Morgunblaðið - 23.06.2007, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DÓMSTÓLAR
OG ALMENNINGUR
Róbert Spanó, prófessor viðlagadeild Háskóla Íslandsskrifar áhugaverða grein hér í
Morgunblaðið í gær um það álitamál,
hvort ástæða sé til að vantreysta dóm-
urum í störfum þeirra. Tilefni greinar
prófessorsins er augljóslega nýlegar
kannanir þess efnis, að dómarar njóti
ekki hlutfallslega mikils trausts í
störfum sínum.
Í grein sinni segir prófessorinn
m.a.:
„Málefnaleg gagnrýni á störf dóm-
ara er nauðsynleg í réttarríki og veitir
þeim aðhald. Slík gagnrýni krefst hins
vegar ígrundaðs mats og lögfræði-
legrar rannsóknar á sakarefninu,
málsástæðum aðila og rökstuðningi
dóms.“
Þetta er rétt. Þeim mun athyglis-
verðara er hversu erfitt hefur reynzt
að fá lögfróða menn til þess að tjá sig
um dóma eða aðrar niðurstöður í við-
kvæmum málum, sem réttarkerfið
hefur haft til meðferðar á undanförn-
um misserum. Þeir sem starfa við fjöl-
miðla vita að í sumum tilvikum hefur
það verið nánast ómögulegt. Hvað
veldur því? Er hugsanlegt að lögvís-
indamenn, sem eins og aðrir hafa
fylgzt með því skítkasti, sem gengur
yfir þá, sem fjalla um þessi málefni,
vilji ekki verða fyrir því sjálfir og hafi
komizt að þeirri niðurstöðu, að um
sum mál sé einfaldlega ekki hægt að
fjalla á málefnalegum forsendum?
Róbert Spanó segir: „… dómarar
mega ekki láta pólitísk viðhorf eða
önnur persónuleg geðþóttasjónarmið
hafa áhrif við úrlausn mála. Allir eiga
að vera jafnir fyrir lögunum …“
Þetta er rétt. En dómarar eru líka
menn. Er hugsanlegt að miklar um-
ræður í þjóðfélaginu um einstök saka-
mál geti haft sálræn og tilfinningaleg
áhrif á þá í störfum þeirra?
Róbert Spanó segir:
„Ekki er þeim sem þetta ritar hins
vegar kunnugt um að gögn eða upp-
lýsingar hafi verið settar fram, sem
geta réttlætt þá afstöðu að ástæða sé
til að vantreysta dómurum vegna
þessara starfa sinna.“
Við búum í litlu samfélagi. Er hugs-
anlegt að óvarleg orð, sem látin eru
falla í einkasamtölum geti dregið úr
tiltrú á dómara?
Róbert Spanó segir:
„Líkast til má fullyrða, að tiltölu-
lega lítið traust borgaranna á dóm-
stólum landsins megi að einhverju
leyti rekja til umræðu um að refsi-
ákvarðanir séu of vægar í tilteknum
brotaflokkum.“
Þessi fullyrðing prófessorsins er
ekki fjarri sanni. Hæstiréttur telur að
þriggja mánaða fangelsi fyrir að eyði-
leggja líf lítillar stúlku að líkindum
um aldur og ævi sé réttlátur dómur.
Hefur Hæstiréttur rétt fyrir sér?
Róbert Spanó hefur vakið máls á
mjög verðugu umræðuefni. En það er
flóknara en hann vill vera láta og
þarfnast dýpri umfjöllunar.
„ÁFRAM STELPUR“
Íslenska kvennalandsliðið í fótboltahefur leikið vel undanfarin ár og
staðið sig með prýði, en óhætt er að
segja að á undanförnum dögum hafi
það spilað sig inn í hjörtu þjóðarinnar.
Íslenska liðið tók á móti serbneska
landsliðinu á fimmtudagskvöld. Þetta
var þriðji leikur liðsins í riðlakeppn-
inni um sæti á Evrópumeistara-
mótinu, sem haldið verður í Finnlandi
á næsta ári, og mikilvægt að knýja
fram sigur á heimavelli. Ekkert fum
var á liðinu og tók það öll völd á vell-
inum frá fyrstu mínútu. Boltinn gekk
vel á milli leikmanna, sem hvað eftir
annað prjónuðu sig í gegnum vörn
andstæðinganna. Niðurstaðan var af-
gerandi fimm marka sigur. Liðið hef-
ur nú unnið alla þrjá leiki sína í riðl-
inum, er með níu stig og hefur skorað
níu mörk án þess að fá á sig eitt ein-
asta mark. Sigurinn var ánægjulegur
og ekki skemmdi fyrir að sex þúsund
manns fjölmenntu á völlinn til að
fylgjast með. Aldrei hafa jafn margir
áhorfendur fylgst með leik íslenska
kvennalandsliðsins á heimavelli.
Leikurinn á fimmtudag bar styrk
liðsins vitni, en sigur liðsins á Frökk-
um fyrir viku var ekki síður frækinn.
Frakkar eru mun ofar íslenska liðinu
á styrkleikalista landsliða, en með ög-
uðum leik tókst Íslendingunum að
knýja fram sigur í Laugardalnum.
Gengi kvennalandsliðsins er fyrir
margra hluta sakir ánægjulegt. Ljóst
er að liðið á nú möguleika á því fyrst
A-landsliða að komast í úrslitakeppni
í knattspyrnu, nokkuð sem karla-
landsliðinu hefur reynst afar torsótt.
Í íþróttum hefur athyglin beinst mun
meira að körlum en konum, sérstak-
lega í boltaíþróttum. Árangri fylgir
athygli. Árangri fylgir tilkall til áhrifa
í íþróttahreyfingunni. Stutt er síðan
Knattspyrnusamband Íslands tók þá
ákvörðun að hækka dagpeninga-
greiðslur til kvennalandsliðsins til
jafns við karlalandsliðið. Ljóst er að
sú ákvörðun var löngu tímabær.
Íþróttaumfjöllun fjölmiðla hefur að
langmestu leyti snúist um karla þótt
vissulega séu til heiðarlegar undan-
tekningar. Nægir að nefna þrotlausar
útsendingar karlaleikja, karlakapp-
aksturs og karlagolfs nánast alla daga
vikunnar því til stuðnings. Helst er að
jafnræði ríki þegar sýnt er frá frjáls-
íþróttamótum eða tennis. Árangur
landsliðsins er skref í þá átt að vinna
gegn þessari slagsíðu. Strákarnir
hafa nægar fyrirmyndir. Nú fá stelp-
urnar fyrirmyndir í Ásthildi Helga-
dóttur, Margréti Láru Viðarsdóttur,
Þóru B. Helgadóttur og félögum og
verður þeim vonandi hvatning til
dáða.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra segir í Morgun-
blaðinu í dag að árangur kvennalands-
liðsins hafi góð áhrif „þvert í gegnum
samfélagið“. Einhvern tímann var
sungið „Áfram stelpur“. Það á við nú
og þjóðin tekur undir.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Unu Sighvatsdóttur
unas@mbl.is
Konur fá að jafnaði um 10-12% lægri laun en karlarfyrir sambærilega vinnusamkvæmt nýrri og ít-
arlegri rannsókn um óútskýrðan
launamun kynjanna. Föst mán-
aðarlaun kvenna mælast að með-
altali um 18% lægri en karla árið
2006, en eftir að tekið hefur verið
tillit til starfsgreinar, aldurs,
menntunar og starfsaldurs í fyr-
irtæki standa 10% eftir sem óút-
skýrður kynbundinn launamunur.
Margar rannsóknir hafa verið
gerðar á launamun kynjanna á und-
anförnum árum með mismunandi
niðurstöðum, en almennt mælist
launamunur sem ekki verður
skýrður með öðru en kyni á bilinu
5-20%. Þessi nýjasta rannsókn, sem
er samstarfsverkefni Hag-
fræðistofnunar, Samtaka atvinnu-
lífsins og ParX-viðskiptaráðgjafar
IBM, brýtur blað að því leyti að
hún er mun umfangsmeiri og ná-
kvæmari en þær sem gerðar hafa
verið hér á landi hingað til.
Ítarleg gagnasöfnun
Niðurstöðurnar eru byggðar á
launabókhaldi 102 fyrirtækja, sem
nær til rúmlega 6.300 starfsmanna,
þar af voru 56% karlar og 44% kon-
ur. Ólíkt t.d. launakönnun VR frá
2006 var rannsóknin ekki háð
þátttökuprósentu starfsmanna, því
gagnasafn ParX tekur til allra
starfsmanna þeirra fyrirtækja sem
taka þátt. Upplýsingarnar eru
teknar beint úr launabókhaldi svo
ekki er treyst á minni eða viðhorf
launþega eins og gert er í spurn-
ingakönnunum. Einnig voru störf
skilgreind með nákvæmari hætti en
í fyrri könnunum, eða alls í
flokka, auk þess sem góðar
ingar um menntun og starf
hjá fyrirtæki fengust í gag
inu. Hins vegar fengust ek
lýsingar um fjölskylduaðst
frammistöðu og ábyrgð sta
manna.
Fyrirtækin sem rannsók
Launamunur kynjanna virðist vera minni en áður var ta
Óútskýrður launam
10% samkvæmt ný
Kynbundinn launa-
munur er enn stað-
reynd sem ekki finnst
haldbær skýring á.
Hann virðist þó vera
um 5% minni en hing-
að til hefur verið talið.
12 !(   (  34 ((   
"#!  ( 5 6
12 !(   (5(# (( 34  
"#!  ( 5 6
/0# & # /0##/1
 23##20
 24##21
 03##00
 04##01
 43
&
7//
8//
9//
+//
://
/
;-,,

<

$

7//
8//
9//
+//
://
/
;-,,

<

$

5## 
 66 5##4# 7##53# 55##54# 57#
8
Þetta eru að okkar matimun marktækari nið-urstöður en áður hafaverið birtar hér á landi
um launamun kynjanna,“ segir
Hannes G. Sigurðsson, aðstoð-
arframkvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins. Þær kannanir sem
hingað til hafi verið vísað í séu
flestar byggðar á úrtaki úr sömu
átta fyrirtækjunum. Þetta eru
könnun Félagsvísindastofnunar
Háskóla Íslands frá 1995 og kann-
anir Capacent Gallup og VR frá
2006. Kynbundinn launamunur
mældist á bilinu 14-16 prósent í
þeim tilfellum og bendir þessi nýj-
asta rannsókn því til að munurinn
sé um 5% minni en áður var talið.
Sama aðferð, betri gögn
Arndís Ósk Jónsdóttir, fagstjóri
mannauðsráðgjafar ParX, bendir
á að allar þessar rannsóknir bygg-
ist á sömu tölfræðilegu að-
ferðafræði, þ.e. reynt er að skýra
laun með sem flestum breytum
sem skipta máli við launamyndun,
þar á meðal kyni. Nú séu hins veg-
ar gæði gagnanna meiri.
Að sögn Hannesar hefur öll um-
ræða um launamun kynjanna
hingað til byggst á ófullkomnun
gögnum. „Það er búið að end-
urtaka svo oft að niðurstöðurnar
úr þessum átta fyrirtækjum með
16% mun sé hinn heilagi sann-
leikur svo fólk er farið að trúa því
og líka því að ekkert hafi breyst á
10 árum,“ segir Hannes. „Það hef-
ur bara allt breyst á 10 árum. Við
sjáum það á aldurslínunum að
þetta er mikil breyting.“
Gróðavon í að ráða konur
Sigurður Jóhannesson hjá Hag-
fræðistofnun Háskóla Íslands
bendir á að þrátt fyrir gæð
gagnanna í þessari rannsó
ekki hægt að útiloka að la
inn megi að einhverju leyt
til mismunandi ábyrgðar o
frammistöðu, frekar en ky
itt sé að gera könnun sem
köstum allra starfsmanna
Niðurstöðurnar eru m
Niðurstöðurnar Sigurður Jóhannesson, Hannes G. Sigurðsson o
mun. Gagnasafnið verði ennþá til staðar og bæta mætti inn í þátt