Morgunblaðið - 04.01.2008, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 4. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HÆKKUN OLÍUVERÐS
Hækkun olíuverðs á heims-markaði er komin á alvarlegtstig. Á síðustu 12 mánuðum
hefur olíutunnan hækkað úr 60
Bandaríkjadölum í 100 dali. Þetta er
gífurleg hækkun á einu ári. Í gær
kom fram í Viðskiptablaði Morgun-
blaðsins að raunverð olíu er nánast að
verða hið sama og það var á árinu
1980 í annarri olíukreppunni, sem
reið yfir á áttunda áratugnum en sú
hækkun og sú fyrri höfðu afdrifarík
áhrif á íslenzkt efnahagslíf.
Í fréttum Morgunblaðsins í dag
kemur fram að stórhækkun olíuverðs
er farin að hafa mjög íþyngjandi áhrif
á rekstur útgerðarfyrirtækja. Þó er
ljóst að veiking dollars hefur auðvitað
einhver áhrif í þá átt að draga úr slík-
um áhrifum. Bensínverð er orðið
ótrúlega hátt og hlýtur að vera byrj-
að að ganga mjög nærri almennum
borgurum. Fólk hefur keypt mikið af
eyðslufrekum bílum á undanförnum
árum. Rekstrarkostnaður þeirra
hlýtur að vera farinn að hafa áhrif á
afkomu þeirra sem þurfa að greiða
þann kostnað, hvort sem um er að
ræða einstaklinga eða fyrirtæki.
Miklar hækkanir á eldsneyti koma
að sjálfsögðu niður á rekstri ís-
lenzkra flugfélaga og leiða til hækk-
andi fargjalda. Stundum er sagt að
fyrirtæki geti varið sig fyrir slíkum
hækkunum en þær varnir kosta líka
peninga.
Hækkandi olíuverð og afleiðingar
þess koma að sjálfsögðu fram í öllum
þáttum efnahagslífsins. Versnandi
afkoma fyrirtækja kemur auðvitað
fram í verði hlutabréfa á markaði
bæði hérlendis og erlendis. Lækk-
andi verð hlutabréfa hefur víðtæk
áhrif um samfélagið allt eins og
landsmenn hafa kynnzt síðustu mán-
uði. Mikill auður, sem talið var að
væri til í samfélaginu, hefur skyndi-
lega gufað upp með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum.
Þegar hækkun olíuverðs kemur til
viðbótar þeim hremmingum, sem
gengið hafa yfir alþjóðlega fjármála-
markaði á undanförnum mánuðum,
aukast líkur á þeirri niðursveiflu í
bandarísku efnahagslífi, sem mjög er
umrætt um þessar mundir hvort sé
skollin á eða sé í aðsigi.
Í Bandaríkjunum ríkir nú meiri
svartsýni en í Bretlandi, þótt áhyggj-
ur þar séu miklar, ekki sízt vegna
lækkandi húsnæðisverðs.
Hvað gera einstaklingar og fyrir-
tæki þegar harðnar á dalnum? Þessir
aðilar draga úr útgjöldum og skera
niður kostnað.
Hvað á þjóðarbúið að gera þegar
þannig horfir? Auðvitað hið sama.
Það á bæði við um ríki og sveitar-
félög. Alþingi hefur nýlega afgreitt
fjárlög en það hlýtur að vera áleitin
spurning, hvort ekki er nauðsynlegt
að endurskoða þau með einhverjum
hætti.
Mörg sveitarfélög eiga eftir að af-
greiða fjárhagsáætlanir og það er
tæpast mikil ábyrgð fólgin í því að
skoða a.m.k. ekki afleiðingar hugsan-
legs samdráttar í efnahagslífi okkar.
ÓÖLD Í KENÝA
Ástandið í Kenýa hefur verið gottundanfarin ár og margir voru
farnir að líta svo á að landið gæti orð-
ið öðrum ríkjum í Afríku leiðarljós
um það hvernig á að koma á stöðug-
leika og verða gildandi í samfélagi
þjóðanna. Forsetakosningarnar í
landinu hafa hins vegar sýnt hvað
ástandið getur verið viðkvæmt í lönd-
um þar sem uppbygging á sér stað en
grunnstoðirnar eru enn veikar.
Í kosningunum á sunnudag áttust
við fyrrverandi samherjar, Mwai Ki-
baki forseti og Raila Odinga. Mjótt
var á munum og þegar Kibaki lýsti yf-
ir sigri komu þegar fram ásakanir um
að hann hefði haft rangt við. Odinga
sagði að hann hefði verið rændur for-
setaembættinu. Það renndi stoðum
undir yfirlýsingar hans að eftirlits-
menn á vegum Evrópusambandsins
sögðu að kosningamisferli hefði verið
víðtækt. Ofbeldi hefur brotist út og
talið er að um 300 manns hafi fallið nú
þegar. Kibaki er af þjóðflokki Kibuja,
en Odinga af þjóðflokki Luo. Sam-
skipti þjóðflokka í Kenýa hafa yfir-
leitt verið friðsamleg, en í sókn sinni
eftir völdum hafa stjórnmálamenn
egnt saman þjóðflokkum. Fyrir vikið
er nú hamrað á því í fyrirsögnum
vestrænna fjölmiðla að upp hafi
blossað þjóðflokkarígur, þótt það sé
ekki alls kostar rétt. En hvað sem því
líður ofsækja nú þjóðflokkarnir
hverjir aðra og hryllilegasta dæmið
er frá bænum Eldoret þar sem 50
manns voru brenndir inni í kirkju.
Fórnarlömbin höfðu leitað þar hælis
og voru öll af þjóðflokki Kikuju.
Nú er talað um að efnahagur Ken-
ýa gæti hrunið. Hagkerfi landsins er
eitt það stærsta í Afríku. Þegar er
kominn fram skortur á olíu í Austur-
Afríku vegna þess að samgöngur hafa
rofnað í Kenýa. Upplausn hefur því
áhrif langt út fyrir landamærin. Nú
eru um 70 þúsund manns á vergangi í
Kenýa eftir að hafa misst heimili sín.
Ef ástandið magnast gæti skapast
flóttamannavandi í næstu löndum.
Enn er hins vegar von um að draga
megi úr spennunni. Stjórnarandstað-
an hugðist halda fjölmennan mót-
mælafund í Naíróbí í gær og var ótt-
ast að hann gæti breyst í blóðbað.
Þeim fundi hefur nú verið aflýst.
Dómsmálaráðherra landsins hvatti í
gær til þess að farið yrði yfir kosning-
arnar að nýju og þar á meðal yrðu at-
kvæði endurtalin. Ef það yrði gert og
alþjóðlegir eftirlitsmenn, sem báðir
aðilar treysta, fylgdust með mætti
lægja öldurnar. Odinga hefur áður
boðið sig fram til forseta og átti lyk-
ilþátt í sigri Kibakis árið 2002, en
þeim sinnaðist og Odinga gekk úr
stjórn hans. Nú þurfa þessir tveir
menn að koma í veg fyrir að illu blóði
verði hleypt í samskipti þjóðflokka,
sem búið hafa saman í friði, og hugsa
um framtíð landsins, en ekki eigin
völd. Á því veltur ekki bara framhald-
ið í Kenýa, heldur mun víðar í Afríku.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Steinunni Ásmundsdóttur
steinunn@mbl.is
HEKLA er komin að því að gjósa
og reiknað er með að Grímsvötn
geti gosið innan fárra ára. Tvö ár
eru nefnd í því sambandi. Lítið er
vitað um
hversu nálægt
gosi Katla er
og er fylgst vel
með henni þar
sem hún er
langhættuleg-
asta eldstöð
landsins.
„Við fylgj-
umst með jarð-
hræringum á
öllu landinu og aðstæður hér eru
orðnar nokkuð góðar til að fylgj-
ast með umbrotum í jarðskorp-
unni,“ segir Páll Einarsson, pró-
fessor í jarðeðlisfræði hjá
Jarðvísindastofnun Háskóla Ís-
lands.
„Fylgst er með eldstöðvunum
og eldvirku svæðunum sér-
staklega. Þar er nú helst fylgst
með megineldstöðvunum því lang-
flest eldgosin verða þar. Þrjár
eldstöðvar eru langvirkastar og
þær eru allar með einhverju lífi
núna; Hekla, Katla og Grímsvötn.
Þær eru allar að undirbúa eitt-
hvað.“
Bábilja að eldstöðvar gjósi
alltaf með reglulegum hætti
Páll segir eldstöðvar yfirleitt
haga sér mjög óreglulega og ekk-
ert sérstakt þótt mismunandi
langur tími líði milli gosa. Ekki sé
um það að ræða að eldstöðvarnar
þrjár séu komnar á tíma, eins og
stundum hefur verið talað um.
„Það er að mörgu leyti bábilja,
hversu lengi hún þurfi að
irbúa sig. Því verði að láta
að fylgjast vel með Kötlu
ekki sé mikið vitað um í h
ástandi hún er.
Grímsvötn gusu 2004 og
uðu strax að safna í nýtt g
er fylgst vandlega með þv
ig þrýstingur vex undir el
inni. Enn er hann minni e
var fyrir síðasta gos en bú
við að hann fari yfir mörk
fárra ára.
Vel fylgst með
Upptyppingum en óvís
að þar komi til eldgoss
„Þetta eru helstu eldstö
sem koma til greina núna
þótt þær hafi gefið ákveðið tilefni
til þess því þær hafa verið ótrú-
lega reglulegar stundum. En svo
bregða þær út af því.“
Nú eru gerðar mælingar á
jarðskorpuhreyfingum í kringum
eldstöðvarnar þrjár og unnt er að
sjá í hvaða ástandi þær eru, sem
Páll segir miklu meira að marka
heldur en einhverjar tímasetn-
ingar.
Sjá má að Hekla hefur verið að
undirbúa gos síðan í síðasta gosi.
Hún létti af sér þrýstingnum í
gosinu árið 2000 en byrjaði strax
að safna í nýtt. Mælingar sýna að
þar er þrýstingurinn nú orðinn
meiri en hann var fyrir síðasta
gos og er Hekla því tilbúin.
Hvað Kötlu varðar hefur hún
sýnt allskonar lífsmörk síðustu
árin og segir Páll að reikna verði
með því að þar sé eitthvað í upp-
siglingu, en lítið sé vitað um
Náið er fylgst með Heklu, Kötlu, Grímsvötnum og
Kraumar undir kyrru ytra byrði Hekla var fyrir nokkru tilbúin í gos og reikna jarðvísindamenn með að
Búist er við að H
geti gosið þá og þ
Hekla er tilbúin í gos, Grímsvötn eiga lítið eftir og Kat
Páll Einarsson
Í HNOTSKURN
»Jarðvísindamenn fylgjastgaumgæfilega með virkum
eldstöðvum og er athygli sér-
staklega beint að Upptyppingum,
Heklu, Kötlu og Grímsvötnum.
»Talið er að Hekla geti í raungosið hvenær sem er, í það
minnsta á næstu tveimur árum.
Grímsvötn gjósa líklega innan
fárra ára og umbrot eru í Kötlu
sem benda til að gos þar sé í und-
irbúningi, þótt ekkert sé vitað um
hvenær með slíku megi reikna.
»Við Upptyppinga færist kvikahægt í átt að yfirborðinu, en
taldar eru um helmingslíkur á
gosi þar og hefur skjálftavirkni
verið mikil á svæðinu undanfarið.
Katla rótar sér Skjálftam
árum og sýna mælingar að