Morgunblaðið - 09.03.2008, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 9. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
É
g ók norður um síðustu
helgi. Það var notalegt
að vera einn í bílnum og
láta hugann reika. Og
gat ekki hjá því farið,
að ég tæki að velta fyrir mér búsetu
og byggð. Kjötvinnsla er að leggjast
niður í Borgarnesi. Á Blönduósi hafa
fjörutíu manns atvinnu af henni og
um 300 á Akureyri. Slátrun og kjöt-
vinnsla er snar þáttur í atvinnulífinu
á fleiri stöðum nyrðra: Hvamms-
tanga, Sauðárkróki, Húsavík, Kópa-
skeri og Vopnafirði. Dregið hefur
verið fram, að um 10 þúsund ársverk
séu við framleiðslu og úrvinnslu land-
búnaðarvara eða við afleidd störf í
Norðvestur- og Norðausturkjördæmi.
Það var því ekki undarlegt að Að-
alsteinn Baldursson á Húsavík og
Björn Snæbjörnsson á Akureyri
skyldu snupra Skúla Thoroddsen,
framkvæmdastjóra Starfsgreina-
sambandsins, fyrir kuldaleg orð til
bænda í Blaðinu á fimmtudaginn.
Kjötvinnslufólk um allt land hlaut
einnig að taka þessa köldu kveðju til
sín. En auðvitað er þetta gömul þula
frá Alþýðuflokknum að sífra yfir
bændum og unna þeim ekki að halda
sínum hlut, sem hlýtur að lokum að
bitna á fyrirtækjum í kjötvinnslu og
starfsfólki þeirra. Það liggur fyrir, að
innlendar búvörur hafa hækkað
minna en matvörur almennt og sum-
ar ekki neitt. Hækkun á aðföngum og
20% hækkun launa á næstu tveim ár-
um hlýtur að taka sinn toll.
Innflutningur á fersku kjöti verður
leyfður að ári. Ég er tortrygginn á
það. Með því er áhætta tekin að
óþörfu. Auðvitað verða fyllstu heil-
brigðiskröfur gerðar. Eftirlitið verð-
ur strangt í byrjun, en síðan slaknar
á því eins og gengur. Og ég ætla rétt
að vona, að ekki verði á það fallist,
að inn verði flutt kjöt af dýrum, sem
gefin hafa verið vaxtarhormón.
Ég þekki það frá árum mínum sem
landbúnaðarráðherra, hversu hart
stórmarkaðirnir geta gengið að fram-
leiðendum, sem ekki höfðu sterka
stöðu. Það kristallaðist í stríði KEA
og Bónuss á Akureyri, sem lauk með
því að Bónus kaus að hverfa á brott.
Sumt var kátbroslegt í viðureign ris-
anna tveggja eins og sú áhersla sem
þeir lögðu á að selja kartöflur við
lægra verði en hinn. Að síðustu dugði
verðið ekki fyrir umbúðunum. Ég
leitaði álits Samkeppnisstofnunar og
fékk það svar, að ekkert væri at-
hugavert við að selja vörur undir
kostnaðarverði, sérstaklega ekki
grænmeti og garðávexti! Und-
irverðlagning af þessu tagi hefði ekki
„skaðleg áhrif á samkeppnina“.
Þarna er ég algjörlega á öndverðum
meiði. Og tel raunar að öll þessi „til-
boð“ og „tilboð við kassann“ séu til
þess fallin að rugla neytendur í rím-
inu og slæva verðskyn þeirra.
Mér skilst að það sé regla en ekki
undantekning, að stórmarkaðirnir
beri hvorki flutnings- né fjármagns-
kostnað af innlendri framleiðslu og
alls ekki af kjöt- og mjólkurvörum.
Auk þess áskilja þeir sér skilarétt ef
varan selst ekki. Og loks eru dæmi
um, að framleiðandinn verði að taka
á sig rýrnun, sem verður af öðrum
sökum. Þannig geta stórmarkaðir
hagað sér gagnvart innlendum fram-
leiðendum en þessa háttsemi geta
þeir ekki sýnt erlendum framleið-
endum. Þá verða þeir að borga flutn-
ingskostnað og hvaðeina sem á vör-
una fellur. Þeir verða að borga
fjármagnskostnað og kostnað við
birgðahald. Og þeir geta ekki sent
PISTILL » Þess vegna mun inn-
flutningurinn bjóða
upp á endalausar útsölur
og tilboð á „fersku kjöti“
sem farið er að slakna.
Halldór
Blöndal
Bændur og kjötvinnsla þurfa að fá sitt
vöruna til baka sér að kostn-
aðarlausu, ef hún selst ekki. Þess
vegna mun innflutningurinn bjóða
upp á endalausar útsölur og tilboð á
„fersku kjöti“ sem farið er að slakna.
Og þá er ég kominn að kjarna
málsins: Ekki er réttlætanlegt að
leyfa innflutning á ferskum kjötvör-
um nema Samkeppniseftirlitið taki
sig á og leitist við að tryggja, að inn-
lenda framleiðslan búi við heilbrigðan
rekstrargrundvöll sem inniber að hún
sæti ekki verri viðskiptakjörum en
erlendir keppinautar hennar.
Hljóðpistlar Morgunblaðsins,
Halldór Blöndal les pistilinn
HLJÓÐVARP mbl.is
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
FRÁ árinu 2004 hefur verið jafnt og
þétt unnið að því að endurskipuleggja
endurlífgunarmál á Landspítalanum.
Meginþræðirnir í því verkefni hafa
m.a. verið að bæta tækjakost og ein-
falda og samræma búnað milli deilda,
þjálfa og sérhæfa starfsfólk og efla
endurlífgunarteymi sem eru bæði í
Fossvogi og við Hringbraut. Á sama
tíma hefur verið gert átak í að koma á
virkri skráningu á þeim tilvikum sem
endurlífgunar gerist þörf. Davíð O.
Arnar yfirlæknir og Bylgja Kærnes-
ted hjúkrunarfræðingur hafa verið í
forsvari endurlífgunarmála.
„Á stórri stofnun eins og Landspít-
alanum getur ýmislegt komið upp á,
þar á meðal að inniliggjandi sjúkling-
ar fari í hjartastopp eða verði skyndi-
lega bráðveikir og slíkt getur gerst
hvar sem er á spítalanum,“ segir
Davíð. „Deildir spítalans eru ekki all-
ar jafn vel í stakk búnar til að fást við
svoleiðis tilfelli og hefur end-
urskipulagningin ekki síst miðað að
því að bæta hæfni til að takast á við
slíkt.“
Endurlífgunarteymi kölluð út
Þegar hjartastopp koma upp hjá
sjúklingum á spítalanum eru því sér-
stök endurlífgunarteymi kölluð til, þó
að starfsfólk á viðkomandi deild hefji
þegar endurlífgun samkvæmt við-
bragðsáætlun þar til teymið kemur á
vettvang. Til að svo megi verða hefur
þurft að endurskoða tækjabúnað á
deildunum og koma upp stöðluðum
búnaði til fyrstu hjálpar.
Endurlífgunarteymi Landspít-
alans eru samansett af sérhæfðu
starfsfólki, jafnt læknum sem hjúkr-
unarfræðingum, af ólíkum deildum
spítalans sem eru stöðugt í við-
bragðsstöðu. Hefur það yfir að ráða
sérhæfðum tækjabúnaði sem nauð-
synlegur er til verksins. „Við höfum
farið í gegnum öll skref þessarar
starfsemi,“ segir Davíð. „End-
urskipulagning þessa málafloks hef-
ur gengið nokkuð vel. Þetta var tals-
vert stórt verkefni og við höfum nú
fengið ákveðnar vísbendingar um ár-
angurinn.“
311 útköll
Á árunum 2006 og 2007 voru end-
urlífgunarteymin kölluð út 311 sinn-
um og í 85 tilvikum var um hjarta-
stopp að ræða. Er þá eingöngu miðað
við þá sjúklinga sem fá hjartastopp
eftir að þeir koma inn á spítalann, en
ekki þá sem fóru í hjartastopp úti í
bæ en síðar komið með inn á sjúkra-
húsið. Þá eru heldur ekki taldir með
þeir sem fá hjartastopp á gjörgæslu-
deildum og skurðstofum þar sem
starfsmenn þar sinna endurlífgun
sjálfir, yfirleitt án aðkomu endurlíf-
unarteymanna. Frumskoðun á nið-
urstöðunum sýnir að í 58% tilfella var
endurlífgun árangursrík, þ.e. sjúk-
lingar voru lífgaðir við og í 44% til-
fella náðu þeir það góðum bata að
hægt var að útskrifa þá af sjúkrahús-
inu.
Talsvert hefur verið lagt í að reyna
að efla skráningu á umfangi og ár-
angri endurlífgunartilrauna á sjúkra-
húsinu, m.a. í þeim tilgangi að bera
saman árangur hér á landi og á
sjúkrahúsum í nágrannalöndunum.
Segja Davíð og Bylgja að frumnið-
urstöður sýni að árangur LSH stand-
ist samaburð við sjúkrahús í ná-
grannalöndunum. Nauðsynlegt er þó
að fara varlega í að draga of miklar
ályktanir strax því um stutt tímabil
sé að ræða.
„Þetta staðfestir þó að við erum á
réttri leið með þá aðferðafræði sem
við beitum hér,“ segir Davíð. „Við er-
um mjög sátt við þessar upphafsnið-
urstöður en greina þarf fyrirliggjandi
gögn betur, m.a. að skoða betur sam-
setningu þess sjúklingahóps sem
þarfnast endurlífgunar.“
Sérhæfð námskeið
Stór þáttur í skipulagsvinnunni er
að auka færni starfsfólks við endur-
lífgun og hefur kennsla í þeim efnum
verið efld verulega á síðustu árum.
Námskeið í sérhæfðri endurlífgun
eru samkvæmt ströngum stöðlum frá
Evrópska endurlífgunarráðinu. Þess-
ir staðlar hafa m.a. kveðið á um end-
urmenntun allra kennara Landspít-
alans í endurlífgun. Fjöldi
starfsmanna Landspítalans hefur
sótt námskeið í sérhæfðri endur-
lífgun og enn fleiri hafa farið á nám-
skeið í grunnendurlífgun og við-
brögðum við bráðum uppákomum
„Þessu fræðsluverkefni er aldrei lok-
ið,“ segir Bylgja.
Eins og gefur að skilja skiptir við-
bragðstími endurlífgunarteymisins
miklu og samkvæmt æfingum sem
haldnar hafa verið er hann alls staðar
á sjúkrahúsinu innan við þrjár mín-
útur. Á slíkum æfingum, þar sem líkt
er eftir hjartastoppi með sérhæfðum
hermi, er einnig lögð áhersla á að
skipuleggja verkaskiptingu og þátt-
töku annarra starfsmanna en endur-
lífgunarteymisins.
„Það þarf stöðugt að vera að
mennta og þjálfa fólk og hafa eftirlit
með tækjabúnaði,“ segir Davíð um
framtíðina. „Það er mjög mikilvægt
að halda gæðaeftirlitinu áfram og efla
skráninguna enn frekar.“
Endurlífgunarteymi eflt
Endurlífgun Brynja Kærnested og Davíð Ó. Arnar við „bráðavagninn“ sem endurlífgunarteymi LSH notar.
EKKI hefur farið mikið fyrir umræðu um takmark-
anir á meðferð mikið veikra sjúklinga á Íslandi. Tak-
mörkun á meðferð getur m.a. verið á þann veg að
sjúklingur þiggi alla þá meðferð sem völ er á en fari
hann í hjartastopp sé endurlífgun ekki reynd. Davíð
O. Arnar, yfirlæknir á bráðamóttöku Landspítala,
segir þörf á meiri umræðu um þennan málaflokk. Um-
ræðan er lengra á veg komin í mörgum nágranna-
löndum okkar. Hann segir, að að mörgu þurfi að huga
áður en ákvarðanir um slíkt séu teknar. Það sé til að
mynda spurning hvenær best sé að ræða slík mál við
sjúklinga. „Kannski er ekki best að ræða takmarkanir
á meðferð þegar sjúklingur kemur bráðveikur inn á
sjúkrahús. Æskilegt er að slíkar ákvarðanir séu rædd-
ar með góðum fyrirvara, til dæmis ef langvinnur sjúk-
dómur er til staðar. Þannig geti óskir sjúklings komið
skýrar fram en lykilatriði er að ákvörðun um tak-
mörkun á meðferð sé tekin í samráði við sjúkling og
aðstandendur.“
Davíð bendir á að lífsgæði sjúklinga sem hafi átt
við langvinn veikindi að stríða geti verið takmörkuð
eftir bráða uppákomu eins og hjartastopp. Vissulega
geti oft verið erfitt að meta lífsgæði í hverju tilfelli
fyrir sig en það er ekki endilega alltaf í þágu mikið
veikra sjúklinga að framkvæma endurlífgun. Stund-
um taki aðeins við löng dvöl á gjörgæsludeild í önd-
unarvél og möguleg skerðing á færni vegna heila-
skaða.
Bylgja Kærnested hjúkrunarfræðingur tekur í
sama streng og segir það sína reynslu að sjúklingar
séu ekki viðkvæmir fyrir þessari umræðu. Hún segir
umræðu um takmörkun á meðferð alls ekki þurfa að
vera feimnismál.
„Með vaxandi tækniframförum en um leið auknum
kostnaði í heilbrigðiskerfinu er tímabært að opna um-
ræðu um þessi mál,“ segir Davíð. „Það er mikilvægt
að heilbrigðisstarfsfók ræði opinskátt við sjúklinga
hversu langt þeir vilji láta ganga í meðferð sinni ef
horfur þeirra eru slæmar. Þetta getur hjálpað sjúk-
lingnum að hafa ákveðna stjórn á framtíð sinni.“
Takmörkun meðferðar rædd