Morgunblaðið - 04.01.2008, Blaðsíða 6

6 FÖSTUDAGUR 4. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Í
myndum okkur þjóðfélag þar
sem íbúarnir streymdu út í bíla
sína í morgunsárið til að halda
síðan út í hið víðáttumikla um-
ferðarnet – þar sem þeir létu
fyrirberast í átta stundir. Þetta væri
þeirra vinnudagur, þeirra vinna. Það
væri þetta sem héldi samfélaginu gang-
andi, væri hagvaxtaraukandi og at-
vinnuskapandi. Fyrir það fyrsta hin yf-
irgengilega almenna bílaeign, menn
ættu sumarbíla og vetrarbíla, fjallabíla
og bæjarbíla, bíla til hátíðabrigða og
hversdagsbíla. Gatnagerðin skrúfaðist
upp í loftið á mörgum hæðum með fag-
urlega bundnum slaufum. Viðamikil
viðhalds- og viðgerðarþjónusta væri
starfrækt að ógleymdri heilsugæslu til
að ráða bót á hinum óhjákvæmilega
tíðu umferðarslysum. Að sjálfsögðu
hefði fólk sitthvað fyrir stafni í bílum
sínum, hlustaði á útvarpsdagskrár, tal-
aði í síma, æki inn á sérstakar þjón-
ustustöðvar til að nærast og endurnær-
ast. Ekki þarf að taka fram að börnin
væru vistuð í skólum og hinir öldruðu
fengju inni á elliheimilum. Í stuttu máli:
þetta væri alls ekki svo frábrugðið sam-
félagi okkar og hver sem setti spurn-
ingarmerki við lífsmátann yrði titlaður
kaffihúsaspekingur, gott ef ekki fjalla-
grasafasisti og torfbæjarfíkill …
Með öðrum orðum: þetta væri alveg
pottþétt þjóðfélag – eins og okkar.
Reyndar hvarflar stundum að manni að
það sé þegar komið á þegar maður virð-
ir fyrir sér hina óslítandi bílaröð frá
morgni til kvölds fylla stofnæðar borg-
arinnar: maður, bíll og farsími.
Við skulum gera ráð fyrir að allt
þetta fólk sem æðir hjá í bílum sínum sé
í bráðnauðsynlegum erindagjörðum. Að
öll þessi smáu viðvik komi saman í ein-
hvern heildartilgang. Sá hefur einmitt
verið skoðunarmáti frjálshyggjunnar,
að með því að fullnægja hinum smá-
sæju, síbreytilegu þörfum okkar séum
við að leggja í púkk heildarsamheng-
isins. Hin ósýnilega hönd haldi á tón-
sprotanum, sé með hönd í bagga.
En nú er víst komið á daginn að hún
var ekki bara ósýnileg, hún var líka
blind á afleiðingar gerða sinna og sið-
blind að auki. Núverandi vesturheimskt
neyslustig gengur svo í skrokk á óend-
urnýjanlegum auðlindum jarðar á borð
við vatn og loft, að ekki sé minnst á olíu
og ræktanlegt yfirborð jarðar – og svo
úrgangsyfirfljótandi að menn þora ekki
að hugsa þá hugsun til enda ef ósköpin
ætti að margfalda með fimm eða jafnvel
tuttugu á heimsskala. Af hverju fimm?
Af því að það er sú margföldun sem
gera þyrfti ráð fyrir ef mannkyn allt
ætti að búa við svipað neyslustig og
vestrænt meðalríki. Tuttugu ef það
væri bandaríska neyslumódelið sem yf-
irfæra ætti á allan heiminn.
Helgi Pjeturs, hinn ágæti heimspek-
ingur og jarðvísindamaður, hafði þung-
ar áhyggjur af ógöngum mannkyns og
komst svo að orði um miðja síðustu öld:
„Mannkyn vort er á barmi glötunar-
innar. Og það er aðeins eitt sem getur
bjargað því. Eitthvað það þarf að koma
fram, sem getur orðið áhugamál alls
mannkyns, komið öllum þjóðum til að
leggja fram krafta sína að sama marki.“
Og útgönguleiðin sem Helgi sá helsta
var að ná sambandi við fullkomnara
mannkyn á öðrum jarðstjörnum. En nú
er komið á daginn að við þurfum ekki að
leita svo langt yfir skammt. Það sem
ljósmyndir teknar frá tunglinu af jörð-
PISTILL » Í stuttu máli: þetta
væri alls ekki svo frá-
brugðið samfélagi okkar
og hver sem setti spurn-
ingarmerki við lífsmátann
yrði titlaður kaffihúsa-
spekingur, gott ef ekki
fjallagrasafasisti og torf-
bæjarfíkill …Pétur
Gunnarsson
Hvert er förinni heitið?
inni sumarið 1969 sýndu í fjarlægri blá-
móðu hefur umhverfisröskunin rekið
upp í glyrnurnar á okkur tæpum fjöru-
tíu árum síðar: að mannkynið deilir
sömu jörð og að sá lífsmáti sem orðið
hefur til á nýliðinni öld stenst engan
veginn.
Í tilefni áramótanna spái ég því að á
komandi tíð eigi hversdagsiðja manna
eftir að verða skipulögð í ríkari mæli en
áður hefur þekkst. Með öðrum orðum
að hin mjög svo sýnilega hönd heildar-
hagsmunanna eigi eftir að láta „hendur
standa fram úr ermum“.
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
E
inn umsækjenda hefur óskað eftir
rökstuðningi og fær hann að sjálf-
sögðu innan tilskilinna tímamarka,“
segir Össur Skarphéðinsson iðn-
aðarráðherra. „Í þessu efni var það
einfaldlega svo að það voru nokkrir hæfir umsækj-
endur. Ég taldi, eftir að hafa farið málefnalega yfir
umsóknir, að einn þeirra væri hæfastur. Á þeim
málefnalega grundvelli valdi ég viðkomandi til
starfans og ber þannig sem ráð-
herra ábyrgð á ráðningunni. Ég
er sannfærður um það að þeir
leiðtogahæfileikar og reynsla
sem prófessor Guðni A. Jóhann-
esson hefur muni nýtast Orku-
stofnun vel og spýta nýju blóði í
starfsemi hennar. Hann er al-
þjóðlega virtur og eftirsóttur
fyrirlesari, mjög vel menntaður,
og hefur m.a. sérfræðikunnáttu
og rannsóknir að baki á sviði
orkunýtingar.“
Aðspurður segir Össur að ekki hafi verið gerður
skriflegur verksamningur milli ráðuneytis og ráðn-
ingafyrirtækisins, Capacent, sem kom að ráðn-
ingaferli annars vegar orkumálastjóra og hins veg-
ar ferðamálastjóra, en iðnaðarráðherra skipaði í
þessi tvö embætti eða stöður nú í byrjun árs. Að
sögn Össurar hefur hins vegar um langt skeið verið
í gildi munnlegt samkomulag milli ráðuneytisins og
Capacent um verkferla í ráðningaferlum, sem sé
ávallt svipað. Bendir hann á að í því felist að ráðu-
neytið sjái um hina endanlegu gerð auglýsinga þar
sem fram komi m.a. lýsing á starfinu, tímasetning
umsóknarfrests, kröfur til umsækjenda og hverjir
veiti upplýsingar um starfið gagnvart umsækj-
endum. Capacent hafi síðan það hlutverk að svara
fyrirspurnum og veita upplýsingar um starfið, taka
á móti umsóknum og kanna meðmæli umsækjenda.
Össur segir það yfirleitt svo að fulltrúar ráðuneyt-
isins og fulltrúi Capacent fari í gegnum umsóknir
og setji í framhaldinu saman forvalslista (e. short-
list) yfir þá sem metnir eru hæfir, og þeir séu síðan
boðaðir í viðtal.
Aðspurður hvernig ferlinu hafi verið háttað í til-
felli ráðningar orkumálastjóra segir Össur ráðu-
neytisstjóra iðnaðarráðuneytis og fulltrúa Capa-
cent hafa farið yfir umsóknirnar níu sem bárust.
Horft hafi verið til reynslu og menntunar á sviði
orkumála þegar þrír umsækjendur voru valdir úr
hópnum og þeir boðaðir í viðtöl. Að sögn Össurar
stýrðu ráðuneytisstjóri iðnaðarráðuneytisins og
skrifstofustjóri orkumálasviðs í ráðuneytinu ásamt
fulltrúa Capacent þeim viðtölum. „Á þeim grund-
velli eru þessir þrír metnir. Síðan er það ráð-
herrann sem fer yfir þetta og metur niðurstöður
ráðuneytisstjóra og hinna tveggja og velur end-
anlega. Það er því auðvitað ráðherra sem ber alla
ábyrgðina á ráðningunni.“
Eiga hlut að tugum ef ekki hundruðum
opinberra ráðninga á ári hverju
Eftir því sem blaðamaður kemst næst skipta
ráðningar á vegum hins opinbera, sem ráðn-
ingaskrifstofur eiga hlut að, tugum ef ekki hundr-
uðum á ári hverju. Samkvæmt upplýsingum frá
Gunnari Haugen, framkvæmdastjóra Capacent
ráðningar, er yfirleitt gerður skriflegur verksamn-
ingur milli verkkaupa, þ.e. hins opinbera, og verk-
sala, þ.e. ráðningaskrifstofunnar, þar sem m.a. er
tilgreint hvernig að ráðningaferlinu skuli standa
sem og hvaða gögnum ráðningaskrifstofan skuli
skila verkkaupa undir lok ferlis.
Aðspurður hvers konar gögn þar kunni að vera
um að ræða segir Gunnar að í tilfelli Capacent sé
yfirleitt um að ræða umsóknir umsækjenda ásamt
ferilskrám og meðmælum, auk þess sem þeim álit-
um eða þeim greinargerðum sem ráðningaskrif-
stofan vinni í ferlinu sé skilað til verkkaupa. Hins
vegar veiti Capacent ekki upplýsingar um ein-
stakar umsagnir sem veittar hafi verið um umsækj-
endur.
Í samtali við Morgunblaðið bendir Gunnar á að
þótt ráðningaskrifstofan fari yfir umsóknir og fer-
ilskrár, kanni meðmæli, sjái um kynningarviðtöl og
setji saman lista yfir þá umsækjendur sem teljast
hæfir, þ.e. forvalslista, þá sé það ávallt á ábyrgð og
valdi verkkaupa að ákveða hverjir skuli boðaðir í
atvinnuviðtal og eins hvern skuli að lokum ráða til
starfa. Aðspurður segir Gunnar Capacent í þessu
ferli öllu fara að lögum um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins ásamt lögum um persónu-
vernd og meðferð persónuupplýsinga, eins og þau
eigi við um einkafyrirtæki á borð við Capacent.
Bendir hann á að ríkari upplýsingaskylda hvíli á op-
inberum fyrirtækjum en einkafyrirtækjum. Þannig
þyrfti opinbert fyrirtæki eða stofnun að veita upp-
lýsingar um einstaka umsagnaraðila væri eftir því
leitað.
Álit um þátt ráðningarfyrirtækja
Umboðsmaður Alþingis hefur í að minnsta kosti
þremur álitum fjallað um aðkomu ráðningarfyr-
irtækja við ráðningu opinberra starfsmanna. Í áliti
hans nr. 3616 frá árinu 2002 kemur fram að veiting-
arvaldshafa sé eftir atvikum heimilt, án lagaheim-
ildar, að leita aðstoðar ráðningarfyrirtækja til að
annast afmarkaða þætti við undirbúning ráðningar
starfsmanna, svo lengi sem slíkum aðilum sé ekki
falið að taka ákvarðanir um stöðu umsækjenda.
Einnig megi ákvörðun um hvaða umsækjendur
skuli boðaðir í kynningarviðtal ekki vera í höndum
ráðningarfyrirtækis heldur skuli hún vera á ábyrgð
og valdi veitingarvaldshafa, þ.e. yfirmanns þeirrar
stofnunar eða ríkisfyrirtækis sem um ræðir.
„Vegna þeirra skyldna sem hvíla á veiting-
arvaldshafa samkvæmt almennum reglum stjórn-
sýsluréttar í slíkum tilvikum [er] umfang og eðli
slíkrar aðstoðar takmörkunum háð. [Verður] eink-
um að gæta þess að réttarstaða umsækjenda
[verði] ekki að efni til önnur og lakari við slíkar að-
stæður en lög mæla almennt fyrir um,“ segir m.a. í
fyrrgreindu áliti umboðsmanns.
Ráðherra segir valið byggt
á málefnalegum grundvelli
Morgunblaðið/RAX
Orkumálastjóri Alls sóttu níu um stöðu orkumálastjóra. Með tilliti til menntunar og reynslu á sviði
orkumála voru þrír metnir hæfir. Skipað var í stöðu orkumálastjóra til fimm ára frá 1. janúar sl.
Í HNOTSKURN
»Ragnheiður Inga Þórarinsdóttir aðstoð-arorkumálastjóri hefur óskað eftir því við
iðnaðarráðherra að hann rökstyðji ráðningu
nýs orkumálastjóra.
» Iðnaðarráðherra skipaði í stöðuna GuðnaA. Jóhannesson, prófessor og forstöðu-
mann Byggingartæknideildar Konunglega
verkfræðiháskólans í Stokkhólmi.
»Ragnheiður var ein níu umsækjenda umstöðu orkumálastjóra.Össur
Skarphéðinsson
 Iðnaðarráðherra mun
skila rökstuðningi innan
tilskilinna tímamarka
 Ráðningarfyrirtæki
eiga hlut að fjölda ráðn-
inga hjá hinu opinbera
STJÓRN kvennanefndar Verkfræð-
ingafélags Íslands harmar að gengið
hafi verið fram hjá Ragnheiði I. Þór-
arinsdóttur aðstoðarorkumálastjóra,
við skipan í stöðu orkumálastjóra.
„Í jafnréttisáætlun iðnaðarráðu-
neytis segir að taka skuli mið af jafn-
réttissjónarmiðum og að kynjunum
skuli ekki mismunað með neinum
hætti. Þá segir að hlutur kynjanna í
störfum hjá ráðuneytinu skuli jafnað-
ur eins og kostur er og að þess skuli
jafnan gætt að sá umsækjandi sé ráð-
inn sem talinn er hæfastur til þess að
gegna starfi, að teknu tilliti til mennt-
unar og hæfni en án tillits til kynferð-
is. Séu tveir eða fleiri umsækjendur af
báðum kynjum taldir jafn hæfir til
ráðningar í auglýst starf skal að jafn-
aði ráðinn umsækjandi af því kyni
sem er í minnihluta á viðkomandi
sviði. Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar
2007 segir að stefnt skuli að því að
jafna stöðu kvenna og karla í nefnd-
um og stjórnunarstörfum á vegum
ríkisins. Af þeim gögnum sem fyrir
liggja verður með engu móti annað
séð en að Ragnheiður hafi verið a.m.k.
jafnhæfur umsækjandi og Guðni.
Sorglegt er að ráðherra flokks sem
sagt hefur að jafnréttismál yrðu sett
efst á dagskrá, í nýhöfnu stjórnar-
samstarfi, hafi ekki nýtt hér gullið
tækifæri til að láta verkin tala,“ segir í
ályktun nefndarinnar.
Harma
ákvörðun
ráðherra
„Gullið tækifæri til
að láta verkin tala“
ÞÓRARINN Jónsson, myndlistar-
nemi í Toronto, sem á yfir höfði sér
viðurlög kanadískra yfirvalda vegna
gjörnings sem fólst í að koma fyrir
poka sem á var letrað „Þetta er ekki
sprengja“ á listasafni í borginni í
nóvemberlok, er staddur á Íslandi
um þessar mundir.
Mál hans verður tekið fyrir 22.
janúar í Kanada og mun hann mæta
fyrir kanadísk yfirvöld ásamt lög-
manni sínum. Ákæra hefur ekki ver-
ið gefin út. Lögmaðurinn, Clayton
Ruby, er einn þekktasti lögmaður
Kanada og hefur tekið að sér mál er
varða tjáningarfrelsi skjólstæðinga
sinna.
Uppátæki Þórarins var hluti af
verkefni hans á námskeiði um víd-
eólist, en olli talsverðu uppnámi í
miðborg Toronto.
Málið tekið
fyrir 22. janúar
♦♦♦