til baka. Þegar
þau höfðu náð sér var þeim skilað
aftur til Bíafra. „Það var erfiðast af
þessu öllu,“ segir Einar.
Farþegarnir voru þó ekki alltaf af
holdi og blóði. „Í eitt skiptið
skömmu áður en stríðinu lauk
þurftu kollegar mínir að fljúga burt
með bíl Ojukwu leiðtoga Bíafra til
að koma honum undan. Okkur þótti
þetta rosalegt en það hefur verið
vonlaust fyrir flugmennina að malda
í móinn.“
Þjófurinn skotinn í brjóstið
Áhöfnin reyndi að vera eins fljót
og kostur var að athafna sig á jörðu
niðri en ef árásir Nígeríumanna
voru skæðar gat hún leitað skjóls í
neðanjarðarbyrgi í námunda við
flugvöllinn. Aldrei kom til þess í til-
viki Einars.
Á ýmsu gekk í Bíafra og í eitt
skiptið stal ungur heimamaður sem
vann við affermingu vélanna salti
frá Íslendingunum. „Við vissum að
þjófnaður var dauðasynd og reynd-
um því að koma honum um borð í
vélina. Það tókst ekki því hermaður
skaut hann strax í brjóstið. Þetta
var mikið áfall fyrir okkur Jóhannes
Markússon flugstjóra en við héldum
honum á milli okkar þegar hann var
skotinn.“
Hjálparfluginu lauk, eins og fyrr
segir, 12. janúar 1970 og Íslending-
arnir héldu heim á leið í lok mán-
aðarins. Áður en að því kom fór Ein-
ar þó í eitt flug af allt öðru tagi.
„Ómar heitinn Tómasson flugmaður
hafði látið sig dreyma um að giftast
finnskri unnustu sinni yfir miðbaug
sem er skammt undan ströndum
São Tomé. Við Jóhannes Markússon
vorum við stýrið og létum vita þegar
við vorum akkúrat yfir miðbaug og
þá gaf séra Cunningham þau saman.
Þetta var mjög skemmtileg uppá-
koma.“
Eftir heimkomuna starfaði Einar
um skeið hjá Loftleiðum en árið
1971 réð hann sig til starfa hjá
Cargolux í Lúxemborg. Þar var
hann í sjö ár, fyrst sem hleðslustjóri
og flugmaður en síðar flugstjóri.
Einar flaug vítt og breitt um heim-
inn á vegum Cargolux og lenti í
ýmsum uppákomum og ævintýrum.
„Þetta var mjög líflegur og
skemmtilegur tími.“
Móðgaði indversku þjóðina
Einu sinni komst Einar í hann
krappan í Kalkútta á Indlandi með-
an stríðið í Bangladesh geisaði. „Það
var hernaðarástand þarna þannig að
við lögðum mikla áherslu á að af-
ferma vélina með hraði og koma
okkur í burtu. Ég gegndi starfi
hleðslustjóra í þessu flugi og þurfti
aðeins að byrsta mig við hina inn-
fæddu, fannst þeir ekki ganga nógu
rösklega til verks. Það endaði með
því að ég henti einum þeirra út. Sagt
var að ég hefði sparkað í afturend-
ann á honum en það er ekki rétt.“
Yfirvöld á flugvellinum tóku þennan
gjörning óstinnt upp og kröfðust
þess að Einar bæði manninn og ind-
versku þjóðina afsökunar á því að
hafa sparkað í einn af þegnum henn-
ar. Að öðrum kosti færi vélin ekki í
loftið. „Ég tók ekki í mál að biðja
manninn afsökunar, enda átti hann
þetta skilið, en gat fallist á þá mála-
miðlun að skrifa undir plagg þar
sem ég bað indversku þjóðina afsök-
unar. Það gerði ég fyrst og fremst
með hagsmuni flugfélagsins míns að
leiðarljósi. Eftir japl, jaml og fuður
komumst við loks í burtu frá Kal-
kútta.“
Í tvígang kom Einar til Kína, í
annað skiptið skömmu áður en Rich-
ard Nixon Bandaríkjaforseti kom
þangað í fræga heimsókn til að frið-
mælast við Maó formann. „Við fór-
um með einhverja franska sýningu
til Kína og stálum eiginlega glæpn-
um af Nixon, lentum rétt á undan
honum. Vorum meira að segja beðn-
ir að færa vélina til, því ekki þótti
heppilegt að forsetinn sæi vestræna
flugvél á vellinum sem hefði komið á
undan honum.“
Meðan á Víetnam-stríðinu stóð
þurfti Einar einu sinni að lenda í
Singapúr á leið frá Saigon. „Þetta
var mikið mál enda var ég að koma
frá óvinveittu landi,“ segir Einar
sem um stund var í stofufangelsi á
flugvellinum. „Það fór svo sem ekk-
ert illa um mig og fljótlega fékk ég
að fara á hótel. Málið fékk svo far-
sælan endi en þetta var óskemmti-
leg lífsreynsla.“
Árið 1978 flutti fjölskyldan heim
til Íslands og Einar hóf störf hjá
Flugleiðum. Hann segir börnin hafa
sprungið út eins og rósir við það og
upp frá því kom aldrei til greina að
hafa fasta búsetu í öðru landi. Fram
til 1991 starfaði Einar þó í og með
erlendis, hjá Air Bahama, Air India,
Sterling og German Cargo.
Rákust á gamm
Stundum skall hurð nærri hælum
í Bíafra en líklega hefur Einar ekki í
annan tíma verið jafn hætt kominn
og í fraktflugi German Cargo frá
Sana’a í Jemen til Delí á Indlandi
19. maí 1989. Var það þó á frið-
artímum.
„Það er án efa furðulegasta atvik
sem ég hef lent í. Við vorum að
lækka flugið inn til Delí í rólegheit-
unum og vorum að hlusta á frétt í
BBC þess efnis að einhverjir
hryðjuverkamenn hefðu verið
dæmdir í fangelsi í Þýskalandi.
Jæja, nú verða einhver læti, höfðum
við á orði. Í því verður þessi líka
sprenging um borð og það var engu
líkara en við hefðum orðið fyrir
árás. Hávaðinn var ærandi og vélin
varð strax mjög óstöðug. Við vissum
ekki hvað í ósköpunum var á seyði
en grunaði fyrst að gluggi hefði
sprungið. Fljótlega kom flug-
vélstjórinn aftur á móti auga á gat á
flugstjórnarklefanum fyrir neðan
sætið mitt. Þá tók fiður og drulla að
streyma inn um gatið og fyllti vitin.
Annan eins viðbjóð hef ég aldrei
fengið upp í mig.“
Það sem hafði gerst var að vélin
hafði lent í árekstri við stóran og
mikinn gamm sem gert hafði gat á
nef hennar og mjatlaðist hræið nú
inn í flugstjórnarklefann.
„Við fórum strax fram á neyð-
araðflug en við áttum á bilinu 20 til
30 mínútur ófarnar. Stjórntæki
höfðu laskast við áreksturinn og fyr-
ir vikið var erfitt að stýra vélinni.
Hæðarstýrið var að vísu í lagi og
einnig mótorarnir fjórir. Ég bað
strákana að svipast um eftir akri því
ég vissi að ef við næðum ekki að
lenda á flugvellinum í fyrstu at-
rennu yrðum við að leita annað og
nauðlenda.“
Einar lenti vélinni heilu og höldnu
á flugvellinum í Delí. „Það eru vita-
skuld engar bækur til um það
hvernig bregðast eigi við svona að-
stæðum, þannig að ég spilaði þetta
bara eftir eyranu. Það er ofsögum
sagt að lendingin hafi gengið vel en
miðað við aðstæður heppnaðist hún
sæmilega. Ég skil ekki enn þann
dag í dag hvernig þetta tókst. Við
hefðum ekki átt að lifa þetta af.“
Fuglafræðingur nokkur tjáði Ein-
ari síðar að gammurinn hefði líklega
verið um sautján kg að þyngd. „Al-
þekkt er að gammar verndi sitt
svæði þannig að árásin var engin til-
viljun. Hann hefur séð þennan „risa-
gamm“ á sínu yfirráðasvæði og ætl-
að að sýna honum í tvo heimana.
Þegar við nálguðumst hefur hann þó
sennilega séð sæng sína uppreidda
og reynt að flýja en ekki haft svig-
rúm til þess enda var flugvélin á 450
km hraða. Því fór sem fór.“
Frá 1991 hefur Einar verið bú-
settur á Íslandi og starfað hjá Flug-
leiðum, bæði í innanlands- og milli-
landaflugi. Hann hefur engin áform
um annað en fljúga eins lengi og
reglur leyfa, til 65 ára aldurs, enda
kveðst hann alltaf hafa jafn gaman
af starfinu. „Þegar ég var ungur
ætlaði ég annaðhvort að verða lög-
fræðingur eða smiður. Flugið kom
óvænt upp en ég sé ekki eftir að
hafa ílenst í því. Þetta hefur verið
skemmtilegt og viðburðaríkt ævi-
starf.“
Lífsháski Gatið á German Cargo-vélinni vorið 1989. Eins og sjá má er
partur af öðrum væng gammsins fífldjarfa ennþá fastur við vélina.
Minn auður Hjónakornin ungu, Einar og Auður, á göngu á São Tomé.
Fjölskyldan Einar, Auður, Guðlaugur Maggi, Elísabet Iðunn, Ingunn Hrund, Auður Björk og Erna Bryndís.
Morgunblaðið/Kristinn
Þarfaþing Einar blaðar í logbókinni heima í Grafarholtinu. „Það kemur
sér vel að eiga hana þegar maður þarf að rifja upp löngu liðna atburði.“
Hugprúðir Þrír ungir flugmenn á hótelherbergi á São Tomé sumarið 1969,
Kristján Richter, Arngrímur Jóhannsson og Einar Guðlaugsson.
ÆVINTÝRI Í HÁLOFTUNUM