Morgunblaðið - 09.03.2008, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 9. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
STEFNUMARKANDI UMRÆÐUR
Það er því miður fátítt að alþing-ismenn og jafnvel ráðherrarflytji stefnumarkandi ræður
um þau mál, sem hæst ber í þjóð-
félagsumræðum hverju sinni. Slíka
ræðu flutti Illugi Gunnarsson alþing-
ismaður hins vegar á Iðnþingi á dög-
unum um Ísland og Evrópusamband-
ið og skipaði sér þar með í forystuhóp
þeirra stjórnmálamanna, sem telja,
að aðild að ESB sé ekki eitt af helztu
hagsmunamálum Íslendinga.
Í ræðu sinni sagði Illugi Gunnars-
son m.a.:
„Þegar vel hefur árað ber lítið á
umræðu um inngöngu í ESB. Þá virð-
ast flestir vera fullir sjálfstrausts og
sannfærðir um, að Ísland hafi lítið að
sækja til skrifræðisins í Brussel. En
þegar á móti blæs gýs umræðan upp.
Þá breytist reglufarganið í Brussel í
örugga höfn, sem býður upp á lausn á
hverjum þeim vanda, sem steðjar að
atvinnulífi þjóðarinnar. Þetta bendir
til þess að nokkuð langt sé í land, þeg-
ar kemur að því að ræða til hlítar um
stöðu Íslands gagnvart ESB. Það
segir sig sjálft að slíkt stórmál verður
ekki til lykta leitt á grundvelli ein-
hverra tímabundinna vandræða í
efnahagsstarfseminni.“
Þetta er auðvitað alveg rétt. Við
getum ekki litið á aðild að ESB eins
og einhvern björgunarhring, þegar
illa árar, heldur hljótum við að taka
afstöðu til þess máls á sjálfstæðum,
efnislegum forsendum.
Í ræðunni vék þingmaðurinn að
Evrópska efnahagssvæðinu og sagði:
„Augljóst er að samningurinn um
evrópska efnahagssvæðið hefur
heppnast einstaklega vel til þessa.
Ég er ekki að ljóstra upp neinum
leyndarmálum, þegar ég segi hér, að
á fundum forsætisráðherra með
nokkrum forystumönnum ESB kom
fram hjá þeim öllum, að EES-samn-
ingurinn gengi mjög vel og engin
vandamál væru uppi vegna hans.
Enda hefur samningurinn varið þá
hagsmuni, sem honum var ætlað að
verja, og þeir, sem mest hafa talað
fyrir því að hann væri að veikjast,
hafa átt erfitt að nefna dæmi um at-
vik, þar sem hann hefur ekki þjónað
hlutverki sínu.“
Þessi ummæli eru ekki sízt athygl-
isverð í ljósi þeirra umræðna, sem
fóru fram hér fyrir nokkrum árum
þess efnis, að EES-samningurinn
væri að renna sitt skeið á enda.
Síðan sagði þingmaðurinn:
„En mikilvægasti kosturinn við
ESB er aðgangur að innri markaðn-
um, ekkert er jafn mikilvægt, þegar
kemur að því að meta kosti og galla
aðildar. Mögulegir fríverzlunar-
samningar við önnur ríki vega ekki
þungt miðað við frjálsan aðgang okk-
ar að innri markaðnum. Ef við hefð-
um ekki EES-samninginn þá væri ég
væntanlega í hópi þeirra, sem legðu
til aðild að sambandinu. En við höfum
EES-samninginn, við höfum aðgang
að innri markaðnum og njótum því
þess besta, sem ESB hefur upp á að
bjóða nú þegar.“
Illugi vék síðan að evrunni og
sagði:
„Mér finnst sú skoðun allrar at-
hygli verð, að þar sem evran er mynt
innri markaðarins hefði EFTA-þjóð-
unum í EES-samstarfinu átt að
standa til boða frá upphafi að taka
þátt í myntsamstarfinu. Ísland og
Noregur gætu til dæmis vel haldið
því fram, að þar sem þjóðunum sé
ætlað að taka upp reglur, sem lúta að
innri markaðnum til þess að tryggt sé
að aðilir sitji við sama borð, ætti þjóð-
unum að standa til boða að nýta sér
hina sameiginlegu mynt. Þessi skoð-
un hreyfir þó ekki við þeim rökum,
sem ég hef fært fyrir því að við eigum
að standa fyrir utan ESB og að kostir
við evruna séu ekki nægir til að vega
upp á móti þeim ókostum að ganga í
sambandið og þeim hagstjórnar-
vanda, sem evran hefur í för með
sér.“
Með ræðu þessari hefur Illugi
Gunnarsson lagt endurnýjaðan mál-
efnagrunn að málflutningi þeirra,
sem andvígir eru aðild að ESB.
Þ
að hefur verið Morgunblaðinu mikill
styrkur frá upphafi að vera í góðum
tengslum við fólk um allt land. Mik-
ilvægur þáttur í því er sambandið við
fréttaritara blaðsins á landsbyggð-
inni. Árni Helgason í Stykkishólmi
er einn af þeim fréttariturum sem lengst hafa þjón-
að blaðinu og byggðinni sinni sem fréttaritari.
Árni andaðist miðvikudaginn 27. febrúar sl. á St.
Franciskusspítalanum í Stykkishólmi. Hann verð-
ur jarðsettur frá Stykkishólmskirkju í dag, laug-
ardag.
Árni kynntist Morgunblaðinu á uppvaxtarárum
sínum á Eskifirði og fljótlega eftir að hann fluttist
til Stykkishólms var hann fenginn til að vera frétta-
ritari blaðsins. Það mun hafa verið í júní 1943 og
sagði Árni frá því að það hefði verið fyrir tilstilli Ív-
ars Guðmundssonar. Árni var fréttaritari til ársins
1996 að hann kaus að hætta og fól starfið alveg
Gunnlaugi, syni sínum, sem hafði unnið með honum
um tíma. Vann hann því að þessu verkefni í 53 ár og
var í hópi þeirra fréttaritara blaðsins sem lengst
hafa starfað. Sigurður Pétur Björnsson – Silli á
Húsavík – átti samleið með Morgunblaðinu í sjötíu
ár og Björn Jónsson í Bæ á Höfðaströnd í hálfan
sjötta áratug.
Það var ávallt ofarlega í huga Árna Helgasonar
að vinna bænum sínum sem best og koma honum
áfram. Fréttaskrifin í Morgunblaðið voru mikil-
vægur liður í því.
Árni skrifaði margar fréttir úr atvinnu- og fé-
lagslífi og um hversdagslega viðburði í bæjarlífinu.
Viðhorf hans til fréttaskrifanna koma vel fram í
æviþáttum Árna, „Árni í Hólminum – Engum lík-
ur!“ sem Eðvarð Ingólfsson skráði og út komu
1989: „Ég hef ekki sama fréttamat og flestir blaða-
menn. Mér finnst ekki að eitthvað stórkostlegt
þurfi að eiga sér stað til að það teljist fréttnæmt.
Mínar fréttir eru af lífinu í Hólminum, eins og það
kemur mér fyrir sjónir. Ég reyni ætíð að sjá það já-
kvæða við mannlífið. Ekki veitir af að reyna að opna
augu fólks fyrir því sem byggir upp og bætir sál. Ég
veit að þeir eru margir sem kunna að meta þessa
fréttapistla mína.“
Auk frétta skrifaði Árni fjölda greina um hugð-
arefni sín í Morgunblaðið, ekki síst bindindismál, og
hann kvaddi marga samferðamenn í minningar-
greinum.
Hann var alla tíð í lifandi sambandi við starfsfólk
Morgunblaðsins og heimsótti ritstjórnarskrifstof-
urnar reglulega fram undir það síðasta. Starfsfólk
Morgunblaðsins hafði ánægju af þessum heimsókn-
um Árna og annarra fréttaritara enda eru þær liður
í jarðsambandi blaðsins, ef svo má að orði komast.
Það kom fram í viðtali við Árna sem birtist í
Morgunblaðinu 4. júlí 1995 að honum þótti frétta-
ritarastarfið skemmtilegt og vænt um samstarfið
við Morgunblaðið. „Stundum hef ég verið of harður
við þá en oft er betra að segja sína meiningu,“ sagði
Árni.
Árni tók þátt í stofnun Okkar manna, félags
fréttaritara Morgunblaðsins, 1985, og var virkur í
starfsemi þess á meðan hann var fréttaritari. Árni
var gerður að heiðursfélaga Okkar manna á árinu
1989.
Að leiðarlokum þakkar ritstjórn Morgunblaðsins
Árna Helgasyni fyrir vel unnin störf í þágu blaðsins
og mikla og trausta vináttu alla tíð.
Á hvaða leið er Rússland?
H
eillaóskum hefur rignt yfir Dí-
mítrí Medvedev, nýkjörinn for-
seta Rússlands, eftir að hann bar
sigur úr býtum í forsetakosning-
unum fyrir viku, þar á meðal frá
Ólafi Ragnari Grímssyni, forseta
Íslands. Í kveðju sinni sagði forsetinn að bæði rúss-
neska þjóðin og veröldin öll væntu mikils af störfum
hins nýja forseta enda framlag Rússlands við lausn-
ir á vandamálum mannkyns afar brýnt svo sem í
baráttunni gegn loftslagsbreytingum og fyrir friði
og farsælli sambúð allra ríkja.
Angela Merkel, kanslari Þýskalands, ræðir í dag,
laugardag, við Medvedev í Moskvu. Samband Þjóð-
verja við Rússa hefur verið gott undanfarin ár.
Reyndar var það sérlega náið í stjórnartíð Ger-
hards Schröders, fyrrverandi kanslara, en hefur
ekki verið alveg jafn innilegt eftir að Merkel tók við
stjórnartaumunum.
Forsetakosningarnar í Rússlandi voru meingall-
aðar eins og fram hefur komið en svo virðist sem
ríki heims séu farin að taka því sem gefnum hlut að
ekki sé hægt að koma á lýðræði í Rússlandi.
Því ber vitni máttlaus gagnrýni Þjóðverja. Tals-
maður Merkels sagði á mánudag að „ekki hefði allt-
af verið farið eftir grundvallaratriðum lýðræðisins
og réttarríkisins í kosningabaráttunni“ og stjórn-
völdum í Berlín þætti „miður“ að alþjóðlegir eft-
irlitsmenn hefðu ekki getað verið á vettvangi til
fulls. Hins vegar bæru úrslitin í kosningunum „ósk-
um rússnesku þjóðarinnar um samfellu og stöð-
ugleika“ vitni.
Reyndar var kosið um eftirmann Pútíns af einni
ástæðu. Hann mátti samkvæmt stjórnarskrá ekki
gefa kost á sér aftur í embætti forseta. Hann hefur
hins vegar komið því þannig fyrir að nú sest hann í
stól forsætisráðherra. Völdin eru því áfram hans.
Kosningarnar fyrir viku voru tómt sjónarspil og
alltaf ljóst að Medvedev myndi sigra. Í raun skipti
aðeins eitt atkvæði máli í kjöri Medvedevs og það
var atkvæði Pútíns sem féll í desember þegar fram-
bjóðandinn var valinn. Pútín hefði nánast getað val-
ið hvern sem er og gert hann að forseta. Þegar kjós-
endur gengu að kjörborðinu 2. mars voru þeir að
greiða Pútín atkvæði þótt á kjörseðlinum stæði
nafn Medvedevs.
Medvedev talaði um réttarríkið og frjálsa fjöl-
miðla í kosningabaráttu sinni. Svo virðist sem
margir haldi (eða voni) að honum muni fylgja breyt-
ingar. Hann verði ekki jafn harður í málflutningi
sínum í garð Vesturlanda og Pútín og samskiptin
batni við Bandaríkjamenn.
Margir virðast hallast að því að „rússnesk þjóð-
arsál“ og lýðræði fari ekki saman. Það er vitaskuld
mjög hentug skýring fyrir þá, sem vilja ótrauðir og
gagnrýnislaust njóta góðs af tengslum og viðskipt-
um við hið nýja Rússland. Hins vegar væri kannski
nær að líta svo á að eftir hrunið, sem varð á lífs-
kjörum þegar vestrænum hagfræðihugmyndum
var dembt yfir þjóðina í kjölfar þess að Sovétríkin
leystust upp, séu vestrænar hugmyndir litnar horn-
auga í Rússlandi. Í Sovétríkjunum bjó almenningur
við tiltekið öryggi, þótt því fylgdi ógnarstjórn og
gúlag en í upplausninni hjá Bórís Jeltsín misstu
margir allt sitt lífsviðurværi, ellilífeyrisþegar löptu
dauðann úr skel og hermenn voru betlandi á götum
úti. Áhrifum hinna vestrænu sérfræðinga fylgdu
ekki vestræn lífskjör, heldur eymd, volæði og nið-
urlæging. Í þokkabót hafa þeir frambjóðendur, sem
boða frjálslyndi og opið samfélag, ekki verið sterkir
auk þess sem þeir hafa átt í verulegum vandræðum
með að koma boðskap sínum á framfæri.
Sovétríkin voru komin að fótum fram þegar þau
hrundu og sennilega hefði komið skellur hvaða leið
sem hefði verið farin. En kannski er ein ástæðan
fyrir því hvað auðvelt er að kynda undir andúð á
Vesturlöndum í Rússlandi að eftir allt áróðursstríð-
ið á tímum járntjaldsins áttu Rússar von á meiri að-
stoð vestursins, ekki bara hugmyndafræði. Það
virðist í það minnsta ljóst að yngri kynslóðirnar í
Rússlandi líti svo á að Pútín sé ávísun á velmegun –
þær kusu stöðugleikann.
Hörð gagnrýni Vaclavs Havels
E
n ekki eru allir jafn mjúkmálir í
garð Rússa um þessar mundir og
þeir sem senda Medvedev ham-
ingjuóskir. Vaclav Havel, fyrrver-
andi forseti Tékklands, flutti fyrir
nokkru ávarp á fundi hjá Atlants-
hafsbandalaginu þar sem hann gerði Rússland
meðal annars að umræðuefni:
„NATO var upprunalega stofnað til að vera
brjóstvörn gegn útþenslu Stalíns til vesturs. Mér
finnst mjög sorglegt að í dag, nánast sextíu árum
síðar og eftir hrun járntjaldsins og endalok skipt-
ingar heimsins í tvo póla, skuli Rússar á ný vera
farnir að veita okkur tilefni til að hafa áhyggjur. Og
það væri nánast glapræði að ímynda sér að faðmlög
forseta á bandarísku bóndabýli eða í rússneskum
sumarbústað muni laga allt. Sú er því miður ekki
raunin.
Án þess að mikið bæri á en samt án þess að það
fengist stöðvað, hefur einræði af nokkuð nýrri gerð
rutt sér til rúms austur af því svæði, sem er undir
verndarvæng NATO. Öll mannréttindi og borgara-
leg réttindi eru hljóðlega kæfð undir fána umsát-
urshugmyndafræði þess efnis að allir hafi rangt við
gagnvart Rússum eða allir séu óvinir á laun. Verið
er að endurverkja kerfi formlegs lýðræðis og veldis
eins flokks sem er kunnuglegt frá tíma kommún-
ismans. Leynilögreglan er á ný að verða alvöld. Hin
gríðarlegu auðæfi þjóðarinnar hafna í höndum
hinna voldugu og vina þeirra. Gangast verður við
því að í skaðlausum jaðri samfélagsins er fólk, sam-
tök, stjórnmálaflokkar eða fjölmiðlar sem eru um-
bornir og starfa frjálst eða eru gagnrýnir í garð
stjórnmála. Á hinn bóginn er allt sem er frjálst og
hefur teljandi áhrif eyðilagt með útsmognum hætti.
Mikilvæg, alþjóðleg mannúðarsamtök eru þvinguð
til að yfirgefa landið. Bestu blaðamennirnir hverfa
úr fjölmiðlum. Fólk, sem er til vandræða, hverfur
með dularfullum hætti eða er myrt. Pólitísk morð
og jafnvel stór hryðjuverk eru aldrei rannsökuð al-
mennilega. Dómsvaldið er orðið að armi fram-
kvæmdavaldsins. Risavaxin þjóð með gríðarlegt
landsvæði er að hverfa í sinnuleysi og laga sig að
óbreyttu ástandi. Hún sættir sig við áróðursknúna
Laugardagur 8. mars
Reykjavíkur
5. mars 1978: „Ef þær að-
gerðir, sem nokkrir for-
ystumenn ASÍ og BSRS
stóðu að um mánaðamótin
hefðu tekizt, hefði það leitt til
stórkostlegrar sundrungar
og mikilla átaka í samfélagi
okkar. Þá hefðu erfiðir tímar
verið framundan og hrikt í
stoðum þjóðfélagsbygging-
arinnar. Þessar aðgerðir tók-
ust ekki. Fólkið sjálft tók í
taumana og kom í veg fyrir
að mistök forystumanna
nokkurra launþegasamtaka
leiddu til þeirrar úlfúðar sem
ella hefði orðið. Þegar efnt er
til slíkrar sundrunariðju er
alltaf hætta á því að einhver
beiskja standi eftir, sem eitri
andrúmsloftið og valdi erf-
iðleikum í samskiptum
manna, ekki sízt af hálfu
þeirra, sem verða að horfast í
augu við að áform þeirra hafa
mistekizt. Til þess má hins
vegar ekki koma, að þessi til-
raun til ólöglegra verkfalls-
aðgerða hafi til frambúðar
neikvæð áhrif á andrúms-
loftið í þjóðfélaginu. Við verð-
um að horfa fram á við en
ekki til baka.“
. . . . . . . . . .
6. mars 1988: „Svo sem kunn-
ugt er, hefur Jóhanna Sig-
urðardóttir félagsmálaráð-
herra sent siðanefnd
Blaðamannafélags Íslands
bréf, þar sem óskað er úr-
skurðar siðanefndar um frétt
í Þjóðviljanum hinn 25. febr-
úar sl. Fréttin er byggð á
„heimildum Þjóðviljans í fé-
lagsmálaráðuneytinu“. Í bréfi
ráðherrann segir m.a. :
„Óviðunandi er gagnvart
starfsfólki ráðuneytisins, sem
engan hlut á að máli, að geta
um heimildarmann innan
ráðuneytisins án þess að
skýra nánar frá því í frétt-
inni, hver hann er. Hefur
framsetning blaðamannsins á
heimildarmanni í fréttinni
vakið mikla reiði meðal
starfsfólks. Á það ber að líta í
þessu sambandi, að á op-
inberum starfsmönnum hvílir
rík trúnaðarskylda og liggur
refsins við, sé hún brotinn“.“
. . . . . . . . . .
8. mars 1998: „Fyrir nokkr-
um áratugum var farið með
meint mistök lækna sem
feimnismál. A.m.k. var ljóst,
að sjúklingum eða aðstand-
endum þeirra kom ekki til
hugar að hefja málaferla á
hendur læknum vegna mis-
taka eða gera yfirleitt kröfur
af nokkru tagi, þótt um aug-
ljósar kröfur væri að ræða. Á
þessu hefur orðið veruleg
breyting á síðasta áratug
a.m.k. og þeim fjölgar nú
málunum, sem hafin eru á
hendur læknum vegna mis-
taka þeirra. Fólk er jafnvel í
sumum tilvikum tilbúið að tjá
sig opinberlega um slík mál
og afleiðingar þeirra.
Úr gömlum l e iðurum 9 . mars
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/