Morgunblaðið - 09.03.2008, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 9. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
M
amma þekkir nafnið
Pete Doherty mæta
vel. Hún myndi
meira að segja
þekkja hann úti á
götu. Samt þekkir húnhvorki þá
hljómsveit sem hann heldur úti í
dag, Babyshambles, né þá sveit
sem skóp honum fyrst frægð, The
Libertines. Frægð Dohertys snýst
um allt annað en tónlist og líkt má
segja um landa hans, Amy Wine-
house. Að vísu er tónlist Wine-
house þó mun nær fólki en tónlist
Dohertys og það má kannski kalla
það „bítlískan“ árangur hjá henni,
þar sem fólk hefur raunverulega
bæði áhuga á persónunni og tón-
listinni. Einstakt afrek á nútíma-
mælikvarða, verður að segjast.
Áhugi fólks á Winehouse og
hennar rösku göngu á vit glötunar
er einkennileg blanda af meinfýsi
og von um að hún hafi þetta af.
Hin frábæra tónlist hennar sjaldn-
ast í forvígi hvað umfjöllun um
hana varðar, ekki frekar en hjá
Doherty. Það grátlega við þessa
tvo einstaklinga er að þau eru
raunverulegt hæfileikafólk sem
sólundar kröftum og snilligáfu á
altari fíkniefnadjöfulsins. Og það í
beinni útsendingu. Engum sem
hefur heyrt plötur Amy Winehouse
dylst að hún er frábær söngkona –
og The Libertines var hiklaust ein
allra ferskasta sveit Bretlands fyr-
Á vit glötunar - í beinni
Reuters
Í sínu fínasta pússi Amy Winehouse kom fram þegar bresku tónlistarverðlaunin, Brit Award, voru afhent í síð-
asta mánuði og var hún þá bæði í sínu fínasta pússi og þokkalega vel á sig komin. að því best varð séð.
FIRRING»
Samband poppstjörnunnar við fjölmiðla hefur aldrei verið jafnnáið og jafnslæmt og nú. Fórnin fyrir
frægðina verður æ meiri og þungbærari en samt fjölgar þeim sem sækjast eftir henni.
» Britney Spears – eitt
magnaðasta dæmið
í seinni tíð um fallna
stjörnu – er um margt
sambærileg við þau
Winehouse og Doherty
utan að tónlistin hefur
ekki beint verið með
henni.
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Fyrir nokkrum árum svaraðiLarry Lindsey, efnahags-ráðgjafi Bush-stjórnarinn-ar, því aðspurður að kostn-
aðurinn við fyrirhugaðan stríðs-
rekstur í Írak yrði á milli 100 og 200
milljarðar Bandaríkjadala. Hann var
rekinn skömmu síðar. Donald Rums-
feld, þáverandi varnarmálaráðherra,
var fljótur til og leiðrétti rangfærsl-
una og gaf stjórnin út að kostnaður-
inn yrði líklega á bilinu 50 og 60
milljarðar dala.
Annað hefur komið á daginn. Hinn
raunverulegi kostnaður sem fallið
hefur á Bandaríkin vegna stríðs-
rekstursins er miklu, miklu meiri og
hleypur á um þremur billjónum doll-
ara, þremur milljónum milljóna dala
(3.000.000.000.000 dollarar).
Þetta fullyrða fræðimennirnir
Joseph E. Stiglitz, nóbelsverðlauna-
hafi í hagfræði og prófessor við Col-
umbia-háskóla, og Linda J. Bilmes,
kennari við Harvard-háskóla, í bók-
inni „The Three Trillion Dollar War“
sem kom út fyrir skömmu og vakið
hefur mikið umtal vestanhafs.
Tekið skal fram að þessi niður-
staða er umdeild en höfundunum
telst til að stríðið sé það dýrasta sem
Bandaríkin hafi nokkru sinni tekið
þátt í sé heildarupphæðinni deilt á
hvern hermann, eða allt að því átta
sinnum dýrara en síðari heimsstyrj-
öldin, sem var vitaskuld miklum mun
umfangsmeira stríð og að nær öllu
leyti ósambærilegt.
Fellur á næstu kynslóðir
Telja tvímenningarnir fullvíst að
bandarískir þegnar muni þurfa að
standa straum af kostnaði við að-
hlynningu særðra hermanna langt
fram eftir öldinni og nefna sem dæmi
að örorkubætur hermanna sem tóku
þátt í Persaflóastríðinu kosti Banda-
ríkin fjóra milljarða dollara á ári, eða
jafngildi 265 milljarða íslenskra
króna. Þegar öllu sé haldið til haga
megi varlega áætla að sjúkrakostn-
aður vegna Íraksstríðsins muni
hlaupa á 630 milljörðum dala, um
41.719 milljörðum króna að núvirði.
Hátt í 4.000 bandarískir hermenn
hafa týnt lífi í Írak frá því ráðist var
inn í landið í mars 2003 og er hlutfall
særðra á hvern látinn hermann það
hæsta sem mælst hefur eða 7:1 –
jafnvel 15:1 séu þeir taldir með sem
flytja hefur þurft af vígvellinum
vegna veikinda sem ekki má rekja til
bardaga. Það þýðir að 28.000 her-
menn hafi þurft á aðhlynningu að
halda vegna meiðsla sem hlutust í
átökum, tala sem hækkar í 60.000
séu önnur veikindi líka talin með.
Stiglitz og Bilmes fara hörðum
orðum um skattalækkanir Bush-
stjórnarinnar á stríðstímum samfara
miklum fjárlagahalla, aðstæður sem
hafi valdið því að stríðið var því nær
eingöngu fjármagnað með lántöku.
Heildarskuldir ríkisins hafi aukist
um 2,5 billjónir dala frá því stríðið
hófst og rekja megi billjón dala beint
til stríðsrekstursins. Árið 2017 megi
ráðgera að skuldir þjóðarbúsins hafi
því aukist um tvær billjónir ein-
göngu vegna stríðsins.
Ekki megi gleyma því að rekstur
hersins í sérhverjum mánuði í Írak
og Afganistan kosti ríkið í raun um
22 milljarða dala, eða sem svarar
1.457 milljörðum íslenskra króna.
Eftir tvö ár megi ætla að heild-
arkostnaðurinn muni hækka um
hálfa billjón dala til viðbótar, eða
33,11 milljón milljónir króna.
Samhliða stríðsrekstrinum hefur
olíuverð komist í hæstu hæðir og
telja þau að með mjög hófsamri nálg-
un megi rekja hækkanir sem nema
fimm til tíu dölum á tunnuna til
stríðsins – tunnan hefur hækkað úr
23-25 dölum í rúmlega 105 frá upp-
hafi innrásarinnar í mars 2003.
Stríðsrekstur felur í sér aukin rík-
isumsvif sem aftur kalla á aukna eft-
irspurn í hagkerfinu. Engu að síður
telja þau Stiglitz og Bilmes stríðið
hrekja þá bábilju að stríð séu al-
mennt góð fyrir efnahagslífið, til séu
miklu betri leiðir til að örva hagkerf-
ið til skamms tíma en með stríði.
Þau gagnrýna einnig aðbúnað
særðra hermanna og segja þá iðu-
lega þurfa að heyja nýja baráttu þeg-
ar þeir snúa heim frá vígvellinum, í
þetta sinn við hægfara stjórnsýslu.
Hér sé á ferðinni kostnaður sem í
mörgum tilfellum falli á fjölskyldur
hinna særðu og er vísað til þeirrar
niðurstöðu rannsóknar að í einni af
hverjum fimm fjölskyldum þar sem
sé að finna illa særðan hermann
þurfi einhver fjölskyldumeðlimur að
Þrjár milljónir milljóna dala
ERLENT»
Reuters
Vígvöllur Írakar sem flúðu átökin snúa aftur til heim til Bagdad í febrúar.
Joseph
E. Stiglitz
Linda J.
Bilmes
Í HNOTSKURN
»Heildartekjur hins opinberaá Íslandi árið 2006 námu
560,5 milljörðum kr. og gætu
þrjár billjónir dala því staðið
undir rekstri íslenska ríkisins í
354 ár, eða til ársins 2362.
»Efnahagsnefnd á vegumBandaríkjaþings áætlar að
fyrir féð sem varið er til stríðs-
rekstursins í Írak á degi hverjum
megi tryggja 58.000 börnum
margvíslega aðstoð í upphafi
skólagöngu í gegnum verkefnið
Head Start, eða gera ár í fornámi
í háskóla viðráðanlegt fyrir
160.000 námsmenn úr lág-
tekjuhópum, eða greiða laun
11.000 landamæravarða, eða
laun 14.000 lögreglumanna, eins
og pistlahöfundurinn Bob Her-
bert rekur í New York Times.
»Þá hefur því verið haldiðfram að fyrir þrjár billjónir
Bandaríkjadala væri hægt
tryggja bandaríska heilbrigð-
iskerfinu nægt fé næstu 50 árin.
»Og að kostnaðurinn semhlýst af stríðsrekstrinum í
Írak í viku hverri myndi duga til
að útrýma ólæsi í heiminum.
KOSTNAÐARMATI Stiglitz og Bil-
mes hefur ekki verið tekið þegjandi
og hljóðalaust. Meðal gagnrýnenda
er fræðimaðurinn Amity Shlaes
sem færir rök fyrir því í grein á við-
skiptafréttaveitunni Bloomberg að
samlagningin sé afar umdeilanleg.
Hún segir þau gefa sér að í besta
falli muni bein útgjöld ríkisins
vegna stríðsrekstursins í Írak nema
1,7 billjón dollurum, tala sem lík-
lega sé nær því að vera 2,65 billj-
ónir, verði fækkað í herliðinu niður
í 55.000 fyrir árið 2012. Við þetta
bætist kostnaður vegna hækkandi
olíuverðs og meiðsla hermanna,
auk annarra atriða sem rakin eru
hér til hliðar.
Shlaes beinir spjótum sínum að
olíuþættinum og vitnar til Stevens
J. Davis, prófessors við Chicago
Graduate School of Business, sem
telji þá fullyrðingu órökstudda að
stríðið eigi þátt í fimm til tíu dala
hækkunum á heimsmarkaðsverði á
olíu. Heildarolíuvinnsla í heiminum
2003 hafi aðeins dregist saman um
innan við hundraðshluta vegna
stríðsins og vinnslan aukist árin
2002 til 2006. Þá séu fullyrðingar
um að útgjöld til hermála séu him-
inhá um þessar
mundir hæpnar í
ljósi sögunnar.
Útgjöld til varn-
armála hafi num-
ið 6,2% af þjóð-
arframleiðslu í
tíð Ronalds
Reagan forseta
árið 1986, 9,5%
árið 1968 þegar Víetnamstríðið var
í algleymingi, en verið aðeins um
4% á árunum 2005, 2006 og 2007,
eða svipað og fyrstu árin eftir upp-
lausn Sovétríkjanna árið 1991.
Á hinum vængnum í bandarísk-
um stjórnmálum veltir Arianna
Huffington, ritstjóri The Huff-
ington Post, því fyrir sér í pistli
hver áhrif bókarinnar kunni að
verða í kosningabaráttunni fram-
undan. Að hennar mati veltur þetta
á ýmsum þáttum. McCain hafi verið
gagnrýninn á skattalækkanir Bush
forseta, sem Stiglitz og Bilmes telji
að hafi verið óheppilegar, með hlið-
sjón af fjárlagahallanum síðustu ár.
Orðrétt skrifar Huffington:
„Spurningin er: munu fjölmiðlar
tengja saman stríðið sem John
McCain er svo hrifinn af og efna-
hagsáfallið sem það hefur átt þátt í
að skapa. Svarið gæti skorið úr um
hver verður næsti forseti Banda-
ríkjanna.“
Umdeild staðhæfing
Gæti haft áhrif
í kosningunum