Morgunblaðið - 24.05.2007, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 24. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EIGENDUR útgerðarfyrirtæk-
isins Kambs á Flateyri telja að ekki
sé rekstrargrundvöllur fyrir fyr-
irtækinu lengur. Orsaka er leitað, úr-
lausna er krafist.
Kvótakerfinu er
kennt um. Við fyrstu
sýn er það rétt. Skip-
stjóri vill og kann til
verka en má ekki
kvótalaus.
Hágengi og of-
urvöxtum er kennt um.
Við fyrstu sýn er það
rétt. Rekstrargrund-
völlur fyrirtækisins
hefði verið betri hefðu
vextir verið lægri og
gengi krónunnar
lægra. En samt eru út-
gerðarfyrirtæki annars staðar í full-
um rekstri og tilbúin til að kaupa
kvóta Kambs.
Úrlausnir sem á er bent felast ým-
ist í að breyta veiðistjórnun eða pen-
ingamálastjórnun. Frjáls, eða lítt
heft sókn í sjávarauðlindir gæti ugg-
laust bætt samkeppnisstöðu Flat-
eyrar gagnvart öðrum útgerð-
arstöðum. Slíkar breytingar yrðu
öðrum útgerðarstöðum þó afar dýr-
ar. Breytt peningamálastjórnun
myndi ekki bæta stöðu útgerðar á
Flateyri samanborið við önnur út-
gerðarfyrirtæki.
Staðreynd málsins er að kvóta-
kerfið knýr fram hagræðingu í sjáv-
arútvegi af miklu afli. Hagnaður út-
gerðarinnar í heild eykst. En
hagræðing á sér líka
neikvæðar hliðar.
Óhagkvæm fyrirtæki
hætta rekstri, fólk
missir vinnu og botn
dettur úr húsnæð-
ismarkaði í heilu
byggðarlögunum. Þetta
eru neikvæð bygg-
ðaáhrif kvótakerfisins.
Góð lausn á vanda Flat-
eyrar og annarra
byggðarlaga sem svip-
að eru stödd fæst ekki
nema menn séu tilbúnir
til að vinna út frá þess-
ari staðreynd.
Mikil hagræðingartækifæri skapa
miklar tekjur. Brostnar vonir Flat-
eyringa verða að krónum og aurum
og húsum og tækjum á Rifi og í
Reykjavík, á Akureyri og í Grinda-
vík. Þannig borgar almenningur á
Flateyri fyrir bættan hag útgerðar
annars staðar á landinu. Flateyr-
ingum þykir það væntanlega ekki
réttlátt. En þetta þarf ekki að vera
svona. Þessu má breyta. Til dæmis
með því að margfalda hið alltof lága
veiðigjald, leggja góðan hluta þess í
sjóð sem hefði m.a. það hlutverk að
kaupa upp eignir á stöðum þar sem
hagræðing í sjávarútvegi hefur vald-
ið auðn. Sjóðurinn gæti síðan falið
þróunarfélagi að annast rekstur og
umbreytingu eignanna. Fyrirmyndin
gæti verið fyrirtækið Keilir sem nú
er að takast á hendur sambærilegt
verkefni á Keflavíkurflugvelli. Þessi
lausn myndi losa húseigendur á Flat-
eyri úr átthagafjötrum og jafnframt
stuðla að því að laða nýja starfsemi,
hugsanlega ótengda sjávarútvegi, til
Flateyrar. Slík lausn gæti jafnframt
nýst á öðrum stöðum þar sem hag-
ræðing í sjávarútvegi hefur skilið eft-
ir brostnar vonir og verðlaus hús.
Bætt böl Flateyrar?
Þórólfur Matthíasson skrifar
um vandann á Flateyri »Brostnar vonir Flat-eyringa verða að
krónum og aurum á Rifi
og í Reykjavík. Almenn-
ingur á Flateyri borgar
bættan hag útgerðar
annars staðar á landinu.
Þórólfur Matthíasson
Höfundur er prófessor í hagfræði við
viðskipta- og hagfræðideild Háskóla
Íslands.
MORGUNBLAÐIÐ hefur
ítrekað tekið afstöðu með kvóta-
kerfinu og gegn hinum dreifðu
byggðum landsins. Einn liður í því
er að afflytja fréttir af færeyskum
sjávarútvegi og er Morgunblaðið
vægast sagt vafasöm heimild.
Ef menn vilja fá raunsanna
mynd af færeyskum sjávarútvegi
er rétt að benda á Fishing News
International en þar er kálfur um
gríðarlegan uppgang í færeyskum
sjávarútvegi.
Áróðursmaður Morgunblaðsins
fyrir íslenska kvótakerfinu, Hjört-
ur Gíslason, sá ástæðu til þess að
fjalla um Kompásþátt Stöðvar 2
sem fjallaði um svindlið í íslenska
kvótakerfinu en fiskistofustjóri
játaði í þættinum að milljarða
svindl ætti sér stað á hverju ári.
Í stað þess að fjalla um svindlið
snerist greinin um að spinna upp
óhróður um færeyska sókn-
ardagakerfið.
Færeyingar eru mjög ánægðir
með kerfið sitt og segja að það sé
besta kerfi í heimi – fyrir Fær-
eyinga.
Sigurjón Þórðarson
Sérkennilegur vink-
ill Morgunblaðsins
Höfundur er líffræðingur
og fyrrverandi þingmaður
Frjálslynda flokksins.
TAP Samfylkingarinnar í nýaf-
stöðnum alþingiskosningum undir-
strikaði hversu langt flokkurinn átti
í land með að ná þeim markmiðum
sem höfð voru að leið-
arljósi við stofnun
flokksins 1999. Í stað
þess að vera samein-
ingarafl vinstrimanna,
stóra mótvægið við
Sjálfstæðisflokkinn og
fyrsti stjórnmálaflokk-
urinn til að ná því að
gera konu að forsætis-
ráðherra er verið að
handsala ríkisstjórn
með Sjálfstæð-
isflokknum undir for-
ystu Geirs H. Haarde.
Þetta gerist þrátt fyrir
möguleikann á rík-
isstjórn með konu á
forsætisráðherrastól
og Sjálfstæðisflokkinn
utan stjórnar – fé-
lagshyggjustjórn R-
listaaflanna.
En áhuginn hefur
ekki leitað í þær áttir.
Nú liggur fyrir stað-
fest að strax frá kosn-
ingahelginni biðlaði
Samfylkingin ákaft til Sjálfstæð-
ismanna og sendi skilaboð um að
hún yrði sveigjanleg í samningum.
Hve mikil undirbúningsvinna fór
fram fyrir kosningar er ekki eins
ljóst en flest bendir til að hugur
Samfylkingarfólks hafi staðið til
samstarfs við Sjálfstæðismenn
lengi. Enda kemur í ljós að í samn-
ingaviðræðum milli Sjálfstæð-
isflokks og Samfylkingarinnar hefur
enginn málefnaágreiningur risið að
sagt er, aðeins lítill áherslumunur
hér og þar.
En hvað er það sem opnar Sam-
fylkingunni þessar dyr? Það er
kosningasigur Vinstri grænna. Án
hans sæti ríkisstjórn Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknar án nokkurs
vafa áfram. Það er sigur Vinstri
grænna sem þrátt fyrir fylgistap
Samfylkingarinnar og óbreytta
stöðu Frjálslyndra dugði til að
veikja svo ríkisstjórnina að Sjálf-
stæðismenn ákváðu að velja sér nýj-
an samstarfsflokk. Sá var svo sann-
arlega til staðar og ekki með óþarfa
kröfuhörku. Í ljósi alls þessa verður
að segja að málflutningur Samfylk-
ingarinnar sem gengur út á að
kenna Vinstri grænum og alveg sér-
staklega formanninum
Steingrími J. Sigfús-
syni um að ekki sé ver-
ið að mynda allt aðra
ríkisstjórn en þá sem
Samfylkingin valdi að
fara í er ódrengilegur.
Vinstri græn höfðu
ekkert með þá ákvörð-
un Samfylkingarinnar
að gera að snúa sér til
Sjálfstæðisflokksins í
stað þess að láta reyna
á aðra möguleika.
Vel að merkja, hvers
vegna þarf að kenna
einhverjum um eitt-
hvað? Er Samfylkingin
að gera eitthvað sem
hún skammast sín fyr-
ir? Er Samfylking-
arfólk ekki í þessum
viðræðum af fúsum og
frjálsum vilja? Ef þetta
er stjórnarsamstarfið
sem þau í einlægni
vilja, eins og flest
bendir til, af hverju
segja þau það þá ekki hreint út? Er
ekki stórmannlegra að taka sjálf
ábyrgð á sinni ákvörðun í stað þess
að reyna að kenna öðrum um eða
gera aðra að ósekju ábyrga fyrir því
að eitthvað annað var ekki gert?
Eða er Samfylkingunni ekki sjálf-
rátt?
Veruleikinn er auðvitað sá að það
eina sem forysta Samfylkingarinnar
hugsaði um var að komast í rík-
isstjórn. Og þau völdu það sem þau
töldu öruggasta og fyrirhafnar-
minnsta kostinn – að skríða upp í
hjá Sjálfstæðisflokknum. Óánægju-
raddir innan eigin raða með hægri
stjórn, metnaðarleysið og uppgjöf-
ina gagnvart íhaldinu á að sefa á
kostnað Vinstri grænna, flokksins
sem með sigri sínum gerði stjórn-
arskiptin möguleg.
Er Samfylkingunni
ekki sjálfrátt?
Sigfús Ólafsson skrifar um
aðdragandann að myndun
nýrrar ríkisstjórnar
» Vinstri grænhöfðu ekkert
með þá ákvörð-
un Samfylking-
arinnar að gera
að snúa sér til
Sjálfstæð-
isflokksins.
Sigfús Ólafsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
ÞEGAR þessar línur eru skrif-
aðar er ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks
og Samfylkingar í burðarliðnum.
Ólíklegt er að stóriðju- og virkj-
anastefna íhaldsins sé
breytt frá und-
anförnum árum. Nú
reynir hins vegar á
stóru orðin í þessum
efnum hjá Samfylk-
ingunni. Mun hún feta
í fótspor Framsóknar í
fyrri ríkisstjórn og
knékrjúpa álhringj-
unum, eða vill hún og
þorir að standa í lapp-
irnar í umhverf-
ismálum?
Það verður t.d. fróð-
legt að sjá hvort Sam-
fylkingin samþykkir að byggt verði
álver á Bakka við Húsavík. Ef Ingi-
björg Sólrún og hennar sundurleiti
krataflokkur fallast á að álverið
verði reist, mun hún með því við-
urkenna opinberlega að stefnan
„Fagra Ísland“ hafi aldrei verið ann-
að en aum kosningabrella.
Upphaflega var talað um að álver
á Bakka myndi framleiða 250.000
tonn á ári og þyrfti til þess virkjanir
með 450 MW afli. Í skýrslu frá stað-
arvalsnefnd um álver á Norðurlandi
kemur fram, að jarðhitasvæðin í
Þingeyjarsýslum myndu „að lík-
indum“ geta framleitt nægilega orku
fyrir álverið. Tekið skal fram að í
sömu skýrslu er talið að afl jarð-
hitavirkjana á þessu svæði gæti orð-
ið um 460 MW . Þau 60 MW sem nú
eru framleidd í Kröflu
eru inni í þeirri tölu.
Forstjóri Alcoa hefur
hins vegar sagt að
stefnt sé að því að ál-
verið verði í upphafi
300.000 tonn. Þá þarf
afl virkjana til þess að
vera um 550 MW, um
100 MW meira en ráð-
gert er að ná með gufu-
aflsvirkjunum þar
eystra. Hvar skyldi nú
eiga að virkja til að upp-
fylla þá þörf, ásamt því
að afla þeirra 60 MW
sem nú eru framleidd í Kröflu og
nýtt í annað en álframleiðslu á
Bakka? Þar dugar Hrafnabjarga-
virkjun í Skjálfandafljóti ekki til og
röðin væri komin að Jökulsánum í
Skagafirði.
Reynslan hefur sýnt að eigendur
álvera hér á landi krefjast þess að fá
að stækka þau. Verði af byggingu ál-
vers á Bakka ætti engum að koma á
óvart þótt krafa um að fá stækka það
í a.m.k. 500.000 tonn komi fram fljót-
lega eftir að framleiðsla þar er hafin.
Annars verði því bara lokað! Það
myndi hljóma kunnuglega.
Í plagginu sem Samfylkingin kall-
ar „Fagra Ísland“ segir að flokk-
urinn vilji m.a. tryggja friðun Skjálf-
andafljóts og Jökulsánna í
Skagafirði. Bregðist þingmenn
flokksins í þessu máli með því að
heimila byggingu álvers á Bakka og
fórna þar með fyrrnefndum ám er
umhverfisstefna flokksins dauð og
allar yfirlýsingar þar um hjóm eitt.
Það verður tekið eftir því hvaða
gjald verður greitt fyrir ráðherra-
stólana.
Að lokum vil ég hvetja alla þá sem
unna náttúru Íslands til að fara inn á
heimasíðu „Áhugahóps um verndun
Jökulsánna í Skagafirði“ og lýsa yfir
stuðningi við verndun ánna. Slóðin
er www.jokulsar.org.
Verður Jökulsánum í Skagafirði
fórnað fyrir ráðherrastóla?
Gísli Rúnar Konráðsson spyr
hver verði stóriðju- og virkj-
anastefna nýrrar ríkisstjórnar
Gísli Rúnar Konráðsson
» Bregðist þingmennSamfylkingar með
því að heimila álver á
Bakka og fórna þar með
Skjálfandafljóti og Jök-
ulsánum er umhverf-
isstefna flokksins dauð.
Höfundur er grunnskólakennari á
Sauðárkróki.
UM þessar mundir
er Kleppsspítali 100 ára
og er haldið upp á það
nú um helgina. Spít-
alinn er því samtíða öld-
inni sem leið.
Mikið vatn hefur
runnið til sjávar síðan
spítalinn var opnaður. Í
upphafi var hann kall-
aður geðveikrahæli. Nú
er hann starfseining
innan þjóðarsjúkra-
hússins okkar; Land-
spítala – háskólasjúkra-
húss. Fjórar deildir eru
starfandi á Kleppsspítala fyrir utan
göngudeild og aðeins ein móttöku-
deild en hinar eru endurhæfing-
ardeildir sem er í samræmi við það
markmið að spítalinn sé endurhæf-
ingarspítali. Lengi hefur það þótt
skammarlegt að vera
inniliggjandi á Kleppi
en fullyrða má að við-
horf landans til þess
hafi batnað mjög á síð-
ustu áratugum. Allir
landsmenn sem læsir
eru kannast við hug-
takið „Kleppari“, sem
er samheiti yfir geð-
sjúkling og af því hafa
verið leidd orðin kleppt-
ækur og kleppsmatur
og hafa ekki þótt pen
notkunar og enginn vilj-
að láta kalla sig slíkt.
Það geta flestir verið sammála því að
heppilegt er að grafa þessi hugtök í
gleymskunnar dá enda tilheyra þau
gömlum og úreltum hugsunarhætti
liðinnar aldar. Kleppur er víða og nú
er svo komið að veikasta fólkið er
ekki lengur inni á Kleppi heldur
gangandi um göturnar, inni á sam-
býlum eða inni á móttökudeildum
geðsviðs Landspítalans inn við
Hringbraut. Margoft hefur borið á
góma að breyta nafni spítalans en
alltaf einhverjir bent á að fordómum
verður ekki eytt þannig. Líklegt er að
ný orð verði dregin fram til að tala
niðrandi um geðsjúklinga. Sem
Kleppsspítali, endurhæfingarspítali
er hann ekki lengur endastöð fyrir þá
veikustu heldur sem endurhæfing-
arúrræði til að hæfa fólk eða end-
urhæfa til sjálfstæðis á ný úti í sam-
félaginu eða í hjálparúrræði við hæfi.
Á Kleppsspítala fara flestir í iðju-
þjálfun eða iðju eins og það er kallað.
Gönguferð er farin á hverjum morgni
umhverfis spítalann en misvel gengur
að ræsa fólk í hana eins og gengur
þótt ávallt fari dágóður hópur. Starf-
andi eru á spítalanum þónokkrir iðju-
þjálfar, félagsráðgjafar, sálfræð-
ingar, listmeðferðarfræðingar og
stórkostlegur sjúkraþjálfari í hluta-
starfi. Mikil þörf er á að ráða sjúkra-
þjálfara í fullt starf á spítalann enda
flestir sammála um gildi hreyfingar
til heilsubótar og til að viðhalda og
efla geðið. Óvíst er með framtíð spít-
alans á tímum hraðra breytinga.
Margir eiga erfitt með að fóta sig
þegar tæknibreytingar eru örar og
kröfur á vinnumarkaði miklar og sést
þetta á auknum fjölda öryrkja. Því er
mikil þörf fyrir öflug endurhæfing-
arúrræði eins og Kleppsspítala. Ég
óska að lokum notendum geðheil-
brigðiskerfisins og þjóðinni allri til
hamingju með tímamótin.
Aldarafmæli Kleppsspítala
Elís V. Árnason skrifar í tilefni
af aldarafmæli Kleppsspítala » Því er mikil þörf fyr-ir öflug endurhæf-
ingarúrræði eins og
Kleppsspítala.
Elís V. Árnason
Höfundur er notandi
geðheilbrigðiskerfisins.