Morgunblaðið - 26.01.2008, Qupperneq 14

14 LAUGARDAGUR 26. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þegar ég hóf störf sem þing-fréttaritari var ég spurð aðþví hvort til stæði að égsinnti borgarpólitíkinni
líka. Ég hélt nú ekki, og útskýrði
fyrir viðmælanda mínum með við-
eigandi lýsingarorðum að í borginni
gerðist hreinlega ekki neitt. Ég
hefði einu sinni setið borgarstjórn-
arfund og þeir væru alveg hræðilega
leiðinlegir, þunglamalegir og í allt of
stóru rými. Þar væri þrætt fram og
aftur um skipulagsmál og hvort mis-
læg gatnamót ættu að vera hér eða
þar. „Hverjum er ekki sama um mis-
læg gatnamót?“ hrópaði ég. „Borg-
arstörfin eru engin pólitík, á Alþingi,
þar gerast hlutirnir!“
Ég hafði rangt fyrir mér.
Þegar meirihlutinn sprakk í októ-
ber sl. mátti merkja mikla spennu á
göngum Alþingis. Fólk gekk hraðar
en venjulega og nefjum var stungið
saman í öllum hornum. Við fjöl-
miðlafólkið stukkum flest út að
Tjörn þar sem „Tjarnarkvartettinn“
skráði nöfn sín á spjöld sögunnar,
með eftirminnilegum hætti. Ég
breyttist á örskotsstundu úr lífs-
leiðum þingfréttaritara í orkumikinn
borgarfréttaritara (sem mér fannst
reyndar meira viðeigandi að kalla
riddara, einmitt þá).
Ekkert nema kjaftasaga
Nýjasta dramað í borginni átti sér
alls ólíkan aðdraganda, a.m.k. í Al-
þingishúsinu. Upp úr hádegi átti ég
símtal við mann sem spurði mig
hvort meirihlutinn væri að falla. Ég
hélt hann ætti við þingmeirihlutann,
hló og sagði að það væri bölvuð vit-
leysa. Gömul og ný kjaftasaga sem
ekkert væri hæft í. Ég kvaddi hann
og fór stuttu síðar að fylgjast með
umræðum í þingsal um ástandið á
Gaza-svæðinu.
Þegar leið á daginn spurði fjöl-
miðlakona mig hvort ég vissi hvar
Ólafur F. ætti heima. Ég gróf það
samviskusamlega upp en spurði
ekki einnar spurningar um hvað hún
vildi Ólafi, sem væri svo knýjandi að
símtal dygði ekki til.
Í stuttu máli, þá tók ég hreinlega
ekki eftir neinu þennan örlagaríka
vetrardag, heldur sat bara og
hringlaði með mínar venjubundnu
þingfréttir.
Hefði einhver spurt mig hvort
Ólafur F. yrði borgarstjóri hefði ég
sagt nei. Og haft rangt fyrir mér.
Þegar óstaðfestar fregnir um nýja
ráðhúsbyltingu loks bárust stökk ég
ekki á fætur heldur rölti rólega nið-
ur til að athuga stemmninguna á
göngum þingsins. Í þingsal var rætt
um hvort fyrirtæki sem halda úti
sjóstangveiði ættu að gera það innan
kvótakerfisins en gangarnir voru
mannlausir.
Skipt um andlit á Netinu
Eftir á að hyggja þá er eins og ég
hafi verið í afneitun. Ekki afneitun
gagnvart því að einmitt þessi meiri-
hluti væri að taka við, heldur því að
önnur bylting ætti sér stað í borg-
inni. Eins og barn alkóhólista sem
neitar að trúa að foreldrið sé drukk-
ið, eina ferðina enn.
Mér dugði varla að horfa á blaða-
mannafundinn í beinni og í staðinn
fyrir að umturnast í riddarann sem
ég var rúmum hundrað dögum áður
kláraði ég mínar þingfréttir og fór
svo að sinna áður áætluðum hvers-
dagsleikanum.
Ég hafði spáð því að pólitísku lífi
Vilhjálms Þ. Vilhjálmssonar væri
lokið. Líklega hafði ég rangt fyrir
mér.
Satt best að segja trúði ég því
ekki almennilega að nýr meirihluti
hefði verið myndaður fyrr en á
fimmtudag þegar biðja þurfti fólk að
yfirgefa áhorfendapalla ráðhússins
vegna mótmæla. Á sama tíma mall-
aði þingfundur áfram í rólegheitum.
Rætt var um úrvinnslu ónýtra raf-
tækja, mögulegt loftslagsráð og til-
lögu Frjálslynda flokksins um að
starfsemi Hafrannsóknastofnunar
færist undir umhverfisráðuneytið.
Margir fylgdust þó með beinni út-
sendingu frá látunum í Ráðhúsinu
og sumir þingmenn hlupu yfir göt-
una til að fylgjast með, eða taka
þátt. Á vefsíðu Reykjavíkurborgar
var skipt um andlit í annað sinn í
vetur, og nýtt borgarráð hélt sinn
fyrsta fund.
Og hver byltir næst?
Til þess að fullkomna dramatíkina
sagði einn borgarfulltrúi af sér ein-
mitt þennan sama dag, án þess þó að
það tengdist þessu beint. Ég hafði
reyndar spáð því að hann myndi
eiga erfitt uppdráttar í pólitík eftir
fyrstu byltinguna. Ekki vegna fata-
kaupa heldur vegna þess að það er
ekkert grín að vera í ónáðinni hjá
Sjálfstæðisflokknum. Það vill nefni-
lega svo til að sá flokkur nýtur fylgis
í kringum 40% landsmanna, sem eru
margir óvinir að eiga.
Smám saman lægir öldurnar og
hver veit nema hinn pólitíski hafsjór
verði sléttur um stund. Meðan það
ástand varir er lítið annað að gera
en að velta því fyrir sér hver gerir
næstu byltingu. Ekki ætla ég að spá
um það, enda óþægilega sjaldan
reynst sannspá þegar kemur að
borgarpólitík.
Afneitun þingfréttaritarans
ÞINGBRÉF
Halla Gunnarsdóttir
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
FRAMTÍÐIN í baráttunni við hjarta- og æðasjúkdóma liggur í
fyrirbyggjandi aðgerðum. Þetta er mat enska prófessorsins Ro-
gers Boyle, sem hélt erindi um blóðfitulækkandi lyf og hlutverk
þeirra í nýju átaki breskra stjórnvalda gegn hjartasjúkdómum
og heilablóðföllum á Læknadögum. Dr. Boyle starfaði sem
hjartasérfræðingur á enskum sjúkrahúsum frá árinu 1972 til
1990, þegar hann tók að starfa fyrir stjórnvöld. Árið 2000 var
hann svo skipaður yfirmaður málefna hjartasjúkdóma í breska
heilbrigðisráðuneytinu og hefur stýrt landsátaki gegn hjarta-
sjúkdómum og heilablóðföllum síðan 2006, sem felst meðal ann-
ars í róttækum aðgerðum á sviði fyrirbyggjandi læknisfræði.
Erindi hans bar yfirskriftina „statín“ sem er heiti á blóðfitu-
lækkandi lyfjum.
Allir vilja standa sig vel í heilbrigðismálunum
Í samtali við Morgunblaðið segir Roger Boyle að undanfarin
ár hafi Englendingar vermt annað sætið á heimsvísu í tíðni
dauðsfalla af völdum hjarta- og æðasjúkdóma á eftir Finnum.
Slíkir sjúkdómar eru algengasta dánarorsök mannfólks yfirleitt,
enda deyr um þriðjungur fólks af völdum þeirra. Það er mun
meira en af völdum hvaða tegundar krabbameins sem er, þótt
oft sé meiri umræða um alvöru krabbameins. Það er breskum
yfirvöldum því hjartans mál að stemma stigu við þessum vá-
gesti.
„Ég er í raun tengiliður á milli fagfólksins og stjórnvalda. Mitt
starf gengur út á að beina hugsjónum stjórnmálamanna og
þekkingu fagfólks í sama farveg. Með því að sameina þessa tvo
hópa er hægt að skapa öflugt tæki til að bæta lífskjör almenn-
ings. Þetta getur verið erfitt hlutverk en við erum þó í sterkri
stöðu. Heilbrigðisþjónustan er stórmál í breskum stjórnmálum
og allir vilja standa sig vel í þeim málum. Stjórnmálamennirnir
eru því mjög móttækilegir fyrir nýjum hugmyndum ef sýnt er
fram á að þær séu skilvirkar.“
Læknar, hjúkrunarfræðingar, lyfjafræðingar, þjálfaðir
leikmenn og jafnvel fólkið sjálft meti ástandið
En út á hvað gengur landsátakið? Í fréttum síðla sumars 2007
bárust fréttir af þessu verkefni sem dr. Boyle segir hafa verið
villandi. Þá var gefið í skyn að átakið gengi út á lyfjagjöf til allra
karla og kvenna á ákveðnum aldri, aðferð sem líktist teppalagn-
ingu, og þótti mörgum nóg um forræðishyggjuna sem í því virt-
ist felast. „Þarna var rangt haft eftir. Við erum sannfærð um að
Englendingar vilja ekki slíka nálgun. Nei, lausnin felst ekki í því
að setja blóðfitulækkandi lyf út í vatnsból höfuðborgarinnar!“
segir hann og hlær. „Þetta er hugsað sem einstaklingsbundið
mat sem fjöldi fólks getur framkvæmt. Læknar og hjúkr-
unarfólk getur gert það. Lyfjafræðingar geta framkvæmt slíkt
mat í apótekum. Við teljum jafnvel að vel þjálfaðir leikmenn geti
framkvæmt slíkt mat á fólki. Einnig verður hægt að ná til fólks
með sjálfsmati, spurningakönnunum og netkönnunum.“
Vonast er til að hægt verði að ná til milljóna manna sem eru í
áhættuhópum án þess að vita af því og gefa þeim kost á fyr-
irbyggjandi meðferð, eða aðstoð við að bæta lífsstílinn, sem
kemur í veg fyrir alvarleg áföll síðar, eða seinkar þeim um ár eða
áratugi. Þannig verði heilsufarsástand fólks greint, það spurt
spurninga um mataræði, hreyfingu, reykingar og fleira slíkt.
Magn kólesteróls í blóði mælt og svo framvegis.
Kostnaðurinn af landsátaki sem þessu verður gríðarlegur, að
hans sögn, enda fólksfjöldinn nálægt fimmtíu milljónum. Fara
þurfi í umfangsmiklar fjölmiðla- og auglýsingaherferðir til þess
að kynna átakið og fræða fólk um sjúkdómana. „Svona aðferðir
eru til og eru í notkun á fleiri stöðum, en þetta er róttæk hug-
mynd að því leyti að við viljum beita henni kerfisbundið á heila
þjóð. Það hefur aldrei verið gert áður. Forsætisráðherrann hef-
ur sagt að við getum hafist handa innan nokkurra mánaða og nú
er í gangi ítarleg efnahagsleg greining til þess að kveða upp úr
um hvaða aðferðir verða notaðar. Þetta er bæði læknisfræðileg,
pólitísk og fjárhagsleg ákvörðun.“
Íslendingar í enn betri stöðu fyrir átak en Bretar
Árlega eyða Bretar um 550 milljónum punda í statínlyf ein og
sér, eða sem nemur 71,5 milljörðum króna. „Þess vegna verðum
við að fullvissa okkur um að læknar séu að skrifa út þau lyf sem
virka vel fyrir viðkomandi sjúkling en um leið þau ódýrustu sem
völ er á. Það er gríðarlegur verðmunur á þessum lyfjum, verð
þeirra dýrustu er tífalt hærra en þeirra ódýrustu,“ segir Boyle. Í
hans tíð hefur lýðheilsustarf verið eflt mjög, reynt að hvetja al-
menning til heilbrigðara lífernis og reynt að bæta meðferð
lækna. „Við höfum séð að með þessu úrvali af aðgerðum hefur
dauðsföllum vegna hjarta- og æðasjúkdóma og heilablóðfalla
fækkað um 40% á umliðnum árum. Við fögnum auðvitað þeim
árangri en þó að fólk deyi síður vegna einkenna sinna núna fær
það þau enn og reyndar fjölgar því. Þess vegna er þróunin sú að
á meðan dauðsföllum fækkar rýkur heilbrigðiskostnaður vegna
þessara sjúkdóma upp.“
Markmiðið með átakinu er að ná enn frekari seinkun hjarta-
og æðasjúkdóma á æviferli fólks. Nú þegar hefur þeim verið
seinkað mikið en helst þarf, að mati prófessorsins, að seinka
þeim fram í svo háa elli að þörfin fyrir kostnaðarsamar aðgerðir
eins og hjáveituaðgerðir og kransæðavíkkun minnki. „Englend-
ingar eyða nú þegar meira fé í þessa sjúkdóma en önnur Evr-
ópulönd, að Þýskalandi frátöldu.“ Hann nefnir sem dæmi að
Finnar eru í sjötta sæti og eyða um 22.000 krónum á hvert
mannsbarn á hverju ári, Svíar eru í þriðja sæti og eyða um
30.000 krónum og Englendingar um 33.000 krónum.
Og dr. Boyle mælir með svipuðu átaki fyrir Íslendinga. „Ég
held að þið séuð í enn betri stöðu en við til að gera þetta. Þið haf-
ið fleiri hjartalækna og fleira heilbrigðisstarfsfólk miðað við
fólksfjölda og auðvitað mun færra fólk. Ég tók strax eftir því við
komuna hingað að hér er mikið af skyndibitastöðum. Við Eng-
lendingar höfum fetað þá slóð á undan ykkur og erum nú næst-
feitasta þjóð í heimi. Ég mæli ekki með því.“
Helmingur Breta veit ekki muninn á heilablóðfalli og
hjartaáfalli. Fæstir þekkja áhrif reykinga á hjartað
Aðspurður játar Roger Boyle því að það verði afar erfitt verk-
efni að ná til alls þessa fólks en það verði að upplýsa fólk, til
dæmis um tengslin milli reykinga og áhættunnar á hjartaáfalli
eða heilablóðfalli. Fáfræðina segir hann allsráðandi. Flestir viti
að reykingar hafa áhrif á lungun og auka hættu á krabbameini,
en ekki að þær valdi hjartasjúkdómum. Næstum helmingur
Breta þekkir heldur ekki muninn á hjartaáfalli og heilablóðfalli.
„Fólk einfaldlega veit ekki, en samt hefur þetta vandamál lík-
lega haft slæm áhrif á hverja einustu fjölskyldu í landinu.
Viðkvæðið er líka oft á þá leið að það sé engin ástæða til að
fresta hjartveiki fram í háa elli því betra sé að detta niður dauð-
ur einn daginn úr hjartaáfalli en að deyja hægum dauðdaga úr
krabbameini. En það er ekkert sem styður þessa fullyrðingu!
Nú til dags deyr fólk síður úr hjartaáföllum. Miklu frekar eru
líkur á því að hjarta fólks skemmist sem skerðir lífsgæði þess og
gerir það vansælt. Svo einfalt er það. Þar að auki styður ekkert
þá fullyrðingu að fleiri deyi úr krabbameini eftir því sem færri
látast fyrir aldur fram af völdum hjartasjúkdóma, ekki ensk
gögn í það minnsta. Við viljum sýna að með einföldum aðgerð-
um, betra líferni og betri meðferð er hægt að ná fram miklum
árangri. Við sem stöndum fyrir þessu landsátaki erum ekki boð-
berar válegra tíðinda, heldur þvert á móti.“
Bretar ráðast til atlögu við hjartasjúk-
dóma og heilablóðföll með landsátaki
Lýðheilsustarf og fyrirbyggj-
andi lyfjagjöf beitt vopn gegn
algengustu dánarorsök heims
Árvakur/Kristinn
Átak Ætlunin er að fræða milljónir manna um ástand sitt,
enda segir dr. Boyle fáfræði um hjartasjúkdóma gríðarlega
mikla.» „Nei, lausnin felst ekki í því að setja
blóðfitulækkandi lyf út í vatnsból höf-
uðborgarinnar!“ segir hann og hlær.
„Þetta er hugsað sem einstaklingsbundið
mat sem fjöldi fólks getur framkvæmt.“