Morgunblaðið - 12.08.2007, Síða 30

nám
30 SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Frikki
Strákurinn Þorkell Skúli er tíu ára einhverfur drengur í Barnaskóla Hjallastefnunnar en hann fékk atferlisþjálfun hjá bandarískum sérfræðingum.
Innlendir og erlendir
sérfræðingar eru sam-
mála um að stofnun skóla
fyrir einhverfa ein-
staklinga sé nauðsynleg.
Takmark slíkra skóla
væri að undirbúa nem-
endur fyrir venjubundna
skólagöngu og hjálpa
þeim að takast á við
almennar aðstæður.
Í Kaliforníu hefur það
sýnt sig að slík sérskóla-
ganga í allt að þrjú til
fjögur ár margborgar sig
fyrir hag einstaklinganna
sem um ræðir og
samfélagið í heild.
Skóli fyrir einhverfa nauðsyn
Eftir Ingu Rún Sigurðardóttur
ingarun@mbl.is
S
álfræðingurinn og frum-
kvöðullinn Brenda J.
Terzich sótti Ísland heim
í vikunni til að taka þátt í
gerð heimildarmyndar,
sem fyrirtæki Margrétar Dagmarar
Ericsdóttur er að framleiða um ein-
hverfu. Brenda og samstarfskona
hennar komu hingað til lands til þess
að sjá um atferlisþjálfun í nokkra
daga fyrir son Margrétar, hinn tíu
ára gamla Þorkel Skúla, en hann er
einhverfur.
Takmarkið með þjálfun barns á
aldur við Þorkel er m.a. að gera hann
sjálfstæðari, segir Brenda, sem
þekkir vel til á þessu sviði. Fyrirtæki
hennar ABC rekur tvo skóla í Kali-
forníu fyrir einhverfa á aldrinum 2
til 15 ára.
Brenda er sálfræðingur en hennar
sérsvið er hagnýt atferlisgreining.
„Við trúum á það að grípa snemma
inní en eldri krakkarnir mega alls
ekki gleymast. Krakkar á þeim aldri
geta náð miklum árangri með atferl-
isþjálfun,“ segir Brenda og bætir við
að Þorkell Skúli hafi sýnt miklar
framfarir strax á öðrum degi.
„Markmið okkar var að sýna Mar-
gréti og öllum sem voru að fylgjast
með hverju hægt væri að breyta.
Sannleikurinn er sá að sama hvað
barn er gamalt, þarf það sérhæft
prógramm því það er erfitt að kenna
því á meðal ófatlaðra barna.“
Námið varir í allt að fjögur ár
ABC-skólarnir eru sérskólar sem
miða að því að koma krökkum aftur
út í almenna skólakerfið með ein-
hverjum hætti eftir þriggja til fjög-
urra ára nám. Brenda leggur
áherslu á að námstíminn sé tak-
markaður og skólarnir séu ekki ætl-
aðir sem einhvers konar geymslu-
staður frá 18 mánaða til 18 ára. „Við
viljum gefa þessum krökkum forskot
inn í lífið. Þau læra ekki á sama hátt
og önnur börn,“ segir Brenda og
leggur áherslu á að markmiðið hljóti
því hvarvetna að vera stofnun sér-
stakra skóla fyrir einhverfa.
Hún segir starfsfólk sitt mjög
áhugasamt en allir eru sérþjálfaðir í
meðferð einhverfra. Tíu til tólf
krakkar eru í hverjum bekk. Átta
stuðningsfulltrúar eru í bekknum,
þar af einn sem er yfirstuðnings-
fulltrúi, auk kennara. Til viðbótar
fylgist sálfræðingur náið með gæð-
um prógrammsins sem sett er sam-
an fyrir hvert barn.
Hún segir starfið gefandi, ekki
síst þegar hún heyrir foreldra segja,
„loksins fengum við barnið okkar til
baka“.
Hún segir mikinn árangur geta
náðst með atferlisþjálfun í meðferð
einhverfra. Bestur er árangurinn í
meðferð tveggja til fjögurra ára
barna en ríflega 40% þeirra ná því að
fara inn í almenna skólakerfið. Hins-
vegar ef gripið er inní eftir sex ára
aldur er sambærileg tala 0%. „Eftir
sex ára aldur bæta börnin sig mjög
mikið en ná því þó ekki að fara í
venjulegan skóla. Þau verða til dæm-
is sjálfstæðari og geta leikið sér. Þau
þurfa ekki eina manneskju með sér í
kennslu heldur gætu til dæmis verið
í tíu barna hópi með kennara og ein-
um stuðningsfulltrúa.“
Brenda segir að takmark ABC-
skólanna sé að koma börnunum aft-
ur í almenna skólakerfið en skóla-
yfirvöld á hverjum stað meti hvar
barnið sé statt eftir meðferðina hjá
þeim.
Sérskóli góð fjárfesting
Hún leggur áherslu á að þótt ein-
hverft barn hafi sérstaka manneskju
sér við hlið í venjulegum skóla, án
þess að hafa gengist undir atferlis-
þjálfun á undan, þýði það ekki að
barnið geti lært við þessar aðstæður.
„Það er nauðsynlegt að skapa rétta
námsumhverfið svo kennslan virki.“
Hún segist skilja að foreldrar ein-
hverfra barna vilji senda börnin sín í
hverfisskólann. „Það sem foreldr-
arnir eru auðvitað að sækjast eftir er
að börnin falli í hópinn og verði ekki
útilokuð. Það er auðvitað gott og vel
nema hvað barnið á ekki eftir að
læra neitt. Það þarf að grípa inn í áð-
ur en þetta er mögulegt. Íslendingar
ættu að fjárfesta í skóla þar sem
mögulegt er að hafa sérhæfða atferl-
isþjálfun sem byggist á vísindalega
viðurkenndum aðferðum, sem vitað
er að hafa hjálpað einhverfum börn-
um. Víða eru til sérstakir skólar fyr-
ir hæfileikarík börn og að sama
skapi þurfum við að hafa sérstaka
skóla fyrir börn sem geta ekki lært á
hefðbundinn hátt.“
Brenda bendir á að þessi skóla-
ganga sé tímabundin, eða eins og áð-
ur segir, þrjú til fjögur ár. „Þannig
að þetta sparar pening til lengri tíma
litið. Fjárfestingin liggur í því að
koma í veg fyrir að röskunin verði
verri. Kostnaðurinn er til dæmis
mikill við heimili þar sem einhverfir
eða fólk með einhvers konar fötlun
dvelur meirihluta ævinnar. Mjög
mörg börn eru greind með einhverfu
og þetta er mikið vandamál sem
verður að taka á.“
En er röskun á einhverfurófinu að
aukast eða er greiningin orðin betri?
„Þetta er blanda af báðu. Hlutfall
einhverfra barna er núna 1:150 en
var 1:500. Áður voru einhverf börn
oft greind sem þroskaheft því það
var ekki hægt að prófa þau til dæmis
ef þau töluðu ekki neitt. Annað sem
kemur til er einhvers konar um-
hverfisvaldur. Þessi aukna tíðni ein-
hverfu virðist tengjast einhverju í
umhverfinu en við vitum ekki hvað
það er. Við þekkjum ekki ástæður
einhverfu nema hvað að hún er af líf-
fræðilegum toga.“
Hún segir starf sitt mjög gefandi.
„Ég fæ að fylgjast með miklum
breytingum í lífi barnanna. Þetta er
ekki hæg meðferð þar sem þú þarft
að bíða mánuðum saman eftir breyt-
ingum. Það er alltaf eitthvað að ger-
ast.“
Fólk kemur víða að
Brenda vill breiða út þennan boð-
skap hagnýtrar atferlisgreiningar
um allan heim því hún hefur séð ár-
angurinn. „Allir foreldrar eiga eftir
að vilja slíka meðferð fyrir barnið
sitt eftir að hafa séð hver árangurinn
getur verið.“
Hún segir að ekkert breytist í
skólakerfinu nema foreldrarnir vilji
það. „Foreldrarnir eru fulltrúar
barnsins, við bjóðum bara upp á
þjónustuna. Fólk utan Kaliforníu
leitar til okkar og líka fólk utan
Bandaríkjanna. Til okkar hafa komið
fjölskyldur frá Jórdaníu, Kína og
Líbanon. Við fáum næstum jafn
margar fyrirspurnir innan ríkis og
utan. Við erum einn stærsti þjón-
ustuaðilinn á þessu sviði og sá sem
hefur verið í þessu hvað lengst. Við
byrjuðum með einn nemanda, ein-
hvers staðar þurftum við að byrja!
En innan sex mánaða voru nemend-
urnir orðnir 40 talsins. Innan þriggja
ára höfðum við það marga nemendur
að við ákváðum að reisa skólabygg-
ingu, sem væri sérhönnuð fyrir ein-
hverfa nemendur, hvað varðar allt
frá hita, lýsingu með meiri áherslu á
náttúrulegt ljós og kringlóttari veggi
svo krakkarnir hlaupi ekki á horn,“
segir Brenda og bætir við að það sé
þörf fyrir frekari stækkun en það
vanti sérhæft fólk.
Hún segir að foreldrar þurfi að
vera samvinnuþýðir og fylgja
ákveðnum reglum til þess að atferl-
isþjálfun beri árangur. „Barnið er
alltaf tilbúið til að læra, ég hef aldrei
nokkru sinni hitt barn sem vill ekki
læra. En ég hef hitt marga sem vilja
ekki kenna.“
Fá barnið sitt til baka
Morgunblaðið/Frikki
Sérfræðingur í heimsókn Brenda J. Terzich sótti Ísland heim í vikunni til að taka þátt í gerð heimildarmyndar.
Í HNOTSKURN
»Brenda J. Terzich stofnaðiráðgjafar- og þjónustufyr-
irtækið Applied Behavior Con-
sultants, eða ABC, árið 1987
ásamt Joseph E. Morrow.
»Skólastarf ABC hófst árið1994 með einum nemanda
og hefur vaxið stöðugt síðan.
ABC rekur nú tvo skóla fyrir
einhverfa í Sacramento og
Duarte í Kaliforníu með alls
120 nemendum.
»Starf skólans byggist áhagnýtri atferlisgreiningu
(Applied Behavior Analysis)
og atferlisþjálfun.
»Einhverfa er heiti á sam-safni einkenna sem tengj-
ast truflun á taugaþroska.
Skyldar einhverfu eru aðrar
raskanir á svonefndu ein-
hverfurófi (Autism Spectrum),
meðal annars ódæmigerð ein-
hverfa og Aspergerheilkenni.
»Einn af hverjum 150 ein-staklingum er með fötlun á
einhverfurófinu.
»Nánari upplýsingar er aðfinna á www.einhverfa.is
og www.greining.is.
» Bestur er árang-
urinn í meðferð
tveggja til fjögurra ára
barna en ríflega 40%
þeirra ná því að fara inn
í almenna skólakerfið.