Morgunblaðið - 12.08.2007, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir James Wolfensohn
Á næstu dögum munuBandaríkjamenn takaveigamikla ákvörðun, semgæti breytt orðspori
Bandaríkjanna í heiminum: hvort
samþykkja eigi 537 milljóna dollara
(35,4 milljarða króna) styrk, sem mun
hjálpa New York-borg að verða
fyrsta risaborgin á 21. öldinni sem
verður sjálfbær í umhverfismálum.
Embættismenn í samgönguráðu-
neytinu verða átta sig á því að af
ákvörðun þeirra um það hvort styðja
eigi framsýna áætlun Michaels Blo-
ombergs borgarstjóra, sem nefnist
PlaNYC, munu gæði loftsins, sem
rúmlega tíu milljónir New York-búa
anda að sér daglega, ráðast, sem og
magn koltvíildis, sem borgin dælir út
í andrúmsloftið.
Nú er svo komið að New York-
borg blæs út meira CO2 en allir Norð-
menn. En það sem meira er mun
ákvörðun ráðuneytisins móta við-
brögð Bandaríkjamanna við þeirri
þéttbýlisvæðingu, sem á sér stað um
allan heim, og loftslagsbreytingum af
völdum kolefna.
Fleiri jarðarbúar í borg en sveit
Á þessu ári mun það gerast í fyrsta
skipti í mannkynssögunni að fleira
fólk mun búa í borg en sveit. Árið
1940 bjuggu 97 milljónir Bandaríkja-
manna í þéttbýli, en 222 milljónir árið
2000. Í dag búa nærri 80 af hundraði
Bandaríkjamanna í þéttbýli. Þessi
þéttbýlisvæðing var ekki skipulögð
og á sér ekki fordæmi og hefur valdið
miklum usla í umhverfinu vegna auk-
ins útblásturs kolefna sem fylgir auk-
inni notkun orku og bíla samfara
auknu þéttbýli.
Áætlun Bloombergs hvetur til auk-
innar notkunar almenningssam-
gangna með því að letja fólk til að
nota bíla. Gert er ráð fyrir sérstöku
gjaldi á álagstímum í umferðinni í til-
teknum hlutum borgarinnar, sem
myndi draga úr umferð og skapa
tekjur, sem varið yrði til að bæta al-
menningssamgöngurnar.
Áætluninni er hrint í framkvæmd á
réttum tíma fyrir borg, sem er að
sligast af versnandi umferð og meng-
unarvandamálum. Ökutæki valda um
fimmtungi útblásturs CO2 í New
York. Umferðarstöppur eru ekki að-
eins skaðlegar umhverfinu, heldur
valda bílstjórum tapi á tíma og pen-
ingum. Bandaríkjamenn tapa um 3,7
milljörðum klukkustunda og 8,7 millj-
örðum lítra í að sitja fastir í umferð-
arteppum. Gera má ráð fyrir að ár-
legur kostnaður af þessu sé um 200
milljarðar dollara (13,2 billjónir
króna). Vegna umferðartregðu verja
New York-búar mestum tíma af öll-
um Bandaríkjamönnum í að komast
til og frá vinnu og hvergi í Bandaríkj-
unum er jafn hátt hlutfall barna lagt á
sjúkrahús vegna astma.
Samkvæmt áætluninni yrði 4,5%
gjald vegna umferðarþunga lagt á þá
íbúa New York, sem aka í vinnuna, en
allir myndu njóta góðs af. Íbúar borg-
arinnar önduðu að sér hreinna lofti,
fljótlegra yrði að aka í vinnuna og al-
menningssamgöngur myndu batna.
Hvorki efnahagur borgarinnar al-
mennt né verslun myndu gjalda fyrir.
Þvert á móti myndu þeir sem veita
þjónustu og flytja vörur hagnast af
minni töfum og að vera fljótari á milli
staða.
Reynslan frá öðrum borgum
Þrátt fyrir hina mörgu kosti eru
hins vegar efasemdir um gjaldið. Sem
betur fer getum við dregið lærdóm af
öðrum borgum á borð við Stokkhólm,
Singapore og London, sem hafa sett
slíkt gjald á með góðum árangri.
Verulega hefur dregið úr útblæstri
CO2 í öllum þessum borgum og um-
ferðarþunginn minnkað. Í Singapore
minnkaði umferðin samstundis um
45%.
Þessar borgir hafa einnig notið
góðs af skilvirkari almenningssam-
göngum. Farþegum í strætisvögnum
í London fjölgaði um 46%. Sam-
kvæmt óháðri skýrslu telja um 60%
fyrirtækja í London að áhrif gjaldsins
á hagkerfið hafi verið jákvæð eða
engin.
Lönd sem eru háð bílum eins og
Bandaríkin þurfa á snjöllum lausnum
að halda til að tryggja sjálfbæra þró-
un í umhverfismálum. Hlutfall íbúa í
þéttbýli í Bandaríkjunum er með því
hæsta sem gerist í heiminum og
hvergi er útblástur CO2 meiri á íbúa.
Bandaríkjamönnum ber því skylda til
að leiða heiminn í þessum efnum og
þeir hafa efni á því.
Ef Bandaríkjamenn grípa ekki
bráðlega til aðgerða munu bandarísk-
ar borgir ekki aðeins verða eftirbátar
höfuðborga í Evrópu heldur einnig
borga í þróunarlöndum, t.d. Bogota í
Kólumbíu og Curitiba í Brasilíu, sem
hafa þegar hrundið í framkvæmd
frumlegum, umhverfisvænum lausn-
um. New York-borg hefur ávallt verið
í fararbroddi í fjármálum, listum og á
mörgum öðrum sviðum. Hún er til-
valin til að búa til forskrift að hreinni
og skilvirkari umhverfisvæðingu fyr-
ir Bandaríkin og heiminn.
AP
Umferðarteppa Umferðarþunginn í New York veldur íbúum borgarinnar miklum búsifjum, sem nú á að draga úr með umerðarþungaskatti.
Í HNOTSKURN
»Bandaríkjamenn sitja 3,7milljarða klukkustunda í
umferðarteppum á ári.
»Árlega brenna bílar íBandaríkjunum 8,7 millj-
örðum lítra eldsneytis fastir í
umferð.
Umhverfisbylting í New York?
ERLENT»
Umferðarþunga-
skattur í bígerð
Höfundur er fyrrverandi forseti Al-
þjóðabankans og var sérlegur er-
indreki „kvartettsins“ svonefnda í
málefnum Mið-Austurlanda.
©Project Syndicate 2007.
Erlent | New York-borg er þekkt fyrir umferðarteppur og -stöppur, en fyrirhugað gjald vegna umferðarþunga
gæti gjörbylt því. Svipmynd | Leikferill Julie Christie nær yfir áratugi og nú er hún lofuð í hástert fyrir túlkun á
Alzheimers-sjúklingi. Föst í fréttaneti | Atburðir liðinnar viku minntu helst á Meistarann og Margaritu. Er eitthvað í aðsigi?
VIKUSPEGILL»
’Jú, þau voru pyntuð með rafmagni og þeimvar hótað að ráðist yrði á ættingja þeirra.‘Seif al-Islam Gaddafi , sonur Muammars Gaddafis Líbýuleiðtoga,
viðurkenndi að fimm búlgarskir hjúkrunarfræðingar og palest-
ínskur læknir hefðu verið pyntuð þegar þau sátu í fangelsi í Líbýu
vegna ásakana um að þau hefðu vísvitandi sýkt börn af alnæmi.
’Þær ná sjaldnast hæðum eftir andlátið.‘Snæbjörn Arngrímsson hjá bókaútgáfunni Bjarti um útgáfu bóka
eftir látna höfunda. Bjartur gaf nýlega út Svartfugl og Aðventu
eftir Gunnar Gunnarsson.
’Það gæti í raun ekki verið erfiðara, en það erjafnframt mjög spennandi og það verður gam-
an að takast á við það.‘Alfreð Gíslason ætlar að stjórna landsliðinu í handknattleik fram
yfir úrslitakeppni EM í Noregi í janúar og segir að mjög erfitt
verkefni sé fyrir höndum.
’Það var fyrst og fremst erfitt fyrir sjálfa migað sætta mig við hvernig ég er en þegar ég svo
loksins kom út var þetta ekkert tiltökumál.‘Arna Arinbjarnardóttir kom út úr skápnum fyrir þremur árum
og telur Hinsegin daga mjög mikilvæga fyrir homma og lesbíur.
’Maður verður að kunna handbragðið.‘Steinunn Sigurðardóttir fatahönnuður hlaut í vikunni norrænu
hönnunarverðlaunin Ginen fyrir sumar- og vetrarlínur fyrirtækis
hennar.
’... . staðreyndin er sú að almennings-samgöngur hafa aldrei staðið hallari fæti
en einmitt nú. ‘Gísli Marteinn Baldursson , formaður umhverfisráðs Reykjavík-
urborgar, þegar kynnt var að senn færu 30 þúsund strætókort,
sem veittu nemendum rétt til að ferðast frítt, í dreifingu.
Ummæli vikunnar
Geimhótel Ráðgert er að fyrsta hótelið í geimnum
verði komið á braut um jörðu og opnað gestum árið
2012. Þriggja daga dvöl mun kosta um 120 milljónir
króna og mun hótelið fara umhverfis jörðina á 80 mín-
útum. Gestir munu því sjá sólina rísa 15 sinnum á dag.
Þeir munu klæðast fötum, sem munu gera þeim kleift
að festa sig við veggi og geta farið þannig um hótelið.
Reuters